دانشمندان از کشف قویترین شواهد احتمال وجود حیات فرازمینی تا امروز خبر دادند
به گزارش گاردین، یک تیم اخترفیزیکدان، با بررسی رصدهای تلسکوپ فضایی جیمز وب از سیارهای غولپیکر به نام «کی۲-۱۸ب» در فاصله ۱۲۴ سال نوری از زمین، قویترین نشانهها مبنی بر احتمال وجود حیات فراخورشیدی را تا به امروز شناسایی کردهاند.
مشاهدات تلسکوپ فضایی جیمز وب، رد شیمیایی دو ترکیب دیمتیل سولفید (DMS) و دیمتیل دیسولفید (DMDS) را بر سطح این سیاره نشان میدهد که بر روی زمین تنها موجودات زنده میتوانند آن را تولید کنند.
دانشمندان میگویند شناسایی این ترکیبات بهتنهایی اثبات وجود حیات بیگانه نیست، اما میتواند پاسخ به این پرسش که آیا ما در این جهان تنها هستیم را بسیار به ما نزدیکتر کند.
پروفسور نیکو مادوسودان، اخترفیزیکدان دانشگاه کمبریج که رهبری این مطالعات را برعهده داشت، به گاردین گفت: «این قویترین شواهد تا به امروز برای فعالیت زیستی فراتر از منظومه شمسی است. البته بسیار محتاط هستیم. باید از خود بپرسیم آیا این سیگنال واقعی است و چه معنایی دارد.»
او افزود: «ممکن است دههها بعد به این لحظه نگاه کنیم و بگوییم این زمانی بود که جهان زنده خارج از کره خاکی در دسترس ما در زمین قرار گرفت. این میتواند همان نقطه عطفی باشد که ناگهان به پرسش بنیادینِ اینکه آیا تنها هستیم پاسخ داد.»
به گزارش گاردین، برخی دیگر از اخترفیزیکدانها محتاطتر هستند و درباره مناسب بودن شرایط کلی سیاره کی۲-۱۸بی برای حیات و اینکه آیا واقعا دیمتیل سولفید (DMS) و دیمتیل دیسولفید که عمدتا فیتوپلانکتونهای دریایی در روی زمین تولید میکنند، میتوانند بهطور قابل اتکا بهعنوان نشانه زیستی قلمداد شوند، تردید دارند.
سیاره کی۲-۱۸بی که در صورت فلکی اسد (Leo) قرار دارد، تقریبا ۹ برابر زمین جرم دارد و ۲.۶ برابر از آن بزرگتر است.
این سیاره در منطقه قابل سکونت ستاره میزبان خود، یک کوتوله قرمز خنک که کمتر از نصف خورشید اندازه دارد، به دور آن میچرخد.
پیشتر هم زمانی که تلسکوپ فضایی هابل در سال ۲۰۱۹ نشانههایی از بخار آب در جو آن شناسایی کرد، دانشمندان آن را «قابل سکونتترین دنیای شناختهشده» فراتر از منظومه شمسی نامیدند.
اما مشاهدات بعدی تیم مادوسودان در سال ۲۰۲۳ آشکار ساخت که آن نشانه بخار آب در واقع متان بوده است. با این حال، آنها استدلال کردند که ویژگیهای کلی سیاره کی۲-۱۸بی با سیارهای قابل سکونت که با اقیانوسی وسیع و عمیق پوشیده شده باشد، مطابقت دارد.
سیارات فراخورشیدی بهدلیل فاصله زیاد، نه قابل عکسبرداری هستند و نه میتوان با فضاپیماهای رباتیک به آنها رسید. اما دانشمندان میتوانند اندازه، چگالی و دمای آنها را تخمین بزنند و ترکیبات شیمیاییشان را زمانی که از مقابل ستاره میزبان خود عبور میکنند، بررسی کنند. زیرا در آن زمان نور ستاره از جو سیاره عبور کرده و نشانههایی از ترکیبات شیمیایی موجود در آن به جا میگذارد.
در جدیدترین مشاهدات، طولموجهایی که دیمتیل سولفید (DMS) و دیمتیل دیسولفید (DMDS) جذب میکنند در حین عبور کی۲-۱۸بی از مقابل ستارهاش، کاهش ناگهانی داشتند.
