عباس عراقچی، وزیر خارجه جمهوری اسلامی، پس از پایان دور دوم گفتوگوهای جمهوری اسلامی و آمریکا، فضای مذاکرات را «سازنده» توصیف کرد و گفت که تفاهم بهتری درباره «یک سری اصول و اهداف» مذاکرات دست یافتهاند.
عراقچی با اشاره به اینکه جلسه حدود چهار ساعت به طول انجامید، گفت: «این بار هم جلسه خوبی برگزار شد. مذاکرات در فضای سازندهای انجام شد و ما رو به جلو هستیم.»
او همچنین تاکید کرد که دو طرف تصمیم گرفتهاند گفتوگوها را ادامه دهند و از روز چهارشنبه آینده، مذاکرات فنی در سطح کارشناسان در عمان برگزار خواهد شد. به گفته عراقچی، کارشناسان فرصت بیشتری برای ورود به جزئیات و تدوین چارچوب مذاکرات دارند و قرار است شنبه آینده در عمان، دور جدیدی از مذاکرات در سطح ارشد برگزار شود که بر پایه چارچوب تهیهشده توسط کارشناسان خواهد بود.
مذاکرهکننده ارشد جمهوری اسلامی گفت: «بعد از جلسات فنی، در موقعیت بهتری برای قضاوت درباره امکان رسیدن به یک تفاهم خواهیم بود. با این حال، هنوز با احتیاط برخورد میکنیم.»
او با اشاره به سخنان علی خامنهای درباره روند گفتوگوها افزود: «دلیلی برای خوشبینی یا بدبینی زیاد وجود ندارد و باید مسیر معقولی را با آرامش طی کنیم.»
علی خامنهای در آبان ۱۳۹۵، تا کنون در ۴۳ سخنرانی، از دونالد ترامپ به طور مستقیم و غیر مستقیم یاد کرده است.
اوایل و زمانی که هنوز ترامپ کارش را در دور اول ریاست جمهوری آمریکا آغاز نکرده بود، خامنهای مشتاقانه او را به عنوان شخصی خارج از دو جریان سیاسی سنتی آمریکا (دموکرات و جمهوریخواه) تحسین میکرد. اما خیلی زود پس از موضعگیریهای صریح ترامپ، خامنهای او را «چاقوکش» تازهکار معرفی کرد و سیل فحاشیها و طعنهها علیه ترامپ آغاز شد.
این روند تا پیش از مرگ قاسم سلیمانی ادامه داشت، به طوری که دو روز پیش از مرگ او، خامنهای در یک سخنرانی خطاب به ترامپ به او گفت «شما غلط میکنید» اما از زمانی که خامنهای پس از انتشار خبر مرگ سلیمانی با خانواده او دیدار کرد، طعنه و فحاشی به ترامپ در سخنرانیهای او متوقف شد، تنها اشارههای غیر مستقیم و نرمی مانند حواله دادن به عدالت الهی در سخنان او علیه ترامپ دیده میشود.
پس از شکست ترامپ در انتخابات سال ۱۳۹۹ ریاست جمهوری در آمریکا، بار دیگر فحاشی و طعنه به ترامپ آغاز شد. خامنه در دور جدید ریاست جمهوری ترامپ، با احتیاط بیشتری درباره او اظهار نظر کرده، یا اسمی از او نبرده و یا موضعی خنثی در برابر او اتخاذ کرده است.
تا پیش از ریاست جمهوری ترامپ: «واضح و صریح حقایق را میگوید»
۱۲ آبان ۱۳۹۵ علی خامنهای در جریان دیداری بهمناسبت ۱۳ آبان، با تمجید از صداقت ترامپ، که در آن زمان نامزد ریاست جمهوری آمریکا بود، گفت او «واضح» و «صریح» در مناظره با هیلاری کلینتون، «حقایق» را بیان میکند.
خامنهای در ادامه این دیدار، به کلینتون، رقیب ترامپ بابت پوپولیستی خواندن اظهارات ترامپ خرده گرفت و گفت: «چرا عوامگرایانه؟ برای خاطر اینکه حرفهایش [حرفهای ترامپ] را مردم نگاه میکردند، میدیدند درست است.»
