شماری از هنرمندان و فعالان سیاسی و اجتماعی ایرانی در سومین سالگرد کشته شدن مهسا ژینا امینی در بازداشتگاه گشت ارشاد، از دستاوردهای جنبشی گفتند که با قتل حکومتی او آغاز شد و همچنان ادامه دارد.
سومین سالگرد قتل مهسا بار دیگر موجی از یادبودها، اعتراض‌ها و تاملات اجتماعی و سیاسی را به همراه داشته است.
جعفر پناهی، کارگردان، صدیقه وسمقی، دین‌پژوه، زهرا رهنورد، از رهبران محصور «جنبش سبز»، پانته‌آ بهرام و کتایون ریاحی، دو بازیگر ممنوع از کار، هر یک بخشی از حقیقت این سه سال را روایت کردند.
پناهی: بعد مهسا نسلی برخاست که تصمیم گرفت دیگر سکوت نکند
جعفر پناهی، کارگردان سرشناس و زندانی سیاسی پیشین، یک‌شنبه ۲۳ شهریور با انتشار پستی در اینستاگرام، ۲۵ شهریور را یادآور «حقیقتی» خواند که با «خون مهسا» آشکار شد.
او افزود: «مهسا امینی دختری ساده بود، اما جانش را که گرفتند، پرده‌ای از دروغ کنار رفت و نسلی برخاست که تصمیم گرفت دیگر سکوت نکند.»
به گفته پناهی، جمهوری اسلامی با کشتار و ارعاب می‌خواست سکوت را حاکم کند، اما «فریادی بزرگ‌تر پژواک پیدا کرد» و از آن روز، هیچ چیز مثل قبل نیست؛ چرا که خون مهسا و صدها تن دیگر اجازه نمی‌دهد که هیچ چیز عادی به نظر برسد.
این زندانی سیاسی پیشین افزود: «مهسا نمرده است؛ او در هر نگاهِ سرکش، در هر قابی که سانسور را می‌شکند، در هر فریادی که آزادی می‌طلبد، زنده است. او در نگاه دخترانی که موهایشان را به باد سپرده‌اند نفس می‌کشد. ۲۵ شهریور یادآور این است که ما به عقب باز نمی‌گردیم.»
وسمقی: مهسا جرقه یک جنبش تاریخی بود
وسمقی ۲۳ شهریور با انتشار ویدیویی در صفحه اینستاگرام خود، کشته شدن مهسا را نه یک حادثه تراژیک، بلکه «جرقه‌ای» خواند که باعث ظهور و درخشش «جنبشی تاریخی» شد.
او گفت این جنبش، زنان را به متن آورد و به جامعه فهماند که زنان دیگر حاشیه‌نشین نیستند.
به باور وسمقی، جنبش «زن، زندگی، آزادی» فراتر از مساله حجاب است، چرا که مهم‌ترین دستاوردش این بود که زنان قدرت خود را نشان دادند و توانستند فکر جامعه را تغییر دهند.
مهسا امینی ۲۲ شهریور ۱۴۰۱ به دست نیروهای گشت ارشاد بازداشت شد و مورد ضرب و شتم قرار گرفت. او سه روز پس از دستگیری در اثر شدت جراحات وارده در بیمارستان کسری تهران جان خود را از دست داد.
در پی این رویداد تجمعات اعتراضی در تهران و بسیاری از نقاط ایران راه افتاد و جنبشی اعتراضی با شعار «زن، زندگی، آزادی» در سراسر کشور شکل گرفت.
حرکتی تاریخی که به گفته وسمقی با آگاهی زنان گره خورده و بازگشتی ندارد: «امروز مردان بسیاری مدافع حقوق زنان شده‌اند، معتقدند جنسیت نباید عامل تبعیض باشد و برابری به گفتمان مسلط جامعه تبدیل شده است.»
این دین‌پژوه نشان دادن اهمیت حقوق فردی انسان را از دیگر دستاوردهای جنبش خواند و گفت با این اعتراضات «حقوق انسان و حقوق بشر» باز هم به متن آمد.
او در عین حال هشدار داد برای تداوم این مسیر، تنها شعار کافی نیست و جامعه نیازمند «کار جدی فکری، تئوری و تولیدات هنری و اندیشه‌ای» است.
پیش‌تر نرگس محمدی، فعال حقوق بشر و برنده جایزه صلح نوبل، نیز در مصاحبه با ایران‌اینترنشنال گفت جنبش «زن، زندگی، آزادی» هنوز زنده است و زنان عاملیتی یافته‌اند که تحولات عمیقی را در بطن جامعه ایجاد کرده است.