مادوسودان گفت: «این سیگنال بسیار واضح و قوی بود. اگر بتوانیم این مولکولها را در سیارات قابل سکونت شناسایی کنیم، این نخستین بار در تاریخ بشر است که چنین چیزی ممکن میشود... باور نکردنی است که این کار شدنی است.»
این یافتهها که در نشریه ژورنال نامههای اخترفیزیک (The Astrophysical Journal Letters) منتشر شده، نشاندهنده غلظتهایی هزاران برابر سطح دیمتیل سولفید (DMS) و دیمتیل دیسولفید (DMDS) در زمین است.
این نتایج با سطح اعتماد آماری «سه سیگما» گزارش شدهاند، یعنی تنها ۰.۳ درصد احتمال دارد که این نتایج بر اثر تصادف به دست آمده باشند، هرچند هنوز به سطح استاندارد طلایی در فیزیک نمیرسند.
مادوسودان به گاردین گفت: «ممکن است فرآیندهایی وجود داشته باشند که ما از آنها بیخبریم و این مولکولها را تولید میکنند، اما فکر نمیکنم فرآیند شناختهشدهای بدون دخالت زیستشناسی بتواند آنها را توضیح دهد.»
یکی از چالشها در شناسایی دیگر فرآیندهای احتمالی این است که شرایط حاکم بر سیاره کی۲-۱۸بی هنوز مورد اختلاف است.
در حالی که تیم کمبریج به سناریوی اقیانوسی باور دارد، برخی دیگر از اخترفیزیکدانها، دادهها را موید این میدانند که این سیارهای گازی یا دارای اقیانوسهایی از مواد مذاب (نه آب) است.
دکتر نورا هنی، شیمیدان موسسه فیزیک دانشگاه برن، که در پژوهشی نشان داد دیمتیل سولفید (DMS) روی یک دنبالهدار یخی و بیجان نیز وجود دارد، گفت: «حیات یکی از گزینههاست، اما یکی از چندین گزینه موجود است. ما باید تمام گزینههای دیگر را بهطور دقیق کنار بگذاریم تا بتوانیم ادعای وجود حیات داشته باشیم.»
برخی دیگر نیز بر این باورند که اندازهگیری جو سیارات احتمالا هرگز نمیتواند «مدرک قاطع» برای وجود حیات ارائه دهد.
دکتر کارولین مورلی، اخترفیزیکدان دانشگاه تگزاس در آستین، با تاکید بر مهم بودن یافتههای اخیر، گفت: «در این حوزه بهاندازه کافی به این موضوع توجه نمیشود، اما نشانههای فناورانه، مانند دریافت پیامی از تمدنی پیشرفته، میتواند مدرک قاطعتری باشد، هرچند احتمال یافتن چنین سیگنالی بسیار پایین است.»
دکتر جو بارستو، دانشمند سیارهای در دانشگاه آزاد بریتانیا نیز این شناسایی را قابل توجه توصیف کرد، اما افزود: «در مواجهه با هر ادعایی درباره شواهد حیات، سطح تردید من همیشه در بالاترین حد ممکن است، نه به این خاطر که باور ندارم حیات در جایی دیگر وجود دارد، بلکه به این دلیل که برای کشفی به این بزرگی و اهمیت، بار اثبات باید بسیار بسیار بالا باشد. فکر نمیکنم یافته اخیر از آن آستانه عبور کرده باشد.»
در فاصلهای به اندازه ۱۲۰ سال نوری، هیچ چشماندازی برای پایان دادن به این بحث از طریق مشاهدات نزدیک وجود ندارد. اما مادوسودان یادآور شد که این مسئله، مانعی برای کشف سیاهچالهها یا دیگر پدیدههای کیهانی نبوده است.
او به گاردین گفت: «در اخترشناسی، مسئله این نیست که باید آنجا برویم. ما میخواهیم بدانیم آیا قوانین زیستشناسی در سراسر کیهان یکسان است یا نه.»
وزارت امنیت داخلی آمریکا از لغو دو کمکهزینه وزارت امنیت داخلی به دانشگاه هاروارد به ارزش بیش از ۲/۷ میلیون دلار خبر داد.
کریستی نوم، وزیر امنیت داخلی آمریکا، اعلام کرد اگر دانشگاه هاروارد به خواستههای دولت ترامپ عمل نکند، مجوز این دانشگاه برای پذیرش دانشجویان خارجی لغو خواهد شد.
