یک مقام ارشد سیاسی اسرائیل به ایراناینترنشنال گفت ارتش این کشور به تهران حمله هوایی کرده و خانه مقامات ارشد نظامی و سیاسی را هدف گرفته است. او تاکید کرد افراد غیرنظامی هدف نیستند و خطری آنها را تهدید نمیکند.
ایراناینترنشنال اولین رسانهای بود که تایید رسمی خبر حمله اسرائیل به ایران و اهداف نظامی و سیاسی آن از جمله در تهران را منتشر کرد.
تصاویر و ویدیوهای زیادی که در شبکههای اجتماعی منتشر شده یا به ایراناینترنشنال رسیده، ساختمانهای مختلفی را در مناطق گوناگون تهران نشان میدهد که طبقاتی از آن هدف قرار گرفته و تخریب شدهاند.
ستاد کل ارتش اسرائیل در بیانیهای رسمی اعلام کرد که در حملهای «پیشدستانه و دقیق» به خاک ایران، مواضعی را به منظور «آسیب زدن به برنامه هستهای جمهوری اسلامی» و «پاسخ به اقدامات تهاجمی مستمر رژیم ایران علیه اسرائیل» هدف قرار داده است.
در این بیانیه آمده است: «دهها فروند جنگنده نیروی هوایی اسرائیل در اولین موج حملات، دهها هدف نظامی از جمله سایتهای مرتبط با برنامه هستهای ایران را در مناطق مختلف این کشور هدف قرار دادند.»
کشته شدن فرماندهان سپاه پاسداران
محمد باقری، رییس ستاد کل نیروهای مسلح، حسین سلامی، فرمانده کل سپاه پاسداران و غلامعلی رشید، فرمانده قرارگاه مرکزی خاتمالانبیا، در میان کشتهشدگان هستند.
منابع ایراناینترنشنال اعلام کردند که علی شمخانی، مشاور علی خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی نیز در جریان حمله اسرائیل به ایران کشته شده است.
رسانههای ایران از کشته شدن محمدمهدی طهرانچی، رییس دانشگاه آزاد و استاد فیزیک و فریدون عباسی، رییس پیشین سازمان انرژی اتمی خبر دادند.
شبکه خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی گزارش داد ۵۰ نفر از افراد مجروح شده در تهران به بیمارستان چمران منتقل شدهاند.
خامنهای در پیامی گفت جانشینان این فرماندهان و دانشمندان کشته شده، بیدرنگ وظائف خود را پی خواهند گرفت و «دست قدرتمند نیروی مسلح جمهوری اسلامی، اسرائیل را رها نخواهد کرد».
ارتش اسرائیل گفت نیروهایش و دیگر نهادهای مربوط، برای طیف گستردهای از سناریوهای دفاعی و تهاجمی آمادگی کامل دارند.
یک مقام اسرائیلی دیگر به ایراناینترنشنال گفت: «ایرانیها در حال حاضر در شوک هستند، رهبری نظامیشان عملا وجود ندارد و هنوز شگفتیهای دیگری در راه است!»
دونالد ترامپ، رییسجمهوری آمریکا گفت قبل از حملات اسرائیل به ایران، از این موضوع مطلع بوده است.
او به فاکسنیوز گفت: «ایران نمیتواند بمب هستهای داشته باشد و ایالات متحده امیدوار است که تهران به میز مذاکره بازگردد.»
مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا، در بیانیهای اعلام کرد این کشور در حملات اسرائیل به ایران مشارکت نداشته است.
در این بیانیه آمده است: «اسرائیل بهطور یکجانبه علیه ایران اقدام کرد. ما در حملات علیه ایران دخالت نداشتیم و اولویت اصلی ما محافظت از نیروهای آمریکایی در منطقه است. اسرائیل به ما اطلاع داد که این اقدام را برای دفاع از خود ضروری دانسته است.»
بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل، با انتشار پیامی ویدیویی از رییسجمهور آمریکا بهخاطر حمایتهای مداومش قدردانی کرد.
نتانیاهو در این پیام مستقیما مردم ایران را خطاب قرار داد و گفت: «ما با شما دشمنی نداریم. دشمن مشترک ما رژیمی است که شما را سرکوب میکند.»
او با ابراز امیدواری نسبت به آینده افزود: «روز آزادی شما از چنگال استبداد نزدیکتر از همیشه است. و در آن روز، ایرانیها و اسرائیلیها اتحاد تاریخی خود را از نو زنده خواهند کرد.»
