آیا هوش مصنوعی تهدیدی برای خلاقیت انسان است؟
در دوره‌ای که تجربه استفاده از هوش مصنوعی در کسب و کارها با فراز و نشیب‌های متعددی همراه است، یک پرسش اساسی مطرح می‌شود: آیا هوش مصنوعی به خلاقیت آسیب می‌زند یا به تقویت آن کمک می‌کند؟
نلسون گرانادوس، تحلیل‌گر روندهای دیجیتال، با طرح این پرسش در نشریه فربز نوشت پس از عرضه چت‌جی‌پی‌تی در سال گذشته، دسترسی به هوش مصنوعی مولد، اهمیت بیشتری یافته است.
او افزود که پیش‌تر در سال ۲۰۲۲ درباره لزوم پرهیز از وابستگی بیش از حد به هوش مصنوعی و خطر تبدیل شدن به موجودی ماشین‌وار هشدار داده بود.
به گفته گرانادوس، امروزه با نمونه‌های متعددی روبه‌رو هستیم که نشان می‌دهند استفاده افراطی از هوش مصنوعی می‌تواند خلاقیت را نابود کند.
حال پرسش این است که چگونه می‌توان از هوش مصنوعی در جهت تقویت خلاقیت بهره برد، نه تضعیف آن؟
رونق هوش مصنوعی
گرانادوس در ادامه مطلب خود نوشت با گسترش چشمگیر ابزارهای هوش مصنوعی مولد و کاربرد روزافزون آن‌ها، شاید گمان کنیم که امروزه می‌توانیم تاثیر هوش مصنوعی بر خلاقیت را، چه مثبت و چه منفی، به‌درستی ارزیابی کنیم.
اما واقعیت این است که ما هنوز در آغاز این مسیر هستیم. در نشست اخیر هیات مشاوران موسسه سرگرمی، رسانه و ورزش دانشگاه پپردین، برخی مدیران صنعت، وضعیت کنونی رونق هوش مصنوعی را با دوران شکوفایی شرکت‌های اینترنتی در دو دهه پیش مقایسه کردند.
این رونق در اقتصاد خلاق شتاب بیشتری به خود گرفته است. برای نمونه، به تازگی استودیوی نوآور هوش مصنوعی مولد با پشتیبانی پیتر چرنین و «شرکت سرمایه‌گذاری اندریسن هوروویتز» اعلام موجودیت کرده است.
این استودیو که «پرامیس» نام دارد، قصد دارد با بهره‌گیری کامل از نسل جدید هوش مصنوعی در تولید فیلم، بر محدودیت‌های کنونی این صنعت در تولید ویدیو با هوش مصنوعی غلبه کند.
گرانادوس معتقد است که اتکای بیش از حد تولیدکنندگان محتوا به هوش مصنوعی می‌تواند به از میان رفتن ایده‌های خلاقانه و نوآورانه بینجامد و در نهایت، مخاطبان را نیز متضرر کند.
نمونه بارز این موضوع را می‌توان در تبلیغ اخیر کوکاکولا دید که با وجود استفاده از هوش مصنوعی در تولید آن، نتوانست ارتباط موثری با مخاطبان برقرار کند.
هوش مصنوعی در خدمت خلاقیت؟
پرسش اصلی این نیست که آیا هوش مصنوعی می‌تواند به خلاقیت کمک کند، بلکه مهم این است که چگونه و تحت چه شرایطی می‌تواند به شکوفایی خلاقیت انسانی بینجامد.
مطالعه‌ای که به تازگی توسط چن و جیسون چان از دانشگاه مینه‌سوتا در مجله «منجمنت ساینس» منتشر شد، یافته‌های مهمی در زمینه تبلیغات خلاقانه ارائه می‌دهد.
این پژوهش‌گران با انجام آزمایش‌هایی از متخصصان و غیرمتخصصان حوزه تبلیغات خواستند تا متن پروژه‌های تبلیغاتی را با یا بدون کمک مدل‌های زبانی بزرگ (ال‌ال‌ام) تولید کنند.
چن در این رابطه گفت: «ما دریافتیم که مدل‌های زبانی بزرگ هنگام استفاده به‌عنوان منبع الهام، نه به‌عنوان نویسنده، می‌توانند کیفیت متن‌های تبلیغاتی را بهبود بخشند. این امر به‌ویژه برای افراد غیرمتخصص صادق است.»
یکی دیگر از یافته‌های جالب این پژوهش درباره تاثیر مدل‌های زبانی بزرگ بر کار متخصصان تبلیغات است.
هنگامی که تولیدکنندگان محتوا از مدل‌های زبانی بزرگ به‌عنوان نویسنده پیش‌نویس اولیه استفاده می‌کردند، خلاقیت آن‌ها محدودتر می‌شد.
چان در این زمینه گفت: «استفاده از هوش مصنوعی در نقش نویسنده می‌تواند به تولید محتوای ماشینی بینجامد و کیفیت کار را، به‌ویژه برای متخصصان، کاهش دهد. این ابزارها اگرچه سرعت انجام کار را بالا می‌برند، اما لزوما به تقویت خلاقیت کاربران منجر نمی‌شوند.»
بدین ترتیب، بهتر است نخست به ایده‌پردازی و خلق اثر بپردازند و سپس از هوش مصنوعی برای بهبود و تقویت کار خود بهره بگیرند.
البته تازه‌کاران می‌توانند برای تقویت مهارت‌های خلاقانه خود از هوش مصنوعی استفاده کنند، زیرا احتمالا بهبود کیفیت آثارشان را در پی خواهد داشت.
کریستل راسل، استاد بازاریابی در دانشکده بازرگانی پپردین گرازیادیو، پژوهشی جامع با مشارکت ۵۰ مدیر صنعت سرگرمی درباره عوامل کلیدی موفقیت انجام می‌دهد.
او با نگاهی عمیق از حوزه تبلیغات، دیدگاه ارزشمندی درباره آینده تولید محتوا ارائه می‌کند: «آنچه هوش مصنوعی نمی‌تواند جایگزین آن شود، توانایی منحصر به فرد انسان در درک عمیق جریان‌های فرهنگی و اجتماعی است.»
او تاکید کرد: «این ذهن انسان است که می‌تواند ناگفته‌ها را دریابد، روندهای نوظهور را پیش از آشکار شدن شناسایی کند و خلاقیتی فراتر از توانایی‌های فعلی هوش مصنوعی به نمایش بگذارد.»
هرچند فناوری با سرعت قابل توجهی در حال پیشرفت است، بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهد که در حال حاضر هوش مصنوعی توانایی جایگزینی کامل خلاقیت انسانی را ندارد.
مطالعات اخیر حاکی از آن است که استفاده بیش از حد از هوش مصنوعی در مراحل اولیه خلق اثر می‌تواند به کیفیت نهایی محصول آسیب وارد کند.