پیشتر، سیانان به نقل از دو منبع آگاه گزارش داد اداره مالیات آمریکا در حال برنامهریزی برای لغو معافیت مالیاتی دانشگاه هاروارد است.
واشینگتن پست هم به نقل از سه منبع آگاه گزارش داد دولت ترامپ از وکیل ارشد اداره مالیات این کشور خواسته وضعیت معاف از مالیات دانشگاه هاروارد را لغو کند.
این اقدام، که جدیدترین مرحله از تشدید فشار دولت بر این نهاد آموزشی به شمار میرود، پس از آن صورت گرفت که دونالد ترامپ، رییسجمهوری آمریکا، خواهان اعمال تغییراتی از جمله حذف برنامههای تنوع، برابری و شمول، همکاری کامل دانشگاه با نیروهای امنیتی، و افزایش نظارت بر برنامههایی که ممکن است به یهودستیزی دامن بزند شد.
وزارت آموزش آمریکا روز دوشنبه ۲۵ فروردین اعلام کرد حدود ۲/۳ میلیارد دلار از بودجه فدرال دانشگاه هاروارد و همچنین قراردادهایی به ارزش ۶۰ میلیون دلار برای این دانشگاه را مسدود کرده است.
با این حال، رییس دانشگاه هاروارد اعلام کرد این دانشگاه در برابر درخواستهای وزارت آموزش آمریکا مقاومت میکند، درخواستهایی که بهگفته او «ارزشهای ما بهعنوان یک نهاد خصوصی متعهد به جستجو، تولید و انتشار دانش» را تهدید میکند.
وزارت دادگستری آمریکا اعلام کرد ابوذر رحمتی، شهروند ۴۲ ساله ایرانی-آمریکایی که پیش از این پیمانکار اداره هوانوردی فدرال ایالات متحده بود و ساکن ایالت ویرجینیا است، اعتراف کرده بدون اطلاع قبلی به دادستان کل آمریکا، به عنوان مامور جمهوری اسلامی در آمریکا فعالیت کرده است.
بر اساس بیانیه وزارت دادگستری که چهارشنبه شب منتشر شد، اسناد دادگاه رسیدگی به اتهامات رحمتی نشان میدهد او از دستکم دسامبر ۲۰۱۷ تا ژوئن ۲۰۲۴، با مقامهای حکومتی و عوامل اطلاعاتی ایران همکاری داشته و از طرف آنها در آمریکا فعالیت کرده است.
اقدامات مجرمانهای که رحمتی ارتکاب آنها را پذیرفته شامل دیدار با ماموران امنیتی در ایران، ارتباط با ماموران و مقامهای جمهوریاسلامی با استفاده از یک داستان پوششی برای پنهان کردن فعالیتهایش، ارائه اطلاعات حساس و غیرعمومی درباره بخش هوانوردی آمریکا به ماموران جمهوریاسلامی و همچنین گردآوری و ارسال اطلاعات متنباز و غیرعمومی درباره صنعت انرژی خورشیدی آمریکا برای ماموران امنیتی جمهوری اسلامی بوده است.
براساس اسناد دادگاه، رحمتی پیشتر از خرداد ۱۳۸۸ تا اردیبهشت ۱۳۸۹ (ژوئن ۲۰۰۹ تا مه ۲۰۱۰) بهعنوان ستوان یکم در سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، نهادی که دولت ایالات متحده به عنوان یک «گروه تروریستی» میشناسد، خدمت کرده بود اما زمان مهاجرت به آمریکا این سابقه را مخفی کرده بود.
وزارت دادگستری اعلام کرده رحمتی در مرداد ۱۳۹۶ (اوت ۲۰۱۷) از طریق یکی از همکاران سابق خود که یک مقام ارشد حکومت ایران و کارمند اسبق وزارت اطلاعات این کشور بوده، برای همکاری اطلاعاتی با جمهوریاسلامی به عنوان جاسوس ابراز تمایل کرده است.
چهار ماه بعد، آذر ۱۳۹۶، رحمتی به ایران سفر کرد و با ماموران اطلاعاتی و مقامهای حکومتی دیدار کرد. او در جریان این دیدار همچنین موافقت کرده بود اطلاعاتی درباره صنعت انرژی خورشیدی آمریکا برای مقامات جمهوریاسلامی گردآوری و ارائه کند.
