تحلیلگر ارشد در ایراناینترنشنال
وزیر دفاع اسرائیل، یوآو گالانت، اعلام کرده است که حمله به جمهوری اسلامی ایران «نزدیک و مرگبار» خواهد بود. روز سهشنبه، گالانت با لوید آستین، وزیر دفاع آمریکا، درباره چگونگی اجرای این حمله و واکنش احتمالی جمهوری اسلامی گفتگو کرده است.
همچنین یک مقام ارشد اسرائیلی به شبکه خبری کان نیوز گفته که تصمیمگیری درباره اهداف حمله نهایی شده و تنها مساله باقیمانده، زمان انجام آن است.
تقویت سامانههای دفاعی اسرائیل
در همین حال، آمریکا در حال تکمیل استقرار سامانه موشکی پیشرفته تاد (THAAD) در اسرائیل است. این سامانه به منظور مقابله با حملات موشکی احتمالی سپاه پاسداران در پاسخ به حمله اسرائیل مستقر شده است.
سامانه تاد میتواند موشکها را از فاصله هزار کیلومتری شناسایی کند، اما توان درگیری با آنها را در فاصله ۲۰۰ کیلومتری دارد. این محدودیت ممکن است از نقاط ضعف این سامانه باشد؛ چرا که موشکهای سپاه با سرعت بالا در این فاصله کوتاه، زمان کمی برای هدفگیری باقی میگذارند.
سامانه تاد ممکن است بین ۴۸ تا ۷۲ موشک آماده شلیک در اختیار داشته باشد. هر کدام از کامیونهای لانچر آن، ظرفیت شلیک هشت موشک را بهطور همزمان دارند. اما فرآیند بارگذاری مجدد هر لانچر حدود نیمساعت طول میکشد و این زمان در یک درگیری گسترده میتواند چالشبرانگیز باشد.
با توجه به اینکه هیچ سامانه دفاعی کاملی وجود ندارد که بتواند تمام موشکهای شلیک شده را منهدم کند، انتظار میرود در صورت حمله مجدد سپاه پاسداران، برخی موشکهای سپاه از سد دفاعی اسرائیل عبور کنند.
تجربه حملات قبلی، نظیر «وعده صادق ۲»، نشان داده که حتی با وجود سامانههای پدافندی قوی، تعدادی از موشکها به اهداف اصابت میکنند. بنابر این فرماندهی جبهه داخلی ارتش اسرائیل از مدتها قبل مردم را برای چنین شرایطی آماده کرده و گالانت از فرماندهان ارتش خواسته است که به سوالات مردم پاسخ دهند و نگرانیهای آنان را کاهش دهند تا ارتش و مردم در کنار یکدیگر آماده درگیری باشند.
بیتوجهی حکومت به آمادگی مردم در ایران
در مقابل، جمهوری اسلامی ایران هیچ برنامه روشنی برای آمادهسازی مردم در برابر چنین درگیری احتمالی نداشته است. نه پناهگاههای کافی در شهرها ساخته شده و نه آموزشهای لازم به مردم ارائه شده است.
به نظر میرسد حکومت تصور میکند که اسرائیل به مناطق مسکونی حمله نخواهد کرد و بنابراین نیازی به اتخاذ تدابیر حفاظتی برای مردم نمیبیند. این رویکرد، نهایت بیمسئولیتی از سوی سپاه پاسداران و دولت ایران در قبال مردم است؛ اگر چه اسرائیل از تهدید مستقیم مردم ایران خودداری کرده است و بسیاری از تحلیلگران معتقدند که اسرائیل میداند مردم ایران مخالف جمهوری اسلامی هستند.
تناقض در رویکردها و پیامدهای آن
در حالی که فرماندهان سپاه با تهدیدهای پیدرپی به کشورهای منطقه اعلام میکنند که در صورت لزوم، منطقه را به آتش خواهند کشید، تناقض در مواضع دیپلماتیک جمهوری اسلامی به چشم میخورد؛ برای مثال، همزمان با سفر عباس عراقچی به عمان و سخن از «دوستی تاریخی» با کشورهای منطقه، یک فرمانده ارشد سپاه از انفجارهای مشکوک چند سال پیش در بندر فجیره بهعنوان «قدرت پنهان» ایران یاد کرده است.