خامنهای در ادامه، با استقبال از گفتههای ترامپ راجع به اختلاف طبقاتی در جامعه آمریکا به نقل قول سخنان او پرداخت و تاکید کرد «اینکه شما میگویید مرگ بر آمریکا، یعنی مرگ بر این چیزها [که ترامپ راجع به ایجاد اختلاف طبقاتی گفت]»
۲۶ آبانماه ۱۳۹۵، این بار خامنهای در دیدار با مردم اصفهان، با اشاره به پیروزی ترامپ در انتخابات، مجددا انتقادهای او به نحوه اداره آمریکا را بازگو کرد. خامنهای، انتقادهای ترامپ از اداره آمریکا را نشانهای بر درست بودن تحلیلهای پیشین خود دانست و با گلایه از «بی بصیرتی» نخبگان سیاسی، خواستار افزایش بصیرت آنان شد. او البته تصریح کرد انتخابات آمریکا برایش مهم نیست و قضاوتی درباره آن ندارد.
۱۹ بهمنماه ۱۳۹۵، در جریان دیدار با فرماندهان نیروی هوایی ارتش، خامنهای به اظهارات روز ۱۴ بهمنماه ترامپ که نوشته بود: «ایران نفسهای آخرش را میکشید و در آستانه فروپاشی بود، تا اینکه آمریکا به میان آمد و با توافق هستهای به این کشور زندگی دوبارهای به آنها بخشید» واکنش نشان داد.
او با انتقاد از اقدامات دولت باراک اوباما، گفت بابت برجام متشکر نیست، اما «از این آقایی که تازه آمده [ترامپ]، متشکریم؛ تشکر ما بهخاطر این است که زحمت ما را کم کرد و چهره واقعی آمریکا را نشان داد.»
در ابتدای ریاست جمهوری دور اول: «چاقوکش تازهکار است، توی دهنش میخورد»
۲۲ خرداد ماه ۱۳۹۶، خامنهای در دیدار با مقامات جمهوری اسلامی، از دیدارهای ترامپ با مقامات عربستان سعودی که او آنها را «روسایِ نظام قرون وسطایی قبیلهایِ عربستان سعودی» نامید انتقاد کرد و اقدام ترامپ را «رسوایی» و «لکه ننگ» توصیف کرد.
در این دوران روابط جمهوری اسلامی و عربستان سعودی در پی اعدام نمر باقر النمر و حمله هواداران جمهوری اسلامی به اماکن دیپلماتیک عربستان سعودی در ایران پر تنش بود.
۲۸ خرداد ۱۳۹۶ نیز، خامنهای در دیدار خانوادههای «شهدای مرزبان و مدافع حرم» ترامپ را «این بابایی که تازه سر کار آمده» توصیف کرد. او با بیان اینکه «چاقوکشهای» تازهکار، تا زمانی که «تو دهانشان بخورد» نمیدانند حساب و کتاب چیست، ترامپ را «چاقوکشی تازهکار» نامید.
۳۰ شهریور ۱۳۹۶، رهبر جمهوری اسلامی دیداری با اعضای مجلس خبرگان، نطق ترامپ در مجمع عمومی سازمان ملل را «ابلهانه» توصیف کرد. او ادبیات ترامپ را «زشت، سخیف، گانگستری، کابویی، پر از خلاف، پر از دروغ، آشفته» توصیف کرد. همچنین ترامپ را شخصی «عصبانی، درمانده، سبک مغز» خواند و گفت آمریکاییها باید احساس شرم کنند و میکنند.
حدود یک ماه بعد، رهبر جمهوری اسلامی ۲۶ مهرماه سال ۱۳۹۶ دیداری با کسانی که «نخبگان جوان علمی» معرفی شدند برگزار کرد. در این دیدار، خامنهای ترامپ را «شارلاتان و بی چاکدهن» معرفی کرد و سخنان او را «اباطیل و یاوهگویی» توصیف کرد. او در پایان تاکید کرد که اقتصاد کشور باید طوری تقویت شود که «با نعره یک ترامپی» نلرزد.
خامنهای در این دیدار بازهم تاکید کرد پرداختن به سخنان ترامپ «ضایع کردن وقت» است. با وجود این، او پس از حدود دو هفته، در دیدار بعدی که به مناسبت ۱۳ آبان سال ۱۳۹۶ برنامهریزی شده بود، باز هم به ترامپ پرداخت و او را «احمق» و سخنانش را «ابلهانه» توصیف کرد.