ایال زمیر، رییس ستاد کل ارتش اسرائیل گفت: «نمیتوانستیم منتظر زمان دیگری برای حمله به برنامه هستهای و زیرساختهای نظامی ایران باشیم. چارهای جز این نداشتیم.»
موج دوم حملات
پایگاه خبری اکسیوس به نقل از یک مقام اسرائیلی گزارش داد علاوه بر حملات گسترده نیروی هوایی اسرائیل به نقاط مختلف ایران، موساد نیز مجموعهای از عملیاتهای «مخفی ضدتروریستی» را در عمق خاک این کشور هدایت کرده است.
روزنامه تایمز اسرائیل به نقل از یک مقام نظامی نوشت که نیروی هوایی این کشور تاکنون پنج موج حمله علیه جمهوری اسلامی در ایران انجام داده است.
این مقام نظامی افزود در مجموع صدها حمله در سراسر ایران صورت گرفته است.
قطعنامه مجمع عمومی سازمان ملل پس از آن به رایگیری گذاشته شد که اقدامی مشابه در شورای امنیت سازمان ملل در هفته گذشته با وتو آمریکا ناکام ماند.
مجمع عمومی سازمان ملل با حضور ۱۹۳ کشور عضو، روز پنجشنبه ۲۲ خرداد قطعنامهای را تصویب کرد که در آن بر آزادی گروگانهای در اسارت حماس، بازگرداندن زندانیان فلسطینی از بازداشتگاههای اسرائیل و عقبنشینی کامل نیروهای اسرائیلی از نوار غزه تأکید شده است.
این قطعنامه با ۱۴۹ رأی موافق تصویب شد. ۱۹ کشور به آن رأی ممتنع دادند و ایالات متحده، اسرائیل و ۱۰ کشور دیگر با آن مخالفت کردند.
گرچه قطعنامههای مجمع عمومی جنبه الزامآور ندارند، اما از نظر سیاسی اهمیت زیادی دارند، زیرا دیدگاه جامعه جهانی نسبت به جنگ را منعکس میکنند. با این حال، درخواستهای پیشین این نهاد برای پایان دادن به جنگ میان اسرائیل و حماس تاکنون نادیده گرفته شدهاند. برخلاف شورای امنیت، هیچ کشوری در مجمع عمومی حق وتو ندارد.
در این قطعنامه «استفاده از گرسنگی دادن به غیرنظامیان بهعنوان روشی در جنگ، ممانعت غیرقانونی از دسترسی به کمکهای بشردوستانه و محروم کردن غیرنظامیان از اقلام ضروری برای بقایشان، از جمله ایجاد مانع عمدی بر سر راه ارسال و دریافت کمکها» بهشدت محکوم شده است.
واسیلی نبنزیا، سفیر روسیه در سازمان ملل ضمن اعلام حمایت کشورش از قطعنامه مطرحشده در مجمع عمومی سازمان ملل گفت که در طول ۲۰ ماه درگیری مداوم، جامعه جهانی از تمام واژگان ممکن برای توصیف این «تراژدی غیرانسانی» استفاده کرده است.
او افزود که جامعه جهانی وظیفه دارد هر کاری که لازم است برای توقف خونریزی در غزه و آنچه او آن را «سلاخی» خواند، انجام دهد.
طاهر السُنی، سفیر لیبی در سازمان ملل، پیش از رأیگیری خطاب به اعضای مجمع عمومی گفت: «برای آنهایی که امروز دکمه قرمز را فشار میدهند و علیه این قطعنامه رأی میدهند، این اقدام همچون لکه خونی بر انگشتانشان باقی خواهد ماند.»
ایالات متحده هفته گذشته پیشنویس قطعنامهای در شورای امنیت را که خواستار «آتشبس فوری، بدون قید و شرط و دائمی» و فراهم شدن بدون مانع کمکهای بشردوستانه در غزه بود، وتو کرد. واشینگتن استدلال کرد که این قطعنامه میتواند تلاشهای آمریکا برای میانجیگری در مسیر آتشبس را تضعیف کند.
۱۴ کشور دیگر عضو شورا به این پیشنویس رأی مثبت داده بودند.
سازمان ملل هشدار داده که خطر قحطی در کمین است و پس از پایان محاصره ۱۱ هفتهای اسرائیل در ماه گذشته، کمکهای بشردوستانه تنها بهطور قطرهچکانی وارد شدهاند.