رحمتی پس از بازگشت به آمریکا در دی ماه ۱۳۹۶ (ژانویه ۲۰۱۸)، مجموعهای از اطلاعات غیرعلنی و علنی مرتبط با صنعت انرژی خورشیدی در ایالات متحده را گردآوری و سپس به دفتر معاونت علم و فناوری رییسجمهور ایران منتقل کرد.
بر اساس بیانیه، وزارت دادگستری ایالاتمتحده، رحمتی در زمان اشتغال خود بهعنوان پیمانکار اداره هوانوردی فدرال هم دستکم ۱۷۵ گیگابایت فایل دانلود کرده که شامل اسناد حساس و دارای سطح دسترسی کنترلشده این آژانس فدرال درباره «سامانه ملی هوانوردی»، سیستمهای رادار نظارتی فرودگاهها، و دادههای فرکانس رادیویی بودهاند.
براساس گزارش وزارت دادگستری، رحمتی این فایلها را روی حافظههای قابل حمل ذخیره کرده و در اردیبهشت ۱۴۰۱ (آوریل ۲۰۲۲) آنها را به ایران برده و به مقامهای حکومتی جمهوریاسلامی تحویل داده است.
او همچنین اطلاعات بیشتری درباره انرژی خورشیدی، پنلهای خورشیدی، اداره هوانوردی فدرال، فرودگاههای آمریکا، و برجهای کنترل ترافیک هوایی ایالات متحده را در آوریل ۲۰۲۲ به برادرش که ساکن ایران است تحویل داده، تا برادرش آن اطلاعات را از جانب او به مقامات اطلاعاتی جمهوریاسلامی ارائه دهد.
دادگاه اعلام کرده حکم رحمتی در ۲۶ اوت صادر میشود. بر اساس قانون، او با حداکثر ۱۰ سال زندان برای فعالیت بهعنوان مامور یک دولت خارجی و تا ۵ سال زندان بابت توطئه مواجه است.
وزارت دادگستری آمریکا روز جمعه، ششم مهر، رحمتی را به اقدام و توطئه علیه آمریکا بهعنوان مامور دولت ایران متهم کرده بود.
گوگل، غول فناوری آمریکایی، بهدلیل انحصارطلبی در بازار جستوجوی آنلاین، با یک شکایت گروهی و احتمال جریمهای بیش از پنج میلیارد پوندی (معادل ۶.۶ میلیارد دلار) در بریتانیا روبهرو شده است.
بر اساس گزارش سیانبیسی در این شکایت که چهارشنبه ۲۷ فروردین در بریتانیا به ثبت رسید، گوگل متهم شده است با بهرهگیری از قدرت برتر خود، فعالیت رقبای دیگر را در عرصه موتورهای جستوجو با محدودیت مواجه و از این طریق، موقعیت برترش را در بازار پر سود تبلیغات آنلاین تثبیت کرده است.
جزییاتشکایت از گوگل
دادخواست علیه گوگل از سوی «اُور بروک»، پژوهشگر حقوق رقابت، از طرف صدها سازمان بریتانیایی تنظیم شده است که از اول ژانویه ۲۰۱۱ تا زمان ثبت شکایت از خدمات تبلیغاتی گوگل استفاده کردهاند.
بر اساس بررسی بازار در سال ۲۰۲۰ بهوسیله سازمان نظارت بر رقابت بریتانیا (CMA)، گوگل به تنهایی ۹۰ درصد از کل درآمد بازار تبلیغات جستوجو را به خود اختصاص داده است.
این حجم از سلطه بر بازار، کسبوکارها و سازمانهای بریتانیایی را مجبور به استفاده از تبلیغات گوگل برای معرفی محصولات و خدمات خود کرده است.
روشهایانحصارطلبانهگوگل
شکایت مذکور تاکید دارد که گوگل با انجام اقدامات متعدد، رقابت را در عرصه جستوجوی آنلاین محدود کرده است.
از جمله این اقدامات میتوان به انعقاد قراردادهایی با تولیدکنندگان گوشیهای هوشمند برای نصب پیشفرض «گوگل سرچ» و مرورگر «کروم» روی دستگاههای اندرویدی و همچنین پرداخت میلیاردها دلار به اپل برای تضمین جایگاه موتور جستوجوی پیشفرض در مرورگر «سافاری» اشاره کرد.