در ششم دیماه ۱۳۹۶، خامنهای ترامپ را با رونالد ریگان، چهلمین رییس جمهوری آمریکا در سالهای ۱۹۸۱ تا ۱۹۸۹ میلادی مقایسه کرد. او گفت ریگان با اینکه از ترامپ قویتر و عاقلتر بود، از دنیا رفت و به گفته خامنهای «جسمش پوسیده و روحش در عذاب الهی» است، اما جمهوری اسلامی همچنان بر جاست. او همچنین به طعنه گفت بازیگری ریگان از ترامپ بهتر بود.
۲۵ فروردین ۱۳۹۷، خامنهای در دیدار با «مسئولان نظام و سفرای کشورهای اسلامی» ترامپ را «دروغگوی واضح و فاضح» خواند که داعش را خود ایجاد کرده و حال مدعی حذف آن است.
![در دیدار مسئولان نظام و سفرای کشورهای اسلامی، مورخ ۲۵ فروردین ۱۳۹۷ : «این نطقی که رئیسجمهور آمریکا(ترامپ) همین چند ساعت قبل از این کرد....دروغ واضح و فاضح [است]»](https://i.iranintl.com/images/rdk9umy0/production/2dad98e2852fea5e22ab0098ee425cc41e50e285-2500x1666.jpg?w=992&h=661&q=80&fit=max&auto=format)
پس از خروج از برجام: «یک سینه حرف راجع به اروپاییها دارم»
۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۷، ترامپ بهطور رسمی اعلام کرد از برجام خارج میشود.یک روز بعد، خامنهای به دانشگاه فرهنگیان رفت و در آنجا سخنرانی کرد. او سخنان ترامپ درباره آغاز فشار حداکثری را «سخیف و سبک» توصیف و به او گفت «آقای ترامپ! شما غلط میکنید.»
دوم خرداد ۱۳۹۷، خامنهای در دیدار با مسئولان جمهوری اسلامی، از آنها خواست تقصیر رخدادهایی مانند خروج از برجام را به گردن ترامپ نیندازند. او تاکید کرد سایر روسای جمهوری آمریکا نیز رفتارهای مشابهی داشتند. در این دیدار او ترامپ و وزیر امور خارجه آمریکا و غربیها را «گستاخ، طلبکار،وقیح، چشمسفید، پررو» خواند.
در خطبه نماز عید فطر که ۲۵ خردادماه ۱۳۹۷ برگزار شد، خامنهای از ترامپ نام برد و مانند گذشته، فحش یا صفت خاصی برای او به کار نبرد. در دیدار هیئت دولت نیز که ۲۴ تیرماه ۱۳۹۷ برگزار شد، بازهم به گفتههای ترامپ اشاره کرد، اما ناسزایی برای او به کار نبرد. به جای ترامپ - در شرایطی که ترامپ با اروپا اختلاف نظرهای علنی داشت- گفت «یک سینه حرف» راجع به «ذات خبیث» اروپاییها دارد.
در دیدار عمومی ۲۲ مرداد ۱۳۹۷، خامنهای پیشنهاد مذاکره ترامپ را رد کرد، اما بازهم ناسزایی به او نگفت، اما ترامپ را با ریگان مقایسه و گفت در دوره او که آمریکا قدرتمندتر بود، جمهوری اسلامی با آمریکا مذاکره نکرد و بازهم مذاکره نخواهد کرد.
چهارم آذرماه ۱۳۹۷، خامنهای در دیدار با «مسئولان نظام و میهمانان کنفرانس وحدت اسلامی» ترامپ را «یاوهگو» خواند. ۲۲ آذرماه ۱۳۹۷، رهبر جمهوری اسلامی در دیدار با «خانواده شهدا»، از ترامپ نام برد، اما بازهم فحش یا صفت خاصی به او نداد و به جای آن دشمنان جمهوری اسلامی و آمریکا را غرق در «لجن، فساد اخلاقی، فساد سیاسی» دانست.
سوم بهمنماه ۱۳۹۷، رهبر جمهوری اسلامی دیداری با «مسئولان و محققان ستاد توسعه علوم شناختی» داشت. در این دیدار خامنهای مشابه دیدار دوم خرداد ماه، با اشاره به تنشها بین آمریکا و مکزیک، مجددا تاکید کرد رفتارهای آمریکا- که او آنها را «سلطهگرانه» توصیف کرد- مختص به ترامپ نیست و در سایر دولتها هم به شکل دیگری رواج داشته است. او در ادامه مشابه دیدار ۲۴ تیرماه، در کنار حمله به آمریکا، به اروپا اشاره کرد و تاکید کرد باید به اروپاییها سوءظن داشت.
