خبرگزاری رویترز در گزارشی به نقل از منابع مطلع خبر داده است که عربستان سعودی اقدامات فوری کشورهای عربی را برای تدوین طرحی درباره آینده غزه رهبری می‌کند تا با برنامه دونالد ترامپ، رییس‌جمهوری آمریکا، برای ایجاد یک منطقه توریستی در خاورمیانه بدون حضور فلسطینیان مقابله کند.
براساس این گزارش قرار است ایده‌های پیشنهادی در نشستی که این ماه در ریاض با حضور کشورهایی از جمله عربستان سعودی، مصر، اردن و امارات متحده عربی برگزار می‌شود، بررسی شوند.
به گفته پنج منبع، این پیشنهادها ممکن است شامل ایجاد یک صندوق بازسازی به رهبری کشورهای حاشیه خلیج فارس و توافقی برای کنار گذاشتن حماس باشد.
عربستان و متحدانش از طرح ترامپ برای «پاکسازی» غزه از فلسطینیان و اسکان مجدد آن‌ها در اردن و مصر شوکه شده‌اند. این ایده که بلافاصله از سوی مصر و اردن رد شد، در سراسر منطقه به‌عنوان اقدامی بی‌ثبات‌کننده تلقی شده است.
نگرانی عربستان به این دلیل تشدید شده که این طرح می‌تواند شرط اصلی این کشور برای عادی‌سازی روابط با اسرائیل، یعنی ایجاد مسیر روشنی برای تشکیل کشور مستقل فلسطین، را از بین ببرد. این موضوع همچنین توافق نظامی مهمی بین ریاض و واشینگتن را به‌خطر می‌اندازد که برای تقویت دفاع عربستان در برابر ایران طراحی شده بود.
خبرگزاری رویترز تاکید کرده که برای تهیه این گزارش با ۱۵ منبع در عربستان، مصر، اردن و سایر کشورها گفتگو کرده است. تمام منابع به‌دلیل حساسیت موضوع و نداشتن مجوز برای اظهار نظر عمومی، نخواسته‌اند که نامشان فاش شود.
طرح پیشنهادی مصر
بر اساس آخرین پیشنهاد مصر، کمیته‌ای ملی برای مدیریت غزه تشکیل خواهد شد که حماس در آن نقشی نخواهد داشت. همچنین مشارکت بین‌المللی در بازسازی غزه بدون جابه‌جایی فلسطینیان از منطقه انجام خواهد گرفت. این طرح در عین حال، گامی به سوی راه‌حل تشکیل دو کشور خواهد بود.
قرار است نمایندگان عربستان سعودی، مصر، اردن، امارات و فلسطین این طرح را پیش از ارائه آن در اجلاس سران عرب در ۲۷ فوریه در ریاض بررسی کنند.
نقش محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان، در این میان کلیدی خواهد بود. یک مقام اردنی اظهار داشت: «ما به آمریکایی‌ها می‌گوییم که برنامه‌ای داریم که عملی است. نشست ما با بن سلمان بسیار مهم خواهد بود، زیرا او این روند را هدایت می‌کند.»
بن سلمان که روابط نزدیکی با دولت اول ترامپ داشت، اکنون نیز در تعاملات جهان عرب با واشینگتن نقشی محوری بازی می‌کند. او همچنین می‌کوشد جایگاه عربستان را از طریق سیاست و تجارت جهانی تقویت کند.
در همین راستا، صندوق سرمایه‌گذاری عمومی عربستان قرار است کنفرانسی را در میامی برگزار کند که انتظار می‌رود دونالد ترامپ نیز در آن شرکت کند.
دونالد ترامپ پس از گفت‌وگویی تلفنی با ولادیمیر پوتین اعلام کرد که احتمالا با او در ریاض دیدار و درباره پایان دادن به جنگ اوکراین گفت‌وگو خواهد کرد. او گفت که محمد بن سلمان نیز در این دیدار حضور خواهد داشت.
با این همه، وزارت امور خارجه آمریکا از اظهار نظر درباره تحولات جاری در خاورمیانه و تلاش کشورهای منطقه برای ارائه یک طرح جایگزین در مقابل طرح رییس‌جمهوری ایالات متحده خودداری کرده است. مارکو روبیو، وزیر امور خارجه ایالات متحده، تنها تاکید کرده که تنها برنامه موجود، طرح ترامپ است و اگر کشورهای عربی پیشنهاد بهتری دارند، اکنون زمان ارائه آن است.
منطقه حائل و بازسازی
به گزارش رویترز، طرح‌های مختلفی درباره آینده غزه ارائه شده که همگی با چالش‌های پیچیده‌ای در زمینه مدیریت داخلی، امنیت، تامین مالی و بازسازی مواجه‌اند. اسرائیل هرگونه نقش حماس یا تشکیلات خودگردان فلسطینی را در اداره غزه رد کرده است. کشورهای عربی و ایالات متحده نیز اعلام کرده‌اند که حاضر به اعزام نیرو به این منطقه نیستند.
