دور جدید تنش میان هند و پاکستان، دو قدرت هسته‌ای آسیا، چگونه آغاز شد؟
هند بامداد چهارشنبه ۱۷ اردیبهشت در قالب عملیاتی با نام رمز «سیندور» حملات موشکی گسترده‌ای را به ۹ منطقه در خاک پاکستان، از جمله کشمیر، انجام داد. این عملیات در پاسخ به حملات دوم اردیبهشت، در کشمیر هند صورت گرفت که منجر به کشته شدن ۲۶ نفر که اغلب گردشگر بودند، شد.
مقامات دهلی‌نو می‌گویند هدف از حملات اخیرش، مراکزی بوده که «زیرساخت‌های تروریستی» داشته و در حال طراحی حملاتی علیه این کشور بوده‌اند. سخنگوی ارتش هند گفت این مراکز کاملا نابود شده‌اند.
پاکستان در واکنش به این حملات، اعلام کرد که هند شش منطقه در خاک پاکستان را هدف قرار داده‌است. به گفته مقامات اسلام‌آباد، این اهداف شامل سدها و پروژه‌های برق‌آبی بوده‌اند.
پاکستان این اقدام هند را «اقدام آشکار جنگی» توصیف کرده و تهدید کرده پاسخ قاطعی به این تجاوز خواهد‌داد.
ریشه‌های تاریخی اختلافات
تنش میان هند و پاکستان ریشه در تقسیم شبه‌قاره هند در سال ۱۹۴۷ دارد. پس از پایان استعمار بریتانیا، منطقه براساس خطوط مذهبی به دو کشور تقسیم شد، پاکستان با اکثریت مسلمان و هند با جمعیت عمدتا هندو.
این تقسیم‌بندی حدود ۱۴ میلیون نفر را آواره کرد و خشونت‌های فرقه‌ای به مرگ نزدیک به یک میلیون نفر انجامید.
بیشتر بخوانید: تنش میان هند و پاکستان؛ دهلی تعلیق معاهده آب را کلید زد، اسلام‌آباد هشدار «جنگ آبی» داد
منطقه کشمیر با مناظر کوهستانی چشم‌نواز هیمالیا، محور اصلی مناقشه میان دو کشور است.
پس از استقلال دو کشور، حاکم هندوی کشمیر که بر منطقه‌ای با جمعیت عمدتا مسلمان حکومت می‌کرد، در پیوستن به هند یا پاکستان تردید داشت. با ادعای هند مبنی بر الحاق کشمیر و دخالت نظامی پاکستان، نخستین جنگ میان دو کشور آغاز شد.
در حال حاضر، نیروهای دو کشور در طول خط ۷۴۰ کیلومتری موسوم به «خط کنترل» که یکی از نظامی‌ترین مناطق جهان است، با یکدیگر رو در رو هستند. این منطقه همچنین شامل مناطقی است که تحت کنترل چین قرار دارد و مورد ادعای هند است.
تاریخچه درگیری‌های نظامی
از زمان استقلال دو کشور در ۱۹۴۷، هند و پاکستان چندین درگیری نظامی عمده داشته‌اند:
جنگ اول کشمیر (۱۹۴۷-۱۹۴۹): تنها چند ماه پس از استقلال، جنگ بر سر کنترل کشمیر آغاز شد که با مداخله سازمان ملل و ایجاد خط آتش‌بس پایان یافت.
جنگ دوم کشمیر (۱۹۶۵): نیروهای پاکستان برای تسلط بر کشمیر وارد بخش هندی این منطقه شدند و درگیری‌ها به مناطق مرزی دیگر نیز گسترش یافت.
جنگ ۱۹۷۱: دو کشور بر سر بخش شرقی پاکستان جنگیدند که به استقلال بنگلادش منجر شد.
جنگ کارگل (۱۹۹۹): نخستین درگیری پس از دستیابی رسمی هر دو کشور به سلاح هسته‌ای، که با فشار بین‌المللی متوقف شد.
حمله اوری (۲۰۱۶): هند مدعی انجام «حملات دقیق نظامی» به پایگاه‌های شبه‌نظامی در پاکستان شد، اما اسلام‌آباد این ادعا را رد کرد.
حمله پولواما (۲۰۱۹): هند در پاسخ به یک حمله انتحاری در کشمیر، حملات هوایی به اردوگاه آموزشی شبه‌نظامیان در پاکستان انجام داد که به درگیری هوایی و اسارت یک خلبان هندی منجر شد.
بیشتر بخوانید: پاکستان برای دومین بار از زمان تشدید تنش‌ها با هند، دست به آزمایش موشکی زد
تشدید تنش‌ها پس از حمله دوم اردیبهشت
در پی حمله دوم اردیبهشت، هند روابط دیپلماتیک با پاکستان را کاهش داد و پاکستان نیز حریم هوایی خود را به روی هواپیماهای هندی بست و تجارت مرزی را متوقف کرد.
بسته شدن حریم هوایی پاکستان، شرکت‌های هواپیمایی هند را مجبور به طی مسیرهای طولانی‌تر کرده‌است.
اقدام نگران‌کننده‌تر، تعلیق پیمان تقسیم آب رودخانه سند توسط هند است که توزیع آب شش رودخانه جاری از هیمالیا را تنظیم می‌کند. پس از اعلام تعلیق این پیمان، جریان آب به پاکستان تقریبا ۹۰ درصد کمتر از حجم معمول شده که می‌تواند تاثیر جدی بر کشاورزی پاکستان بگذارد.
چشم‌انداز روابط دو کشور
تحلیلگران معتقدند با وجود تنش‌های اخیر، احتمال وقوع جنگ تمام‌عیار میان دو قدرت هسته‌ای اندک است. قدرت‌های جهانی همواره در بزنگاه‌های حساس وارد عمل شده و از گسترش خصومت‌ها جلوگیری کرده‌اند.
با این حال، آشتی اساسی میان دهلی‌نو و اسلام‌آباد دور از انتظار است. موضع هند تحت رهبری نارندرا مودی، نخست‌وزیر ملی‌گرای هندو، سختگیرانه‌تر شده و دهلی‌نو تاکید کرده تنها در صورتی مذاکرات صلح را آغاز خواهد‌کرد که پاکستان علیه گروه‌های شبه‌نظامی در خاک خود اقدام جدی انجام دهد.
بیشتر بخوانید: پاکستان از حمله موشکی هند به خاک خود خبر داد و تاکید کرد که به این حمله پاسخ می‌دهد
روابط میان دو کشور همچنین تحت تاثیر رقابت استراتژیک میان آمریکا و چین قرار گرفته است. هند در سال‌های اخیر به واشینگتن نزدیک‌تر شده، در حالی که پاکستان به سمت پکن گرایش پیدا کرده که میلیاردها دلار در زیرساخت‌های این کشور در قالب طرح «کمربند و جاده» سرمایه‌گذاری کرده است.