در دیدار سالانه با کارکنان نیروی هوایی ارتش که ۱۹ بهمنماه ۱۳۹۷ برگزار شد، خامنهای تاکید کرد «مرگ بر آمریکا» که از جمله شعارهای محبوب هواداران جمهوری اسلامی است، مرگ بر ملت آمریکا نیست، بلکه هدف آن «ترامپ، جان بولتون و مایک پمپئو» است.
۱۹ فروردین ۱۳۹۸، خامنهای در دیدار با «جمعی از پاسداران و خانوادههای آنان» با ذکر آیهای از قرآن، ترامپ را «اَلَّذینَ کَفَروا» خواند که فریب خورده و در حالی که فکر میکند در راه قله است، در واقع در حال حرکت به حضیض است. او در این دیدار هم ناسزاهای کلی به آمریکا و دشمنان جمهوری اسلامی داد، اما بازهم از فحاشی به شخص ترامپ خودداری کرد.
۲۴ اردیبهشت سال ۱۳۹۸، تقریبا در اولین سالروز خروج ترامپ از برجام، خامنهای دیداری با «مسئولان نظام» ترتیب داد. در این دیدار، او بازهم ترامپ را با روسای جمهوری پیشین آمریکا مقایسه کرد و گفت آمریکا در سال ۱۳۵۷، در زمان ریاست جمهوری جیمی کارتر - ریسجمهوری دموکرات آمریکا- قدرتش از «این بابا که حالا سر کار است» بیشتر بود. او در این دیدار به ترامپ فحش مستقیم نداد، اما در مقایسه با کارتر، ترامپ را «کم عقلتر، کم قدرتتر و کمتوان از نظر مالی» توصیف کرد.
در سخنرانی رهبر جمهوری اسلامی بهمناسبت سالروز مرگ خمینی در ۱۴ خرداد ماه ۱۳۹۸، این بار خامنهای صریحتر به ترامپ حمله کرد و او را شخصی دانست که درباره «تعادل روانی، تعادل فکری و تعادل اخلاقی» او تردید وجود دارد؛ خامنهای تاکید کرد انتخاب فردی با «مختصات آقای ترامپ» نشانه افول آمریکا است.
چهارم مهرماه ۱۳۹۸، خامنهای در دیدار با اعضای مجلس خبرگان، به پیشنهاد مذاکره از سوی ترامپ اشاره کرد و گفت «این آدم بلد نیست درست صحبت بکند.»
دو روز پیش از مرگ سلیمانی: «ترامپ غلط میکند»
در سخنرانی ۱۱ دیماه ۱۳۹۸، لحن خامنهای مجددا تند شد. او با اشاره به توییت ترامپ که به جمهوری اسلامی درباره اقدامات نظامی در منطقه هشدار داده و آن را تهدید کرده بود، گفت «غلط میکنید» و در ادامه مدعی شد مردم منطقه از آمریکاییها متنفرند و رخدادهای منطقه ربطی به جمهوری اسلامی ندارد.
۱۳ دیماه ۱۳۹۸، دو روز پس از سخنرانی خامنهای، قاسم سلیمانی، فرمانده سپاه قدس، شاخه برون مرزی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در عراق با دستور ترامپ مورد هدف قرار گرفت.
![نماز جمعه ۲۷ دیماه ۱۳۹۸، پس از مرگ قاسم سلیمانی: «رئیس جمهور آمریکا(ترامپ) به زبان خودش اعتراف میکند [که ما کشتیم] خدای متعال میزند پشت گردن افراد که خودشان اعتراف کنند.»](https://i.iranintl.com/images/rdk9umy0/production/986b26620ebd40d08c8b64530cbd8cfe16280111-2500x1667.jpg?rect=0,1,2500,1666&w=992&h=661&q=80&fit=max&auto=format)
پس از مرگ سلیمانی: «خدای متعال پسگردنی میزند»
خامنهای پس از مرگ سلیمانی، در شش رویداد هیچ اشارهای به شخص ترامپ نکرد، تنها در نماز مورخ ۲۷ دیماه، بدون نام بردن از او گفت رییسجمهوری آمریکا به هدف قرار دادن سلیمانی اعتراف کرده است و «خدای متعال میزند پشت گردن افراد که خودشان اعتراف کنند.»