کشورهای خلیج فارس که در گذشته هزینه بازسازی غزه را تامین کرده بودند، این بار خواستار تضمین‌هایی هستند که اسرائیل بار دیگر آنچه را ساخته شده تخریب نکند.
در این میان، ملک عبدالله دوم، پادشاه اردن، در دیدار اخیر خود با ترامپ در کاخ سفید، بر همکاری با عربستان و مصر برای ارائه یک طرح کارآمد درباره غزه تاکید کرد. او در سخنانی تلویزیونی اعلام کرد که این کشورها در نشست ریاض طرح مصر را بررسی خواهند کرد.
بر اساس پیشنهادهای اولیه مصر، قرار است یک منطقه حائل همراه با موانع فیزیکی در مرز غزه و مصر ایجاد شود تا از حفر تونل‌های زیرزمینی جلوگیری شود. به محض پاکسازی آوار، ۲۰ منطقه موقت برای اسکان مردم غزه ایجاد خواهد شد و حدود ۵۰ شرکت خارجی و مصری در این پروژه مشارکت خواهند داشت.
تامین مالی این طرح از طریق کمک‌های بین‌المللی و منابع کشورهای خلیج فارس انجام خواهد شد. یک مقام عرب اعلام کرد که احتمالا صندوقی با نام «صندوق ترامپ برای بازسازی» تاسیس می‌شود.
حذف حماس از قدرت
یکی از مهم‌ترین چالش‌های این طرح، کنار گذاشتن حماس از قدرت و اداره غزه است. حماس پیش‌تر اعلام کرده بود که حاضر است اداره منطقه را به یک کمیته ملی واگذار کند، اما می‌خواهد در انتخاب اعضای این کمیته نقش داشته باشد و حضور هیچ نیروی خارجی را بدون رضایت خود نخواهد پذیرفت.
مقامات مصری معتقدند که اگرچه این طرح از نظر محتوایی چندان جدید نیست، اما به اندازه‌ای قوی است که بتواند ترامپ را متقاعد کند و در نهایت حماس و تشکیلات خودگردان فلسطینی را به پذیرش آن وادار سازد.
ناخشنودی عربستان از طرح ترامپ
عربستان پیش از اعلام طرح ترامپ، از تحولات غزه ابراز نارضایتی کرده بود. این کشور بارها تاکید کرده که عادی‌سازی روابط با اسرائیل مشروط به تشکیل کشور مستقل فلسطین در کرانه باختری، نوار غزه و شرق اورشلیم است.
با ادامه جنگ غزه، خشم عمومی در عربستان افزایش یافت و بن سلمان در یک اجلاس اسلامی، اسرائیل را به نسل‌کشی متهم کرد. این موضع‌گیری باعث شد که عربستان بر لزوم راه‌حل دو کشوری پافشاری بیشتری کند.
در حالی که به نظر می‌رسید واشینگتن آماده است تا از خواسته ریاض برای تشکیل دو کشور عبور کند، ترامپ در پاسخ به سوالی درباره امکان عادی‌سازی روابط بدون تشکیل کشور فلسطین گفت: «عربستان سعودی بسیار کمک خواهد کرد.»
فرستاده ویژه ترامپ، استیو ویتکاف، در ژانویه با مقامات عربستان سعودی دیدار کرد و یک جدول زمانی سه‌ماهه برای فرآیند عادی‌سازی ارائه داد. اما اعلام ناگهانی طرح ترامپ درباره غزه، باعث خشم و شگفتی سعودی‌ها شد.
یک منبع نزدیک به دربار سلطنتی عربستان اظهار داشت: «ولیعهد اصلا خوشحال نیست.»
خشم سعودی‌ها در رسانه‌های رسمی نیز بازتاب یافت. تحلیلگران این رسانه‌ها که معمولا مواضع رسمی عربستان سعودی را بازتاب می‌دهند، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، را به‌شدت مورد انتقاد قرار دادند.
عزیز الغاشیان، تحلیلگر سعودی، درباره واکنش مقامات این کشور گفت: «آن‌ها به شدت خشمگین هستند.»
به‌گزارش رویترز، بسیاری از کارشناسان بر این باورند که ترامپ از یک تاکتیک قدیمی مذاکراتی استفاده کرده است: ارائه یک پیشنهاد افراطی در ابتدا، به عنوان نقطه شروع چانه‌زنی.
حتی اگر چنین باشد، این راهبرد، مذاکرات عادی‌سازی را بسیار پیچیده‌تر کرده است.
شاهزاده ترکی الفیصل، رئیس پیشین سازمان اطلاعات عربستان، در مصاحبه‌ای با سی‌ان‌ان گفت که اگر ترامپ به ریاض سفر کند، «قطعا از رهبران سعودی حرف‌های زیادی خواهد شنید.»
او در پاسخ به پرسشی درباره احتمال پیشرفت مذاکرات عادی‌سازی با اسرائیل، پاسخ داد: «اصلا چنین احتمالی وجود ندارد.»