تحریم های بیشتر؛ نتایج سیاستهای ماجراجویانه جمهوری اسلامی
در پی تشدید تنشها و آمادهباش در منطقه، نشانههای ملموستری از پیامدهای سیاستهای ماجراجویانه جمهوری اسلامی مشاهده میشود. از صبح سهشنبه، تمامی پروازهای مسافربری ایران به مقصد اروپا متوقف شده است. شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی نیز اعلام کرده که پروازها به لندن، کلن و پاریس متوقف شدهاند و مسافران ایرانی برای سفر به اروپا باید از ایرلاینهای دیگر مانند ترکیش ایرلاین استفاده کنند. این در حالی است که بسیاری از ایرلاینهای بینالمللی مانند لوفتهانزا نیز به دلیل شرایط جنگی، پروازهای خود به منطقه را متوقف کردهاند.
ناکامی زودرس دولت پزشکیان
با توقف پروازها و افزایش قیمت دلار و سکه در روزهای اخیر، دولت پزشکیان نیز در کمتر از ۱۰۰ روز فعالیت، با چالشهای جدی مواجه شده است. نه تنها خبری از رشد اقتصادی هشت درصدی وعده داده شده نیست، بلکه تحریمها تشدید شده و وعدههایی نظیر لغو گشت ارشاد نیز به سرانجام نرسیدهاند.
تصویب قانون تحمیل حجاب اجباری در شورای نگهبان نیز نشان میدهد که بسیاری از وعدههای دولت تحقق نیافته است.
در مجموع، شرایط کنونی ایران نشاندهنده تاثیر مستقیم سیاستهای ماجراجویانه و تنشزا در منطقه است که هم بر روابط خارجی و هم بر وضعیت داخلی کشور اثرات منفی داشته و چشمانداز روشنی را برای دولت و مردم ترسیم نمیکند.
مراد ویسی، تحلیلگر ارشد در ایراناینترنشنال در تحلیلی نوشت: جنگ بار دیگر در خانههای ایرانیان را میزند. مردم هر روز در اضطراب حمله احتمالی اسرائیل به سر میبرند. اما چرا اوضاع به اینجا کشیده شد؟
پاسخ ساده است: جمهوری اسلامی و سپاه طی چهار دهه در منطقه خاورمیانه به آتشافروزی و دخالت مشغول بودند، و حالا این شعلهها دامن ایران و مردمش را هم گرفته است.
در تمام این سالها، سپاه پاسداران با عنوان ایجاد «محور مقاومت» گروههای نیابتی تشکیل داد و در امور داخلی کشورهای منطقه دخالت کرد. از لبنان و یمن گرفته تا عراق، سوریه، غزه و حتی بحرین. طبیعی بود که وقتی قاسم سلیمانی و فرماندهان سپاه به گسترش مرزهای امنیتی کشور تا دریای مدیترانه افتخار میکردند، دشمنان جمهوری اسلامی هم دست روی دست نخواهند گذاشت.
اکنون، اسرائیل پس از ضربه زدن به گروههای نیابتی جمهوری اسلامی در غزه، کرانه باختری و لبنان، خود جمهوری اسلامی را هدف گرفته است، اما مساله اینجاست که هر حمله به جمهوری اسلامی، در عمل حمله به ایران و زیرساختهای کشور نیز هست.
متن کامل تحلیل مراد ویسی را اینجا بخوانید.
به نوشته این اندیشکده، تشدید تنشها میان اسرائیل و حکومت ایران روز به روز منافع روسیه در خاورمیانه را بیش از پیش تحت تاثیر قرار میدهد و همچنین تهدیدی علیه پروژههای مشترک مسکو و تهران به شمار میرود.
با این وجود، ترجیح مسکو این است که خود را با شرایط در حال تغییر منطقه وفق دهد تا اینکه بهطور مستقیم در آن مداخله کند.
بنیاد کارنگی افزود: «روسیه نمیتواند ایران را در رویارویی با اسرائیل و آمریکا نجات دهد و دست به اقدامی در این زمینه نیز نخواهد زد.»
جمهوری اسلامی و روسیه روابط دوجانبه خود را، بهویژه پس از آغاز مناقشه اوکراین، بهطور فزایندهای تقویت کردهاند و تهران یکی از متحدان اصلی مسکو در نبرد با کییف بوده است.