یکی دیگر از اتهامهای مطرح شده این است که گوگل طوری عمل میکند که ابزار مدیریت جستوجویش موسوم به «سرچ ادز ۳۶۰»، عملکرد و ویژگیهای بهتری را با محصولات تبلیغاتی خودش -در مقایسه با رقبا- ارائه میدهد.
بروک معتقد است گوگل با بهرهبرداری از جایگاه خود در بازار جستوجوی عمومی و تبلیغات جستوجو، هزینههای غیرضروری و گزافی را به آگهیدهندگان تحمیل کرده و آنها را مجبور به پرداخت مبالغ بیشتری برای خدمات تبلیغاتی کرده است.
این چالش حقوقی تازهترین مورد از سلسله دعاوی حقوقی علیه شرکتهای بزرگ فناوری آمریکایی است.
غولهای فناوری از گوگل گرفته تا متا، با انبوهی از دادخواستها، تحقیقات نظارتی و جریمهها بهدلیل نگرانیها درباره قدرت و نفوذ فراگیرشان مواجه هستند.
موجمقابلهباانحصارطلبیدردنیایفناوری
در سال ۲۰۱۸، اتحادیه اروپا جریمه سنگینی به مبلغ ۴.۳ میلیارد یورو (معادل ۴.۹ میلیارد دلار) برای گوگل تعیین کرد. این جریمه بهدلیل سوءاستفاده گوگل از موقعیت انحصاری خود بهعنوان توسعهدهنده سیستم عامل اندروید وضع شد.
تخلف اصلی گوگل، الزام تولیدکنندگان گوشیهای هوشمند به نصب پیشفرض موتور جستوجوی گوگل و مرورگر کروم همراه با فروشگاه گوگل پلی بود.
با این همه و با گذشت هفت سال از صدور این رای، گوگل همچنان در فرآیند تجدیدنظرخواهی و تلاش برای لغو یا کاهش این جریمه است.
سازمان نظارت بر رقابت در بریتانیا در ژانویه سال جاری نگرانیهای جدی خود را درباره وضعیت رقابت در بازار «رایانش ابری» ابراز کرد و پیشنهاد داد تحقیقاتی درباره آمازون و مایکروسافت بر اساس قانون تازه «بازارهای دیجیتال، رقابت و مصرفکنندگان» آغاز شود.
این اقدام در پی شکایت گروهی دیگری صورت گرفت که در دسامبر ۲۰۲۴ علیه مایکروسافت مطرح شد.
در این پرونده، مایکروسافت به دریافت هزینههای ناعادلانه از مشتریان شرکتهای رقیب در حوزه خدمات ابری متهم شد.
شاکی این پرونده، ماریا لوییزا استاسی، وکیل متخصص حقوق رقابت، خواستار غرامتی بیش از یک میلیارد پوند برای جبران خسارت شرکتهای زیاندیده است.
دیوان عالی بریتانیا در پی فرجامخواهی گروه «برای زنان اسکاتلند» رای داد واژه «زن» در قوانین برابری جنسیتی به جنبه «زیستشناختی و جنسیتزیستی» اشاره دارد.
به گزارش خبرگزاری رویترز، قضات بریتانیایی در دیوان عالی این کشور، چهارشنبه ۲۷ فروردین، تاکید کردند این رای نباید بهعنوان پیروزی یک گروه بر گروهی دیگر تلقی شود و قانون همچنان از افراد ترنسجندر در برابر تبعیض محافظت میکند.
موضوع این پرونده تفسیر قانونی از واژه «زن» در قوانین برابری در خصوص افرادی است که گواهی تطبیق جنسیت به «زن» دریافت کردهاند.
قائممقام دیوان عالی بریتانیا در توضیح این رای اضافه کرد تصمیم یکپارچه دادگاه این است که واژههای «زن» و «جنسیت» در قانون برابری سال ۱۳۸۹ به زن بیولوژیکی و جنسیت زیستی اشاره دارد، نه جنسیت اکتسابی.
استدلال مخالفان
دولت اسکاتلند استدلال کرده بود که افراد ترنس دارای گواهی تطبیق جنسیت باید از حمایتهای قانونی مبتنی بر جنسیت برخوردار باشند، اما گروه «زنان برای اسکاتلند» معتقد بود این حمایتها صرفا باید شامل افرادی شود که زن به دنیا آمدهاند.
رسانههای بریتانیا نوشتند که این رای میتواند تاثیرات گستردهای در سراسر اسکاتلند، انگلستان و ولز بهدنبال داشته باشد.
