در پی جنگ ۱۲ روزه جمهوری اسلامی و اسرائیل، موسسه گمان (گروه مطالعات افکارسنجی ایرانیان) با انتشار نتایج نظرسنجی تازه‌ای، تصویری کم‌سابقه از دیدگاه‌های شهروندان ایرانی درباره این درگیری، ابعاد نظامی، مواضع داخلی و خارجی، و آینده جمهوری اسلامی ارائه کرده است.
گزارش موسسه «گمان» از نظرسنجی اخیر خود که با مشارکت بیش از ۳۸ هزار نفر انجام شده، نشان می‌دهد اکثریت قاطع مردم ایران با سیاست‌ها و عملکرد جمهوری اسلامی در قبال اسرائیل مخالف هستند و از پایان سیاست‌های مبتنی بر دشمن‌تراشی حمایت می‌کنند.
این نظرسنجی آنلاین در بازه زمانی دو تا ششم مهر ۱۴۰۴ (۲۳ تا ۲۷ سپتامبر ۲۰۲۵) انجام شده و از آن به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مطالعات اجتماعی پس از جنگ اخیر یاد می‌شود.
اقبال به ایران‌اینترنشنال، صدا و سیما و بی‌بی‌سی فارسی
بر اساس داده‌های این نظرسنجی، شبکه‌های اجتماعی (مانند تلگرام و اینستاگرام و ایکس) اصلی‌ترین منبع کسب اخبار جنگ بوده است و بیش از نیمی از جامعه (۵۱ درصد) از این شبکه‌ها اخبار جنگ را دریافت کرده‌اند.
همچنین ۴۳ درصد از جامعه از شبکه تلویزیونی ایران‌اینترنشنال برای کسب اخبار مربوط به جنگ استفاده کرده‌اند. این در حالی است که ۲۷ درصد از جامعه از صدا و سیمای جمهوری اسلامی و ۹ درصد هم اخبار جنگ را از شبکه تلویزیونی بی‌بی‌سی فارسی پیگیری کرده‌اند.
پیروز و کامیاب این نبرد
بیش از نیمی از جامعه هدف (۵۱ درصد) بر این باورند که اسرائیل در جنگ ۱۲ روزه به اهداف خود رسیده است، در مقابل ۱۶ درصد جمهوری اسلامی را موفق‌تر ارزیابی کرده‌اند و ۱۹ درصد هر دو طرف را ناکام دانسته‌اند.
بر اساس یافته‌های این پژوهش، تنها ۱۳ درصد از پاسخ‌دهندگان از اقدام نظامی جمهوری اسلامی علیه اسرائیل در قالب حمله موشکی و پهپادی حمایت کرده‌اند، در حالی که ۷۴ درصد آن را «کاملا اشتباه» و ۱۳ درصد «تا حدی اشتباه» دانسته‌اند.
افزون بر این، تنها ۶ درصد عملکرد جمهوری اسلامی در طول جنگ را «کاملا موفق» ارزیابی کرده‌اند، در مقابل ۶۹ درصد آن را «کاملا ناموفق» و ۱۸ درصد «تا حدی ناموفق» خوانده‌اند.
مقصر شروع جنگ
حدود ۴۴ درصد جامعه، جمهوری اسلامی را مسئول شروع جنگ دانسته‌اند در حالی‌که ۳۳ درصد اسرائیل مسئول آغاز جنگ معرفی کرده و ۱۶ درصد هر دو طرف را به یک اندازه مقصر دانسته‌اند.
عملکرد رهبر جمهوری اسلامی
بر اساس این نظرسنجی، ۲۷ درصد جامعه عملکرد عملکرد رهبر جمهوری اسلامی در این جنگ را مثبت و ۵۸ درصد عملکرد او را منفی ارزیابی کرده‌اند.
نگرش عمومی نسبت به اسرائیل نیز در این گزارش روشن شده است. ۶۴ درصد از شرکت‌کنندگان باور دارند که اسرائیل «حق موجودیت» دارد، در حالی که تنها ۱۴ درصد این حق را انکار کرده‌اند.
این یافته‌ها نشان می‌دهد که تصویر ارائه‌شده از سوی رسانه‌های رسمی جمهوری اسلامی از جامعه ایران در حمایت از سیاست‌های ضداسرائیلی، با واقعیت افکار عمومی همخوانی ندارد.
مداخله ترامپ در پایان جنگ
بر اساس این نظر سنجی، ۶۲ درصد جامعه معتقدند «مداخله ترامپ نقش اصلی را در پایان جنگ ۱۲ روزه و برقراری آتش بس داشت» در حالی که ۲۲ درصد با این گزاره مخالفند.