در سخنرانی عمومی ۱۶ بهمنماه ۱۳۹۸ خامنهای به نقد شیوه انتخابات در آمریکا پرداخت و گفت این شیوه باعث شد که ترامپ با وجودی که تعداد آرای عمومی او کمتر از رقیبش (هیلاری کلینتون) بود، به عنوان رییسجمهوری انتخاب شود.
او در ادامه نیز با اشاره به طرح معامله قرن، گفت این طرح قبل از «مردن ترامپ» میمیرد. با وجود این، او هیچ اشاره مستقیمی به ترامپ نکرد.
خامنهای ۲۹ بهمنماه ۱۳۹۸ نیز درباره ترامپ صحبت کرد. اینبار او به نقل از یک سناتور آمریکایی که نام نبرد، به نقد عملکرد اقتصادی ترامپ پرداخت و گفت او اوضاع اقتصادی را برای پولدارها بهتر کرده است. اما هیچ ناسزا یا فحشی به ترامپ نداد.
تا ۲۸ اردیبهشتماه ۱۳۹۹، خامنهای اشاره مستقیمی به ترامپ نداشت، اما در این تاریخ در یک ارتباط تصویری با «نمایندگان تشکلهای دانشجویی» برای تحقیر ترامپ را «دکتر ترامپ» نامید و او و اعضای کابینهاش را عامل تنفر ملتها از آمریکا توصیف کرد. با وجود این، همچنان از فحاشی به او خودداری کرد.
هشتم تیرماه ۱۳۹۹، خامنهای در ارتباط تصویری با همایش سراسری قوه قضائیه، در حالی که از سیستم قضایی آمریکا انتقاد میکرد، ترامپ را به طعنه «رییسجمهوری محترم آمریکا» خطاب کرد.
![۱۹ بهمن ۱۳۹۹، پس از اتمام دور اول ریاست جمهوری ترامپ: «امیدشان این بود که در عید ژانویه ۲۰۱۹ بساط [جمهوری اسلامی] جمع شده و آنها میآیند اینجا جشن میگیرند. حالا خود آن شخص (جان بولتون) که به زبالهدان تاریخ رفت، رئیسش(ترامپ) هم با لگد و با افتضاح از کاخ سفید اخراج شد و هر دو به زبالهدان تاریخ رفتند»](https://i.iranintl.com/images/rdk9umy0/production/db18f66c23a36b5b0cb4711247d2158069b5343c-2500x1667.jpg?rect=0,1,2500,1666&w=992&h=661&q=80&fit=max&auto=format)
پس از پایان دور اول ریاست جمهوری ترامپ: «احمق سبکمغز گموگور شد»
در ۱۳ آبانماه ۱۳۹۹، در آستانه انتخابات آمریکا، خامنهای در جریان متهم کردن ترامپ به تقلب در انتخابات به نفع خود در مقابل رقیبش جو بایدن، از ترامپ یاد کرد، اما هیچ صفت یا فحشی به او نداد.
در ۲۶ آذر ماه ۱۳۹۹، پس از روشن شدن نتایج انتخابات آمریکا که در آن جو بایدن پیروز شد، خامنهای در دیدار با دستاندرکاران مراسم سالروز مرگ قاسم سلیمانی، هشدار داد که آمریکای ترامپ با آمریکای اوباما تفاوت چندانی ندارد.
اظهار نظر بعدی مربوط به ۱۹ بهمنماه ۱۳۹۹ است. دیگر جو بایدن بهطور رسمی دوران ریاست جمهوری خود را آغاز کرده و ترامپ نیز از قدرت کنار رفته بود. خامنهای در دیدار با «فرماندهان نیروی هوایی و پدافند هوایی ارتش» دوباره حملات به ترامپ را آغاز کرد. او گفت ترامپ با « لگد و افتضاح» از کاخ سفید «اخراج» شد و به «زبالهدان» تاریخ پیوسته و «سقوط» کرده است. او همچنین ترامپ را رییسجمهوری «ناباب» آمریکا نامید.
ترامپ موضوع پیام تحویل سال ۱۴۰۰ خامنهای هم بود. او در این پیام ترامپ را «احمق» خواند. خامنهای عدم پیروزی ترامپ در انتخابات سال ۱۳۹۹ آمریکا را «گم و گور شدن مفتضح» ترامپ تعبیر کرد.