گروه «زنان برای اسکاتلند» پس از رای دادگاه در بیانیهای اعلام کرد که در حال مطالعه و بررسی دقیق رای است و از همه طرفها خواست آرامش خود را حفظ کنند چون ممکن است برداشتهای مختلفی بهزودی منتشر شود که تاثیر این حکم را بر زندگی تمام افراد ترنس عمدا بزرگنمایی کنند.
تغییر قوانین در آمریکا
با انتخاب مجدد دونالد ترامپ بهعنوان رییسجمهوری آمریکا، موج جدیدی از تغییرات در برخی قوانین آمریکا در حوزه حقوق افراد ترنس به راه افتاد.
ترامپ ۱۷ بهمن ۱۴۰۳ با صدور یک فرمان اجرایی شرکت افراد ترانس را در ورزش زنان ممنوع اعلام کرد.
بر اساس این فرمان اجرایی، مدارسی که از حضور افراد ترنس در ورزش زنان جلوگیری نکنند، از بودجه فدرال محروم خواهند شد. طبق این فرمان، وزارت آموزش آمریکا موظف شد به مدارس اطلاع دهد شرکت افراد ترنسجندر در ورزش زنان، نقض قانون «عنوان نهم» در نظر گرفته خواهد شد.
ترامپ همچنین هشتم بهمن با صدور یک فرمان اجرایی، خواستار برچیده شدن «ایدئولوژی ترنسجندر» از ارتش آمریکا شد.
شش عضو تراجنسیتی ارتش آمریکا با انتقاد از دستور ترامپ برای بازنگری در سیاستهای ارتش در ارتباط با سربازان ترنس، علیه این فرمان به دادگاه فدرال شکایت کردند و خواستار لغو آن شدند.
پیشتر حضور دو ورزشکار زن، ایمان خلیف از الجزایر و لین یوو تینگ از تایوان، در مسابقات المپیک ۲۰۲۴ پاریس حاشیههای فراوانی به همراه داشت و نشر اطلاعات کذب درباره ترنس بودن این دو ورزشکار، باعث شکل گرفتن موجی از اظهارات ترنسستیزانه در سراسر جهان شد.
در پی این رویداد، خلیف از ایلان ماسک، مدیرعامل اسپیساکس و مالک شبکه اجتماعی ایکس، و جیکی رولینگ، نویسنده اثر مشهور «هری پاتر» بهدلیل دامن زدن به حملات ترنسستیزانه علیه او به دستگاه قضایی فرانسه شکایت کرد.
ماسک از حامیان جدی ترامپ و رییس اداره بهرهوری در دولت جدید آمریکاست که اقداماتش در هفتههای اخیر به موجی از مخالفت در میان سناتورهای و نمایندههای دموکرات کنگره دامن زده است.
اوپک اعلام کرد برنامههای جبرانی بهروزرسانیشده تولید نفت را از هشت کشوری که از سهمیههای تولید داوطلبانه در گروه اوپک پلاس فراتر رفتهاند، دریافت کرده است. این تصمیم میتواند به آمریکا کمک کند تا تعادل مورد نیاز را برای پیشبرد جنگ تعرفهها و مدیریت تنشهای خاورمیانه حفظ کند.
هشت کشور عربستان سعودی، روسیه، عراق، امارات متحده عربی، کویت، قزاقستان، الجزایر و عمان، برنامههای جبرانی بهروزرسانیشدهای برای کاهش تولید ارائه کردهاند تا تولید اضافی خود را که از سهمیههای داوطلبانه فراتر رفته بود، جبران کنند.
پیشتر، کشورهایی مثل قزاقستان، عراق و امارات بهطور مداوم بیش از سهمیه تولید کردهاند. این امر سبب عرضه اضافی در بازار و طبیعتا فشار نزولی بر قیمتهای نفت شده بود. بهویژه قزاقستان که اخیرا تولید بیسابقهای داشته، با انتقاد شدید ریاض مواجه شده است.
اوپکپلاس از ابتدای ماه میلادی آوریل ۲۰۲۵ (۱۲ فروردین تا ۱۱ اردیبهشت ۱۴۰۴) شروع به کاهش محدودیتهای تولید داوطلبانه کرد و تولید را بهتدریج افزایش داد اما تولید اضافی برخی اعضا مثل قزاقستان، عراق و امارات، عرضه را بیش از حد بالا برد و قیمتها را تحت فشار نزولی قرار داد.