دوروتی شیا، سفیر موقت ایالات متحده در سازمان ملل، پیش از رأیگیری در مجمع عمومی گفت: «این قطعنامه هیچ کمکی به آزادی گروگانها نمیکند، زندگی غیرنظامیان در غزه را بهبود نمیبخشد و ما را به آتشبس نزدیکتر نمیکند؛ بلکه صرفاً اقدامی نمایشی است که اعتبار این نهاد را تضعیف میکند.»
واکنش اسرائیل
دنی دانون، سفیر اسرائیل در سازمان ملل، با اشاره به رنج ادامهدار ۵۳ گروگان اسرائیلی که همچنان در دست نیروهای حماس و دیگر گروهها در غزه نگهداری میشوند، مجمع عمومی سازمان ملل متحد را به بیتفاوتی در قبال این مساله متهم کرد.
او از عدم گنجاندن حتی یک جمله در محکومیت حماس در متن قطعنامه بهشدت انتقاد کرد و گفت: «شما امروز اینجا گرد آمدهاید، نه برای درخواست آزادی گروگانها، نه برای محکومکردن تروریستها. خیر. شما در حال رأیدادن به قطعنامهای هستید که آتشبس را مشروط به آزادی گروگانها نمیکند، قطعنامهای که اسیرکنندگان را محکوم نمیکند، و قطعنامهای که پاداشی است برای تروریستهایی که مسئول این رنجاند.»
دنون افزود این قطعنامه نه صلح را پیش میبرد و نه بازتابدهنده واقعیتهای میدانی است.
چهارمین قطعنامه مجمع عمومی درباره غزه در دو سال گذشته
قطعنامه مجمع عمومی سازمان ملل در حالی تصویب شد که قرار است هفته آینده کنفرانسی با هدف احیای تلاشهای بینالمللی برای راهحل دو کشوری میان اسرائیل و فلسطین برگزار شود. ایالات متحده از کشورها خواسته است در این کنفرانس شرکت نکنند.
پس از شروع جنگ غزه، مجمع عمومی برای نخستین بار در اکتبر ۲۰۲۳ خواستار آتشبس فوری بشردوستانه در غزه شد. آن قطعنامه با ۱۲۰ رأی موافق تصویب شد. در دسامبر ۲۰۲۳، ۱۵۳ کشور به آتشبس فوری بشردوستانه رأی دادند. سپس در دسامبر ۲۰۲۴، مجمع عمومی سازمان ملل برای سومین بار با ۱۵۸ رأی موافق، خواستار آتشبس فوری، بدون قید و شرط و دائمی در غزه شد.
جنگ در غزه از اکتبر ۲۰۲۳ آغاز شد؛ زمانی که نیروهای حماس با حملهای به اسرائیل حدود ۱۲۰۰ نفر را کشتند و نزدیک به ۲۵۰ نفر را به اسارت بردند. طبق آمار اسرائیلی، بسیاری از کشتهشدگان و گروگانها غیرنظامی بودند.
اسرائیل در واکنش، یک کارزار نظامی گسترده را آغاز کرد که به گفته مقامهای بهداشت غزه، تاکنون بیش از ۵۴ هزار فلسطینی را به کام مرگ کشانده است. آنها میگویند بیشتر قربانیان غیرنظامیاند و هزاران جسد هنوز زیر آوار مدفون باقی ماندهاند.
پرواز ایآی-۱۵۲ هواپیمایی ایر ایندیا، یک بوئینگ ۷۸۷-۸ دریملاینر که ظهر پنجشنبه ۲۲ خرداد فرودگاه احمدآباد را به مقصد فرودگاه گتویک در لندن ترک کرده بود، تنها چند ده ثانیه پس از برخاستن با اعلام «خرابی موتور» دچار وضعیت اضطراری شد و بهسرعت روی خوابگاه پزشکان بیمارستان دولتی شهر سقوط کرد.
انفجار گسترده و آتشسوزی در ساختمان چهارطبقه، جان دستکم بیش از ۲۴۰ مسافر را گرفت؛ مسافرانی که ۱۶۹ نفرشان هندی، ۵۳ نفر بریتانیایی، هفت نفر پرتغالی و یک نفر کانادایی بودند.
در این فاجعه، تنها یک نفر زنده ماند: ویشواش کومار رامِش ۴۰ساله، شهروند بریتانیایی–هندی که با جراحات متعدد اما هوشیار به بیمارستان منتقل شد. او لحظات پس از سقوط را چنین توصیف کرد: «وقتی بلند شدم، اطرافم پر از جنازه بود؛ وحشتزده دویدم تا امدادگران مرا منتقل کردند.»