در هفتم تیرماه و هفتم شهریور ماه ۱۴۰۰، خامنهای در دیدار با رییس و مسئولان قوه قضائیه و رییسجمهوری و هیئت دولت، از ترامپ در جریان انتقاد از سیاستهای آمریکا و اروپا در برجام نام برد، اما فحشی به او نداد.
۱۱ دیماه ۱۴۰۰، خامنهای در دیدار با خانواده و دستاندکاران برگزاری سالگرد مرگ قاسم سلیمانی، گفت ترامپ پس از آنکه «تقاص دنیوی» خود را پس بدهد «گموگور» خواهد شد و به «زبالهدان تاریخ» خواهد پیوست. او یکبار دیگر تاکید کرد جای ترامپ در «زبالهدان» است.
۱۹ بهمنماه ۱۴۰۰، خامنهای در دیدار فرماندهان و کارکنان نیروی هوایی و پدافند هوایی ارتش، ترامپ را رییسجمهوری توصیف کرد که تتمه آبروی آمریکا را برد.
۱۱ آبان ۱۴۰۱، رهبر جمهوری اسلامی، انتخاب ترامپ در دور قبل ریاست جمهوری آمریکا را نشانه «انحطاط» آمریکا دانست و تاکید کرد که ترامپ «دیوانهای» بود که «ساقط» شد. در ۲۹ آبانماه ۱۴۰۱ که خامنهای در دیداری با برخی از مردم اصفهان، ترامپ را «سبکمغز» خطاب کرد.
احتیاط در دور دوم ریاست جمهوری ترامپ
در دیدار ۱۶ فروردین سال ۱۴۰۲ خامنهای با مسئولان نظام، و ۳۰ خردادماه با «مسئولان ستاد برگزاری کنگره بینالمللی شهدای مقاومت و مدافع حرم» او از ترامپ نام برد، اما فحشی به او نداد.
او در سخنرانیهای ۱۹ بهمن ۱۴۰۳ در دیدار «فرماندهان نیروی هوایی و پدافند هوایی ارتش» و دیدار دانشجویان در ۲۲ اسفند ۱۴۰۳، که پس از آغاز به کار دور دوم ترامپ انجام شد، به او اشاره کرد، اما صفت خاصی مانند گذشته برای او به کار نبرد.
خامنهای از سال ۱۴۰۳ و جدی شدن حضور ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، بهطور کلی رویکردی محتاطانه درباره او در پیش گرفت.
بر خلاف دورههای قبلی، او به هیچ وجه تا کنون از ترامپ نام نبرده است. حتی پس از انتشار خبر ارسال نامه، خامنهای در دیدارها به جز دیدار ۲۲ اسفندماه، که از «رییسجمهوری» آمریکا یاد کرد، اشارهای به جایگاه حقوقی ترامپ هم نکرده است.
در آن دیدار هم رهبر جمهوری اسلامی هیچ صفتی برای ترامپ به کار نبرد و صرفا به پاره کردن برجام در دور قبلی اشاره کرد و با گلایه گفت: «همین شخص، مذاکره تمامشده، کاملشده، امضا شده را از میز بیرون انداخت و پاره کرد؛ با این آدم چه جور میشود مذاکره کرد؟»
از زمان همین سخنرانی تاکنون، در یک ماه اخیر، یک دور مذاکره در عمان برگزار شده و مذاکره دیگر در رم در حال برگزاری است و خامنهای همچنان در سخنانش نه تنها به ترامپ حمله نمیکند بلکه میکوشد تا آنجا که ممکن است کمتر به رییسجمهوری آمریکا اشاره کند.
بر اساس گزارش اختصاصی ایراناینترنشنال که پنجشنبه ۲۸ فروردین منتشر شد، تهران پیشنهاد داده در گام نخست، سطح غنیسازی اورانیوم خود را بهطور موقت کاهش دهد و در مقابل، از تخفیفهای قابل توجه تحریمی از جمله اجازه صادرات نفت برخوردار شود.
در مراحل بعد، ایران متعهد میشود که بهطور دائم از غنیسازی بیش از ۳.۶۷ درصد که در برجامِ دوره باراک اوباما تعیین شد، خودداری کند.
همچنین قرار است ذخایر اورانیوم با غنای بالا به کشور ثالثی منتقل شود و در برابر آن، تحریمهای بیشتری از جمله بخشی از تحریمهای قدیمی آمریکا لغو شود.