تصمیم جدید برای جبران تولید اضافی، تلاشی برای بازگرداندن تعادل به بازار و کاهش فشار مالی بر کشورهای وابسته به درآمد نفت است.
تاثیر بر ایران
جمهوری اسلامی برای سال آینده، قیمت نفت را در لایحه بودجه ۶۳ دلار پیشبینی کرده است و بر اساس همین قیمت، منابع و مصارف بودجه محاسبه شده است.
قیمت نفت ایران، بدون در نظر گرفتن شرایط تحریم، معمولا حدود هفت دلار ارزانتر از نفت برنت است.
پیش از آغاز برنامه افزایش تولید اوپکپلاس، قیمت هر بشکه نفت برنت در محدوده ۷۵ دلار بود. با این حساب قیمت نفت ایران بدون در نظر گرفتن شرایط تحریمی، در محدوده ۶۸ دلار ارزیابی میشود.
با شروع برنامه افزایش تولید، قیمت هر بشکه نفت برنت تا حدود ۶۲ دلار سقوط کرد که با احتساب تفاوت قیمت با نفت ایران، این یعنی بهای هر بشکه نفت ایران، بدون در نظر گرفتن شرایط تحریمی، به حدود ۵۵ دلار رسید: حدود هشت دلار در هر بشکه، کمتر از رقم پیشبینی شده در بودجه.
اگرچه باید توجه داشت به دلیل شرایط تحریمی، جمهوری اسلامی در عمل کمتر از نیمی از قیمت تعیین شده نفت خود را دریافت میکند.
این تصمیم اوپکپلاس برای جبران تولید اضافی، با کاهش عرضه در آینده، میتواند قیمتهای جهانی نفت را کمی افزایش دهد که برای جمهوری اسلامی -بهعنوان کشوری که از سهمیههای اوپکپلاس معاف است- مثبت خواهد بود زیرا قیمت نفت ایران را به پیشبینی بودجه (۶۳ دلار) نزدیکتر میکند.
تاثیر بر آمریکا
در آمریکا، دونالد ترامپ به انرژی ارزان قیمت برای کنترل تبعات اقتصادی جنگ تعرفهها نیاز دارد. انرژی ارزان به معنی کاهش هزینههای تولید در زنجیره تامین و تولید است. موضوعی که واشینگتن این روزها به شدت روی آن حساس است.
اما ریزش بیش از اندازه قیمت نفت هم میتواند برای آمریکا ناخوشایند باشد چرا که تولیدکنندگان نفت در این کشور، در حال حاضر به دلیل افزایش هزینههای تولید از جمله هزینه تامین فولاد، در صورتی که با کاهش شدید قیمت محصول (نفت) مواجه شوند، عملا سود کمتری خواهند داشت.
نقطه سربهسر قیمت نفت برای تولیدکنندگان آمریکایی در حوضه پرمیان به طور میانگین حدود ۵۵ دلار در هر بشکه است. این رقم برای چاههای جدید بالاتر و در حدود ۷۰ دلار در هر بشکه است. بنابراین، برای سودآوری کلی تولیدکنندگان آمریکایی، قیمت نفت باید بیش از ۵۵ دلار باشد تا تولید بهصرفه تلقی شود.
به این ترتیب آمریکا هم قاعدتا طرفدار نرخی متعادل از قیمت انرژی است. قیمتی در مرز باریک که نه هزینههای تولید را به شدت بالا ببرد، نه حاشیه سود تولیدکنندگان نفت آمریکایی تهدید شود.
تاثیر بر ایران و آمریکا در منطقه خاورمیانه
تنشها در خاورمیانه، در یمن و موضوع جمهوری اسلامی که به مذاکرات اخیر میان تهران و واشینگتن گره خورده است، عامل بالقوهای است که میتواند موجب افزایش شدید قیمت نفت شود.
با وجود این به نظر میرسد تولیدکنندگان نفت در برنامه ماه میلادی آوریل، نوعی مانور برای کنترل بازار در صورت بروز تنش در خاورمیانه انجام دادند.
نیاز آمریکا به متعادل بودن قیمت انرژی برای کنترل شرایط داخلی کشور در زمانی که جنگ تعرفهها روی بازارهای مالی اثرگذار شده است، میتواند جریانهایی در آمریکا را به حصول توافق با جمهوری اسلامی ترغیب کند.