تنها کمتر از دو هفته پس از آغاز دور دوم ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ کارزار تازه‌ای از سیاست «فشار حداکثری» علیه جمهوری اسلامی به راه افتاد. در صد روز نخست، دولت ترامپ در مجموع ۱۷ دور تحریم مرتبط با جمهوری اسلامی اعمال کرد که طی آن ۴۰ شخص، ۱۱۷ شرکت و نهاد و ۷۷ نفتکش هدف قرار گرفتند.
دونالد ترامپ، سه‌شنبه ۱۶ بهمن‌ماه، با امضای یک یادداشت رسمی، سیاست فشار حداکثری علیه جمهوری اسلامی را دوباره احیا کرد.
او در این یادداشت از وزارت خزانه‌داری خواست هرگونه شواهدی از نقض تحریم‌ها را بلافاصله با اعمال اقدامات اجرایی پاسخ دهد و کارزاری قوی برای قطع منابع مالی جمهوری اسلامی و نیروهای نیابتی آن راه‌اندازی کند. یکی از اهداف کلیدی این کارزار، به صفر رساندن صادرات نفت ایران و منزوی کردن هرچه بیشتر حکومت بود.
هدف قرار دادن مشتریان نفت ایران
تنها دو روز پس از این فرمان، وزارت خزانه‌داری آمریکا نخستین دور از تحریم‌های جدید را اعلام کرد. این تحریم‌ها یک شبکه بین‌المللی نفتی را هدف قرار داد که به گفته آن صدها میلیون دلار درآمد برای نیروهای نظامی جمهوری اسلامی فراهم می‌کرد و نقش مهمی در حمل میلیون‌ها بشکه نفت خام ایران به چین داشت.
دولت ترامپ طی ۱۰۰ روز نخست، ۱۷ دور تحریم مرتبط با جمهوری اسلامی اعمال کرد. بیش از نیمی از این تحریم‌ها (۸ دور) شبکه‌های قاچاق نفت ایران را هدف قرار دادند. آمریکا تاکید کرد جمهوری اسلامی میلیاردها دلار از این قاچاق‌ها به دست می‌آورد و آن را صرف توسعه برنامه هسته‌ای، تولید موشک‌های بالستیک و پهپاد و حمایت از گروه‌های نیابتی از جمله حزب‌الله لبنان و حوثی‌های یمن می‌کند.
در یکی از مهم‌ترین تحریم‌ها، وزارت خزانه‌داری آمریکا، محسن پاک‌نژاد، وزیر نفت دولت پزشکیان را به اتهام نظارت بر صادرات میلیاردها دلار نفت و انتقال درآمدها به نیروهای مسلح جمهوری اسلامی تحریم کرد. سخنگوی دولت پزشکیان در واکنش گفت که صادرات نفت ایران «متوقف‌شدنی نیست» و جمهوری اسلامی «راه‌های دور زدن» آن را می‌داند.
اسکات بسنت، وزیر خزانه‌داری آمریکا، در اظهاراتی هشدارآمیز گفت اگر ایرانی بود «تمام سرمایه‌اش را به ارز تبدیل می‌کرد.» او با تکرار اظهارات ترامپ تاکید کرد که این دولت صادرات نفت ایران را به صفر خواهد رساند.
در ادامه این سیاست، وزارت خزانه‌داری آمریکا پالایشگاه «شاندونگ شنگ‌سینگ کمیکال» در چین را نیز به دلیل خرید بیش از یک میلیارد دلار نفت خام ایران تحریم کرد.
واشینگتن هشدار داد که هر پالایشگاه یا شرکتی که در تجارت نفت ایران نقش داشته باشد، با خطر جدی تحریم روبه‌رو خواهد شد.
همزمان با افزایش فشارهای تحریمی، اسکات بسنت از بانک‌های بزرگ جهان خواست تا در اجرای سیاست «فشار حداکثری» همکاری کنند و هرگونه مبادله یا همکاری مالی با نهادها و اشخاص مرتبط با جمهوری اسلامی را متوقف کنند.
تمرکز بر برنامه‌های هسته‌ای و پهپادی
در کنار نفت، برنامه‌های هسته‌ای و پهپادی جمهوری اسلامی نیز بارها هدف تحریم‌های تازه قرار گرفتند.