منابع مطلع به ایراناینترنشنال گفتهاند واکنش مثبت ویتکاف، هیئت ایرانی حاضر در مسقط را شگفتزده کرده است.
با این حال، هنوز مشخص نیست تکلیف حدود ۱۷ هزار دستگاه سانتریفیوژ ایران که مهمترین بخش زیرساخت غنیسازی کشور محسوب میشوند، چه خواهد شد.
این ماشینها توانایی رساندن سطح غنیسازی به ۹۰ درصد (درجه تسلیحاتی) را دارند.
طبق برجام، ایران مجاز بود تا ۱۰ سال فقط پنج هزار سانتریفیوژ فعال داشته باشد و حدود هفت هزار و ۵۰۰ دستگاه را در انبار نگه دارد. این محدودیت که ایران از مدتها پیش آن را نقض کرده، طبق توافق اولیه، در سال ۲۰۲۵ پایان مییابد.
از زمان خروج آمریکا از برجام، جمهوری اسلامی نه تنها شمار سانتریفیوژهای فعال خود را افزایش داده بلکه مدلهای پیشرفتهتری را نیز وارد مدار کرده است.
اگر ایران بتواند بخش قابل توجهی از این تجهیزات را حفظ کند، امکان بازگشت سریع به غنیسازی سطح بالا برایش محفوظ میماند.
به گفته «انجمن کنترل تسلیحات» در سال ۲۰۲۲، برخی از «تخلفات فنی ایران در زمینه غنیسازی»، به دانش و مهارتهایی منجر شدهاند که «دیگر قابل بازگشت نیستند».
در همین حال اوضاع اقتصاد ایران به شدت بحرانی است و ریال از سپتامبر گذشته تاکنون نزدیک به نیمی از ارزش خود را از دست داده است.
در چنین شرایطی، اگر آمریکا بخشی از تحریمها را بردارد یا داراییهایی را آزاد کند در حالی که تهران فقط بهطور موقت سطح غنیسازی را کاهش میدهد، جمهوری اسلامی ممکن است عجلهای برای پیشرفت در سایر مراحل توافق نداشته باشد.
این سناریو میتواند فرصتی برای وقتکشی به ایران بدهد؛ همانطور که در دوره جو بایدن دیده شد و تا پایان دوره ریاستجمهوری ترامپ و آغاز رقابتهای انتخاباتی ۲۰۲۸ معطل بماند. به همین دلیل، ایران در پیشنهاد اولیهاش لغو تحریمهای نفتی را در اولویت قرار داده است.
جمهوری اسلامی همیشه تاکید کرده که آمریکا باید «حسن نیت» خود را نشان دهد؛ چیزی که معمولا بهمعنای لغو بخشی از تحریمهایی است که ترامپ در سال ۲۰۱۸ دوباره اعمال کرد.
تهران همچنین خواستار پایان فشارهای آمریکا شده. درخواستی که اگر زودتر از موعد اجرا شود، ممکن است اهرمهای فشار واشینگتن را در مذاکرات طولانیمدت تضعیف کند.
جمهوری اسلامی با یک مصوبه مجلس در حدود پنج سال پیش، از سال ۲۰۲۱ سطح غنیسازی را به ۶۰ درصد رساند. با این حال در دوره اول ریاستجمهوری ترامپ، ایران بیش از دو سال صبر کرد و پس از انتخاب بایدن، اقدام به افزایش سطح غنیسازی کرد. تا پیش از آن، سطح غنیسازی کمتر از پنج درصد بود.
اگر ایران ساختار سانتریفیوژهای خود را حفظ کند، همچنان قادر خواهد بود در هر زمانی غنیسازی سطح بالا را از سر بگیرد؛ همانگونه که از سال ۲۰۲۱ تاکنون عمل کرده است.
یکی از انتقادهای اصلی به برجام این است که غنیسازی را بهطور کامل ممنوع نکرد و بسیاری از محدودیتهای آن در آستانه انقضا هستند.
در حوزه دیپلماتیک و اقتصادی، هر نوع توافق جزیی یا مرحلهای میتواند به ایران اجازه دهد روابط تجاری خود را با کشورهایی مانند هند گسترش و مبادلات خود را با چین و اروپا افزایش دهد.
این مساله ممکن است نیاز فوری تهران را به پیشرفت سریع در مذاکرات کاهش دهد و تلاشهای آمریکا را برای پیشبرد توافقی مرحلهای، دشوارتر کند.