روزنامه وال استریت ژورنال ۱۶ شهریور گزارش داد با وجود هشدارهای غرب، حکومت ایران محمولهای از موشکهای بالستیک کوتاهبرد را در اختیار روسیه قرار داده است.
جمهوری اسلامی پیشتر پهپادهای انتحاری شاهد ۱۳۱ و شاهد ۱۳۶ را به روسیه ارسال کرده بود تا در جریان عملیات نظامی در اوکراین مورد استفاده قرار گیرند.
مسعود پزشکیان، رییس دولت جمهوری اسلامی، ۲۰ مهر در دیدار با ولادیمیر پوتین، رییسجمهوری روسیه، روابط تهران و مسکو را «صمیمانه» خواند و خواستار تسریع در امضای سند راهبردی میان دو کشور شد.
با وجود نزدیکی روابط تهران و مسکو، بنیاد کارنگی تاکید کرد هیچ نشانهای مبنی بر تمایل روسیه برای «مداخله نظامی مستقیم در درگیریهای جاری در خاورمیانه» وجود ندارد.
این اندیشکده اضافه کرد: «مسکو به قدری در اوکراین درگیر است که زمانی برای یک جنگ دیگر ندارد. همچنین هرگز به نظر نرسیده که روسیه بخواهد برای منافع ایران بجنگد.»
بنیاد کارنگی در ادامه مطلب خود به تاثیر تحولات اخیر منطقه بر روابط روسیه و اسرائیل پرداخت و نوشت اسرائیل پیش از حملات خود به سوریه، دیگر مسکو را در جریان نمیگذارد.
با در نظر گرفتن شرایط موجود، شاید روسیه تنها دفع حملات اسرائیل به سوریه را در دستور کار قرار دهد اما بیش از این، به مناقشه خاورمیانه وارد نخواهد شد.
اسرائیل ۱۲ مهر نیروهای حکومت ایران را در نزدیکی پایگاه هوایی حمیمیم سوریه هدف قرار داد. از آنجا که نظامیان روسی در این پایگاه مستقر هستند، سامانههای دفاعی روسیه تعدادی از موشکهای اسرائیلی را در جریان این حمله رهگیری و ساقط کردند.
با این حال، احتمال درگیری مستقیم روسیه و اسرائیل بسیار کم است و دو کشور مایل به قطع روابط دوجانبه خود نیستند.
حکومت ایران شامگاه ۱۰ مهر با حدود ۲۰۰ موشک بالستیک خاک اسرائیل را هدف قرار داد. این دومین حمله مستقیم جمهوری اسلامی به اسرائیل بود.
مقامهای اسرائیلی در دو هفته گذشته بارها تاکید کردهاند این کشور به حمله موشکی جمهوری اسلامی پاسخ خواهد داد. بیم آن میرود واکنش اسرائیل به شعلهورتر شدن آتش تنشها در منطقه بینجامد.
بنیاد کارنگی همچنین نوشت روسیه ممکن است به سراغ گزینه حمایت غیرمستقیم از جمهوری اسلامی برود و گروههای نیابتی تهران، مانند حزبالله لبنان و حوثیهای یمن، را از نظر تسلیحاتی تقویت کند.
به گفته این اندیشکده، روسیه تنها زمانی این گزینه را در دستور کار قرار خواهد داد که نیروهای ایالات متحده بهطور فعالانه در مناقشه خاورمیانه مداخله کنند.
بنیاد کارنگی اضافه کرد روسیه مقابله با منافع آمریکا در سراسر جهان را هدفی مشروع میداند اما چنین موضعی در قبال اسرائیل ندارد و به همین دلیل، تنها زمانی به حمایت تسلیحاتی از گروههای نیابتی جمهوری اسلامی خواهد پرداخت که پای آمریکا در میان باشد.
به دنبال حمله نظامی روسیه به اوکراین، روابط مسکو و کشورهای غربی، و در راس آنها آمریکا، به سردی گراییده است.
روسیه عملیات نظامی خود را علیه اوکراین پنجم اسفند ۱۴۰۰ کلید زد و از آن زمان تاکنون، درگیریهای مرگبار میان دو کشور ادامه داشته است.