در خوابگاه پزشکان نیز دهها نفر مجروح یا مفقود شدهاند. در زمان حادثه ۵۰ تا ۶۰ دانشجوی پزشکی در خوابگاه حضور داشتند. دو دانشجو در بخش مراقبتهای ویژه بستری هستند و جستوجوی آتشنشانان در میان آوار ادامه دارد. پلیس گجرات میگوید ۷۰ تا ۸۰ درصد محل تخریبشده پاکسازی شده و عملیات تا یافتن آخرین مفقودان متوقف نخواهد شد.
آژیر قرمز در همه مراکز درمانی احمدآباد به صدا درآمد و ۱۵۰ پزشک و پرستار داوطلب به خط مقدم اعزام شدند. همزمان فرودگاه احمدآباد تمام پروازها را برای سه ساعت تعلیق کرد و سپس با پروتکلهای سختگیرانه از سر گرفت.
علت سانحه و روند تحقیقات
آخرین پیام خلبان به برج مراقبت، تنها عبارت «خرابی موتور»، بوده است که میتواند نخستین سرنخ رسمی درباره علت حادثه است. وزارت هوانوردی هند میگوید کمیسیونی مرکب از دفتر بررسی سوانح هوایی هند، هیات ملی ایمنی حملونقل آمریکا، نمایندگان بوئینگ و جنرال الکتریک فورا تحقیقات میدانی را آغاز کردهاند؛ روندی که بنا به اعلام مقامها «چند ماه» طول خواهد کشید.
بوئینگ ۷۸۷-۸ دریملاینر که از پیشرفتهترین هواپیماهای مسافربری حال حاضر جهان است و تاکنون سابقه سقوط مرگبار نداشته است. این هواپیما مجهز به دو موتور GEnx-1B ساخت جنرال الکتریک بود؛ شرکت سازنده موتور با تشکیل «تیم واکنش اضطراری» وعده داده هر یافتهای را بیدرنگ در اختیار بازرسان قرار دهد.
سقوط این دریملاینر باعث شد سهام بوئینگ و جنرال الکتریک در پیشگشایش والاستریت نزدیک به پنج درصد افت کند.
گروه صنعتی تاتا ــ مالک ایر ایندیا از سال ۲۰۲۲ ــ نیز مرکز اضطراری ۲۴ ساعته تشکیل داده و تمام هزینههای درمان مجروحان و انتقال پیکر قربانیان را بر عهده گرفته است.
واکنشهای داخلی و بینالمللی
نارندرا مودی، نخستوزیر هند، حادثه را «فراتر از وصف» توصیف کرد و نوشت: «فاجعه احمدآباد ما را شوکه و اندوهگین کرده است. این حادثه فراتر از آن است که بتوان با واژهها توصیفش کرد. در این ساعت غمانگیز، ذهنم با تمام کسانی است که تحت تاثیر این واقعه قرار گرفتهاند. با وزرا و مقامهای مسئول در تماس هستم تا کمکهای لازم به آسیبدیدگان ارائه شود.»
در صحنه جهانی، امانوئل مکرون، رییسجمهوری فرانسه، جورجا ملونی، نخستوزیر ایتالیا، اورسولا فون در لاین، رییس کمیسیون اروپا و ولودیمیر زلنسکی، رییسجمهوری اوکراین با پیامهای جداگانه در شبکههای اجتماعی با خانواده قربانیان ابراز همدردی کردند و بر حمایت از تحقیقات مستقل تاکید گذاشتند.
در بریتانیا، چارلز سوم، با انتشار بیانیهای اعلام کرده که «عمیقا شوکه» شده است. او از تلاش نیروهای امدادی قدردانی کرد؛ دیوید لَمی، وزیر امور خارجه بریتانیا نیز به تشکیل «تیم بحران» در لندن و دهلی برای کمک به شهروندان بریتانیایی اشاره کرد.
پاپ لئو چهاردهم نیز در تلگرامی به بازماندگان تسلیت گفت و برای امدادگران دعا کرد.
در آمریکا، شان دافی، وزیر حملونقل، اعلام کرد واشینگتن «هیچ توصیه ایمنی را بدون اقدام عملی رها نخواهد کرد» و تیمی از هیئت ایمنی حملونقل آمریکا برای همکاری با بازرسان هندی پنجشنبه راهی احمدآباد میشود.