چشم‌پوشی از شعار نابودی اسرائیل
داده‌ها نشان می‌دهد اکثریت قاطع جامعه (۶۹ درصد) بر این باورند که «جمهوری اسلامی باید از شعار نابودی اسرائیل دست بردارد» و ۲۹ درصد با این خواسته مخالفند.
مذاکره مستقیم با آمریکا
حدود ۶۲ درصد جامعه موافق این امر هستند که «حکومت ایران باید برای حل اختلافات، به طور مستقیم با آمریکا مذاکره کند» در حالی که ۲۲ درصد با مذاکره مستقیم با آمریکا مخالفند.
این نظرسنجی با روش نمونه‌گیری تعادلی (اِم‌آرپی) و با حضور ۳۸٬۸۲۲ پاسخ‌دهنده ایرانی باسواد ۱۵ ساله و بالاتر ساکن ایران انجام شده و با در نظر گرفتن وزن‌گذاری‌های آماری متناسب با داده‌های سرشماری، نتایج آن نماینده‌ی قابل‌اعتمادی از افکار عمومی در ایران به‌شمار می‌رود.
گزارش گمان همچنین نشان می‌دهد که جنگ اخیر، تاثیر مهمی بر نگاه مردم ایران به اولویت‌های سیاست داخلی و خارجی جمهوری اسلامی گذاشته است. ۷۳ درصد از شرکت‌کنندگان معتقدند جمهوری اسلامی با ورود به این جنگ، به منافع ملی آسیب زده است.
همچنین تنها ۹ درصد اعتقاد دارند که این اقدام نظامی موجب افزایش «اقتدار ایران» شده، در حالی که ۷۵ درصد آن را موجب تضعیف اقتدار کشور می‌دانند.
در بخش دیگری از نظرسنجی، ۵۹ درصد از پاسخ‌دهندگان اعلام کرده‌اند که حامی نزدیکی یا عادی‌سازی روابط با اسرائیل هستند.
این رقم به‌ویژه با توجه به سال‌ها تبلیغات رسمی ضداسرائیلی نظام جمهوری اسلامی، بیانگر فاصله چشمگیر میان گفتمان رسمی و باور عمومی است. در میان دینداران نیز ۳۴ درصد چنین دیدگاهی دارند.
از نظر میزان حمایت از اتحاد ایران با کشورهای دیگر در قبال اسرائیل، ۶۲ درصد از پاسخ‌دهندگان معتقدند ایران باید به همکاری با جامعه جهانی در برابر سیاست‌های جمهوری اسلامی ادامه دهد و تنها ۹ درصد طرفدار اتحاد با گروه‌های ضداسرائیلی در منطقه هستند.
همچنین در پاسخ به این پرسش که «در صورت وقوع جنگی دیگر، آیا از حمله جمهوری اسلامی به اسرائیل حمایت می‌کنید؟»، تنها ۶ درصد پاسخ مثبت داده‌اند.
در میان عوامل موثر بر نتایج این نظرسنجی، نقش نسل جوان و کاربران فعال اینترنتی در ابراز نظرات متفاوت با مواضع رسمی بسیار برجسته است.
نحوه نظرسنجی
موسسه گمان در گزارش خود اعلام کرده است که برای رفع سوگیری‌های ممکن در نمونه‌گیری آنلاین، از روش‌های آماری پیشرفته استفاده شده و نسبت جمعیت‌شناختی پاسخ‌دهندگان (بر اساس سن، جنسیت، تحصیلات، دین، محل سکونت و گرایش سیاسی) با آمارهای رسمی تطبیق داده شده است.
در پایان، گزارش تاکید دارد که افکار عمومی در ایران برخلاف روایت‌های رسمی، از جنگ‌طلبی در سیاست خارجی حمایت نمی‌کند و خواهان کاهش تنش، پایان دشمن‌سازی، قطع حمایت از گروه‌های نیابتی، و تمرکز بر منافع ملی و توسعه داخلی است.
به باور موسسه گمان، این نتایج باید به‌عنوان هشداری جدی برای تصمیم‌گیرندگان سیاسی و تحلیلگران بین‌المللی تلقی شود.
گزارش «جنگ ۱۲ روزه» سومین نظرسنجی مهم گمان در سال ۱۴۰۴ است که پس از نظرسنجی‌های قبلی درباره دیدگاه‌های مردم ایران به حکومت، رسانه، دین و سیاست خارجی منتشر می‌شود.
این نظرسنجی نقش مهمی در شفاف‌سازی افکار عمومی ایران برای نهادهای بین‌المللی، رسانه‌ها و پژوهشگران دارد.