بهرام: نام مهسا یادآور آغاز دورانی تازه است
پانته‌آ بهرام، بازیگر ممنوع از کار، در آستانه سالگرد قتل حکومتی مهسا امینی با بازنشر سخن پدر او در شبکه‌های اجتماعی نوشت: «نام تو یادآور آغاز دورانی تازه است. روزگاری که خودمان با دلیری و ترس و سرکشی و خشم و خون و گاهی دیوانگی، ساختیم، درود بر دخترها.»
امجد امینی، پدر مهسا، پیش‌تر با انتشار پستی در اینستاگرام یادآوری کرده بود سه‌شنبه ۲۵ شهریور سومین سالگرد قتل حکومتی دخترش خواهد بود.
انتشار این پست با واکنش گسترده در شبکه‌های اجتماعی روبه‌رو شد و شمار قابل توجهی از کاربران آن را نشان‌دهنده برگزاری مراسم یادبود مهسا امینی در تاریخ ذکرشده دانستند.
ایرانیان شماری از کشورها شنبه ۲۲ شهریور در ده‌ها شهر به مناسبت سومین سالگرد کشته شدن مهسا تجمع اعتراضی برگزار کردند.
رهنورد: مرگ مهسا شلاقی بر وجدان ملت بود
زهرا رهنورد، از رهبران جنبش سبز که همچنان در حصر خانگی به سر می‌برد، در پیامی به مناسبت این سالگرد، به جایگاه زنان ایرانی در ساختار تبعیض‌آمیز جمهوری اسلامی اشاره کرد.
در پیام او آمده است: «زنان ایران با همه توانایی‌ها و استعدادهایشان، جزو سرکوب‌شده‌ترین زنان جهان هستند؛ زیرا حکومت با قوانین تبعیض‌آمیز و فرهنگ واپسگرا، آنان را در بن‌بست قرار داده است.»
رهنورد کشته شدن مهسا امینی را «شلاقی بر وجدان ملت» توصیف کرد و ادامه داد: «جنبش مهسا بیداری پایان‌ناپذیری را برای ملت تداوم بخشیده که امید به آینده‌ای عاری از ظلم، تبعیض و عقب‌ماندگی را نوید می‌دهد.»
او یادآور شد که کشته شدن صدها تن، پر شدن زندان‌ها و چشم‌ها و بدن‌های مجروح در جریان این اعتراضات، زخم‌هایی نیست که فراموش شوند.
در جریان جنبش «زن، زندگی، آزادی» بر اساس گزارش سازمان حقوق بشر ایران، دست‌کم ۵۵۱ معترض، از جمله ۶۸ کودک، کشته شدند.
در جریان این اعتراضات هزاران نفر نیز بازداشت شدند، برخی به اعدام و ده‌ها تن به احکام حبس طولانی‌مدت محکوم شدند.
انتقاد کتایون ریاحی از فراموش شدن هنرمندان معترضان
کتایون ریاحی، بازیگر، با اشاره به برگزاری جشن روز ملی سینما در ایران و اقدام برخی هنرمندان حاضر در این رویداد برای یادآوری تنها چند بازیگر زن ممنوع از کار، در اینستاگرام خود نوشت: «قاعده این بازی را همه می‌دانند؛ یا با ما هستید، یا بر ما... اصول حذف هم دو راه دارد: بدنام کردن یا از یاد بردن.»
او با انتقاد از فضای قطبی و حذف‌گرایانه موجود تاکید کرد آینده از آن نسل جوانی است که این قواعد را نمی‌پذیرد: «کافی است نور را دنبال کنند، مثل گل نیلوفر آبی.»
ریاحی در پایان نوشت: «ما همچنان هستیم و در تنهایی بیشتر رشد می‌کنیم، زیرا که چشم به آینده‌ای روشن دوخته‌ایم.»
این بازیگر سینما و تلویزیون به‌دلیل حمایت از اعتراضات مردمی بازداشت و محاکمه شد.
او آبان ۱۴۰۲ در واکنش به خبر ممنوع‌التصویری خود و تعداد دیگری از بازیگران زن، در اینستاگرام نوشت: «شرافتم اجازه کار در سینمای امروز را نمی‌دهد؛ شما کی باشید؟»
ریاحی از جمله ده‌ها بازیگر زن ایرانی بود که پس از قتل حکومتی مهسا امینی و در همراهی با اعتراضات سراسری پس از آن در شهریور ۱۴۰۱، بدون حجاب اجباری در اماکن و برنامه‌های هنری عمومی حاضر شد.
