رودخانه کارون، بلندترین رود ایران، در خطر خشکسالی قرار دارد
رودخانه کارون، بلندترین رود ایران با بیش از ۹۵۰ کیلومتر طول، در آستانه یک فاجعه زیست‌محیطی و خطر خشکسالی قرار گرفته است.
رودخانه کارون، بلندترین رود ایران با بیش از ۹۵۰ کیلومتر طول، در آستانه یک فاجعه زیست‌محیطی و خطر خشکسالی قرار گرفته است.
کاهش شدید جریان آب، خشک شدن بخش‌هایی از بستر کارون و بوی تعفن ناشی از آب راکد، زنگ خطرهایی است که توجه کارشناسان و کنشگران محیط زیست را به خود جلب کرده است.
علی ارواحی، متخصص مدیریت زیست‌بوم‌های تالابی، پنج‌شنبه ۳۰ مرداد در مصاحبه با خبرآنلاین، تغییرات اقلیمی و استقرار صنایع آب‌بر، مانند فولاد و پتروشیمی، را از عوامل تشدیدکننده خشکی کارون دانست و گفت مشکل اصلی، «حکمرانی نادرست و مدیریت ناکارآمد منابع آب» است که در نتیجه آن، احداث سدها و فشار کشت‌های آب‌بر شکل می‌گیرند و به بحران دامن می‌زنند.
او از احداث سدهایی مانند کارون سه، کارون چهار و گتوند، انتقال آب به استان‌هایی مثل اصفهان و یزد و کشت‌های پرمصرف مانند نیشکر و برنج در خوزستان، به‌عنوان مهم‌ترین عوامل بحران آب در رودخانه کارون نام برد و افزود در این میان، ذخیره نمک در مخزن سد گتوند، شوری آب را چند برابر کرده است.
او با تاکید بر اینکه سدسازی و انتقال آب، جریان رودخانه را دستخوش تغییرات جدی کرده و جریان آب به پایین‌دست و تالاب‌ها را کاهش داده، هشدار داد: «در سال‌های گذشته، آورد کارون که زمانی بین ۵۰۰ تا ۶۰۰ متر مکعب بر ثانیه بود، در برخی ماه‌ها به زیر ۱۰۰ متر مکعب رسیده است.»
پیامدهای هولناک
ارواحی در ادامه سخنان خود، به تاثیرات زیست‌محیطی خشک‌شدن کارون و بوی تعفن ناشی از آب راکد پرداخت و گفت: «کاهش جریان آب، اکسیژن محلول را کم کرده و ریسک مرگ‌ومیر آبزیان و بی‌مهرگان را افزایش می‌دهد. رشد جلبک‌ها و باکتری‌های بی‌هوازی، بوی نامطبوع را ایجاد کرده و رسوب‌گذاری غیرطبیعی نیز زیستگاه‌ها را تغییر داده است.»
او اضافه کرد: «گازهایی مثل سولفید هیدروژن می‌توانند مشکلات تنفسی و سردرد ایجاد کنند و کیفیت پایین آب، بیماری‌های گوارشی و عفونی را تشدید کند. احتمال افزایش پشه‌ها و بیماری‌هایی مثل مالاریا یا تب دنگی نیز وجود دارد.»
کاهش اکسیژن و شوری آب کارون، مرگ آبزیان و تخریب زیستگاه‌ها را به دنبال دارد و مهاجرت آن‌ها برای تخم‌ریزی را دشوار می‌کند.
ارواحی در این خصوص گفت: «تالاب‌های شادگان و حورالعظیم، زیستگاه پرندگان مهاجر، به‌دلیل کاهش آب و آلودگی در معرض خطرند و ممکن است برخی گونه‌ها از دست بروند. بحران کارون زنجیره اکولوژیک از آبزیان تا پرندگان را تحت فشار قرار داده است.»
مهاجرت اجباری
این متخصص زیست‌بوم با هشدار درباره مهاجرت اجباری در صورت ادامه این روند گفت بخشی از روستاییان خوزستان به‌دلیل نبود آب کشاورزی و شوری زمین‌ها مجبور به ترک سرزمین خود شده‌اند و در چنین شرایطی، دامداران دیگر نمی‌توانند امرار معاش کنند و نارضایتی اجتماعی افزایش خواهد یافت.
او افزود کاهش تولید کشاورزی، وابستگی به واردات مواد غذایی و از دست رفتن نیروی کار ماهر، امنیت اجتماعی و اقتصادی منطقه را تهدید می‌کند و ممکن است تغییر بافت جمعیتی را به دنبال داشته باشد.
به گفته ارواحی، خشکی تالاب‌ها می‌تواند کانون‌های ریزگرد را افزایش دهد و سلامت مردم را تهدید کند و برای عبور از این بحران، باید از مدیریت تقاضامحور به سمت توسعه آب‌اندوز و تامین حق‌آبه کارون و تالاب‌های پایین‌دست حرکت کرد.
در این شرایط، کارون بیش از هر زمان دیگری آینه شکست حکمرانی آب در جمهوری اسلامی است و در صورت انجام ندادن اقدامات موثر، «شاهرگ خوزستان» به کانون دائمی بحران بدل خواهد شد.