وزارت خزانه‌داری آمریکا ۹ اردیبهشت‌ماه و در صدمین روز کار خود، شش نهاد و شش فرد در ایران و چین را به دلیل نقش داشتن در شبکه‌ای که به نیابت از سپاه پاسداران در تهیه مواد اولیه سوخت موشک‌های بالستیک فعالیت می‌کند، تحریم کرد. این شبکه در انتقال پرکلرات سدیم و دی‌اکتیل سباکات از چین به ایران نقش داشته است.
بر اساس گزارش‌ها، انفجار بندر رجایی ناشی از محموله‌های پرکلرات سدیم بوده که از چین به ایران منتقل و در این محل نگهداری شد. پرکلرات سدیم و دی‌اکتیل سباکات، هر دو از مواد اصلی مورد استفاده در تولید سوخت جامد موتورهای راکتی هستند که در موشک‌های بالستیک به کار می‌روند.
آمریکا همچنین در دور تحریمی دیگر شش فرد و ۲۹ شرکت و یک نفتکش مرتبط با تامین قطعات کلیدی برای برنامه پهپادی و هسته‌ای جمهوری اسلامی را تحریم کرد. این تحریم‌ها، شرکت‌های وابسته به نهادهایی همچون سازمان انرژی اتمی ایران و شرکت تکنولوژی سانتریفیوژ ایران (تسا) را نیز دربرگرفت.
تحریم حامیان نیروهای نیابتی
بخشی از تحریم‌های تازه آمریکا علیه شبکه‌های حامی نیروهای نیابتی جمهوری اسلامی متمرکز بود.
وزارت خزانه‌داری پنج فرد و سه شرکت مرتبط با حزب‌الله لبنان را که در دور زدن تحریم‌ها و تامین مالی این گروه نقش داشتند، تحریم کرد.
همچنین افرادی در روسیه که با ارسال تجهیزات و کالاهای حساس به حوثی‌های یمن همکاری داشتند، هدف تحریم قرار گرفتند.
اقدامات امنیتی و قضایی
طی این مدت، وزارت خزانه‌داری سه مقام وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی را به دلیل نقش داشتن در ماجرای ربایش و مرگ احتمالی رابرت لوینسون، مامور پیشین اف‌بی‌آی، تحریم کرد.
همچنین یک شبکه تبهکار مستقر در سوئد که به نمایندگی از جمهوری اسلامی حمله‌ای به سفارت اسرائیل در استکهلم انجام داده بود، هدف تحریم قرار گرفت.
در اقدامی دیگر، فردی به نام بهروز پارساراد، مدیر شبکه خریدوفروش دارک‌نتی «نمسیس» که محل معامله مواد مخدر و پولشویی مجرمان سایبری بود، تحریم شد.
مذاکرات هسته‌ای در سایه کارزار فشار حداکثری
برخی از این تحریم‌ها در حالی اعمال شدند که مذاکرات و گفت‌وگوهای مقام‌های جمهوری اسلامی و آمریکا در مورد برنامه هسته‌ای در جریان بود.
دولت دونالد ترامپ می‌گوید با اعمال سیاست فشار حداکثری، خواهان متوقف کردن برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی برای جلوگیری از دستیابی این کشور به سلاح هسته‌ای و همچنین مقابله با اقدامات بی‌ثبات‌کننده آن در منطقه و جهان است؛ از جمله برنامه‌های پهپادی و موشکی و حمایت از نیروهای نیابتی. این تحریم‌ها در همین چارچوب طراحی شده‌اند.
همزمان، مذاکراتی میان آمریکا و جمهوری اسلامی با محوریت برنامه هسته‌ای در جریان است؛ مذاکراتی که گفته می‌شود مقام‌های آمریکایی تلاش دارند تا برنامه‌های موشکی، پهپادی و حمایت از نیروهای نیابتی را نیز در توافق نهایی بگنجانند.
تاکنون سه دور از این مذاکرات برگزار شده و باید دید آیا در روند این گفت‌وگوها، سیاست فشار حداکثری و تحریم‌های جدید همچنان ادامه خواهد یافت یا مسیر متفاوتی در پیش گرفته خواهد شد.