سقوط دریملاینر ایر ایندیا در احمدآباد، که تنها یک بازمانده برجا گذاشت، نهتنها بازماندگان و صنعت هوانوردی هند را عزادار کرده، بلکه بار دیگر پرسشهایی جدی درباره ایمنی ناوگانهای مدرن و نظارت بر خطوط هوایی خصوصیشده پیش روی افکار عمومی و نهادهای ناظر قرار داده است.
روزنامههای پنجشنبه ۲۲ خرداد با استناد به اطلاعات اپلیکیشن خدماتی «آچاره» گزارش دادند کوچ خانوادهها از مناطق مختلف تهران به حومه پایتخت ۷۳ درصد بیشتر شده است.
بر اساس دادههای روابط عمومی «آچاره» که یکی از خدمات آن اسبابکشی است، میزان جابهجایی از تهران به حومه، از جمله مناطقی مانند پردیس، بومهن، پاکدشت و باقرشهر، از سال ۱۴۰۲ تا ۱۴۰۳ حدود ۷۳ درصد افزایش داشته است.
بررسی دادههای آچاره در سال ۱۴۰۳ نشان میدهد ۱۱.۵ درصد از اسبابکشیهایی که به حومه تهران انجام شده، از منطقه چهار بوده است؛ منطقهای در شرق پایتخت با محلههایی مانند تهرانپارس، حکیمیه، نارمک و هروی.
در ردههای بعدی، مناطق پنج، سه و دوی تهران دیده میشوند که بهترتیب پنج، چهار و ۳.۵ درصد از کل اسبابکشیها به حومه را به خود اختصاص دادهاند.
نکته قابل توجه این است که این مناطق جزو محلههای نسبتا برخوردار تهران نظیر پونک، شهرک غرب، دروس و ونک محسوب میشوند، و حالا برخی ساکنان آنها هم ناچار به ترک شهر شدهاند.
فقر مسکن در ایران دو برابر میانگین جهانی
هرچند این آمار بر پایه یک پژوهش علمی فراگیر تهیه نشده و صرفا از دادههای یک اپلیکیشن به دست آمده که میزان استفاده عمومی از آن مشخص نیست، اما دادههای رسمی نیز تا حدودی این موضوع را تایید میکنند.
بر اساس دادههای مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی، فقر مسکن در ایران از ۳۲ درصد در سال ۱۳۹۰ به حدود ۵۵ درصد در سال ۱۴۰۰ افزایش یافته است؛ در حالی که میانگین این شاخص در سطح جهانی حدود ۲۰ درصد گزارش شده است.
یکی از چالشهای جدی پیشروی جمهوری اسلامی، بحران فزاینده حاشیهنشینی است؛ پدیدهای که میتواند زنگ خطر اعتراضاتی مشابه کوی طلاب مشهد و اسلامشهر تهران را دوباره به صدا درآورد.
الگوی جدید حاشیهنشینی
دفتر مطالعات اجتماعی مرکز پژوهشهای مجلس در آذر سال ۱۴۰۱ گزارشی با عنوان «حاشیهنشینی در ایران، رویکردها، سیاستها و اقدامات» منتشر کرد.
در این گزارش آمده است که در سال ۱۴۰۰، دستکم شش میلیون و ۱۸۷ هزار نفر در سراسر کشور در زمره حاشیهنشینان یا ساکنان سکونتگاههای غیررسمی قرار داشتهاند.
حاشیهنشینی و مهاجرت به حاشیه شهرها در ایران مانند بسیاری از نقاط دیگر جهان رایج بود، اما عموما جمعیت حاشیهنشین را مهاجران از روستاها و شهرهای کوچک تشکیل میدادند.
در دور دوم ریاست جمهوری حسن روحانی و بین سالهای ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۰، اتفاقی بیسابقه به وقوع پیوست و بهدلیل تورم فزاینده مسکن، آمارها از افزایش مهاجرت ساکنان مناطق شهری به حاشیه شهرها حکایت داشت.
پیشتر احمد وحیدی، وزیر کشور در دولت ابراهیم رئیسی، نیز مهاجرت ساکنان شهرها به مناطق حاشیهای را تایید کرده بود.
در فروردین ۱۴۰۲، بیتالله ستاریان، عضو هیات علمی دانشگاه تهران، گفت بهدلیل فشار شدید در بازار مسکن شهرهای بزرگ، بسیاری از شهروندان قادر به ادامه سکونت در محل فعلی خود نیستند و ناچار به نقل مکان به فضاهای کوچکتر یا مناطق حاشیهای میشوند.
او همچنین هشدار داد در برخی موارد، این روند به افزایش سکونت در مناطق غیررسمی منجر میشود.