عراقچی دوشنبه ۲۳ مهر در جریان سفر به عمان با اشاره به پیشینه این گفتگوها گفت: «این روند اکنون متوقف شده است، زیرا شرایط منطقه خاص است و زمینهای برای این گفتوگوها وجود ندارد. زمانی که بحرانهای جاری را پشت سر گذاشتیم، در این باره تصمیم میگیریم که آیا مجددا وارد این روند شویم یا خیر.»
رسانهها در سالهای گذشته بارها از برگزاری مذاکرات محرمانه میان جمهوری اسلامی و آمریکا در عمان خبر داده بودند.
پایگاه خبری اکسیوس در اردیبهشتماه گزارش داد برت مکگرک، مشاور ارشد دولت آمریکا در امور خاورمیانه، و آبرام پیلی، معاون نماینده ویژه ایالات متحده در امور ایران، به صورت غیرمستقیم در عمان با مقامهای جمهوری اسلامی مذاکره کردند.
محور این گفتوگوها برنامه هستهای جمهوری اسلامی و تنشها در منطقه در پی اقدامات گروههای نیابتی تهران عنوان شد. این دومین دور مذاکرات دو طرف در سال جاری میلادی بود.
به گزارش روزنامه فایننشال تایمز در اسفندماه ۱۴۰۲، موضوع اصلی دور نخست مذاکرات محرمانه تهران و واشینگتن در عمان، حملات حوثیهای یمن به کشتیهای بینالمللی بود.
در پی شدت گرفتن مناقشه حماس و اسرائیل، حوثیها حملات خود را به کشتیهای بینالمللی در دریای سرخ، تنگه بابالمندب و خلیج عدن آغاز کردند و امنیت دریانوردی را در منطقه در طول ماههای گذشته به خطر انداختند. دامنه این حملات حتی به اقیانوس هند نیز کشیده شده است.
عراقچی در ادامه اظهارات خود وجود گفتوگوهای غیرمستقیم میان جمهوری اسلامی و آمریکا در سالهای گذشته را تایید کرد و گفت: «این موضوع قبلا هم اتفاق افتاده است. در دولت گذشته هم این وضعیت وجود داشت و روندی به نام روند مسقط شناخته شده است.»
او در عین حال افزود در جریان سفر اخیرش به عمان تماسی در چارچوب مذاکرات پیشین تهران و واشینگتن برقرار نشده است.
گفتوگوهای غیرمستقیم میان جمهوری اسلامی و آمریکا بر سر برنامه هستهای تهران در سال ۱۳۹۱ و در دوران ریاستجمهوری محمود احمدینژاد در عمان کلید خورد.
به گفته علی اکبر صالحی، وزیر امور خارجه وقت جمهوری اسلامی، این مذاکرات با موافقت شخص علی خامنهای انجام گرفت.
بر اساس آخرین گزارشهای محرمانه آژانس بینالمللی انرژی اتمی، حکومت ایران همچنان برنامه تولید اورانیوم با غنای بالای خود را که میتواند برای ساخت سلاح هستهای به کار گرفته شود، ادامه میدهد.
عراقچی در سخنان خود در عمان همچنین به تشدید تنشها میان اسرائیل و جمهوری اسلامی پرداخت و گفت: «موضع ما کاملا روشن است و بارها تکرار کردهایم؛ ما خواهان جنگ و درگیری نیستیم، اگرچه برای آن آمادگی کامل داریم.»
او خواستار استفاده از دیپلماسی برای جلوگیری از وقوع یک «بحران» در منطقه شد.
حکومت ایران شامگاه ۱۰ مهر با حدود ۲۰۰ موشک بالستیک خاک اسرائیل را هدف قرار داد. این دومین حمله مستقیم جمهوری اسلامی به اسرائیل بود.
پایگاه خبری بلومبرگ روز ۲۲ مهر با استناد به دادههای ارائه شده از سوی سازمان مالیاتی اسرائیل نوشت حمله اخیر حکومت ایران بین ۱۵۰ تا ۲۰۰ میلیارد شِکِل (معادل ۴۰ تا ۵۳ میلیون دلار) به اموال خصوصی شهروندان اسرائیلی خسارت زد.
مقامهای اسرائیلی در دو هفته گذشته بارها تاکید کردهاند این کشور به حمله موشکی جمهوری اسلامی پاسخ خواهد داد.
