ژئوپلیتیک حملات پهپادی و موشکی ایران به اسرائیل

تقابل جاری جمهوری اسلامی و اسرائیل چه تغییراتی در منطقه ایجاد خواهد کرد؟

جمهوری اسلامی پس از چهار دهه سر دادن شعار محو اسرائیل از نقشه جهان، برای اولین بار با بهره‌گیری از پهپادها و موشک‌های بالستیک به اسرائیل حمله کرد. پیش از این جمهوری اسلامی همیشه برای ضربه زدن به منافع اسرائیل از نیروهای نیابتی بهره گرفته بود و تا حدامکان از رویارویی مستقیم با اسرائیل پرهیز کرده بود.

توازن جدید قوا

عکس‌العمل احتمالی اسرائیل به حملات ایران باعث تغییر ژئوپلیتیک منطقه و ایجاد توازن جدید قوا خواهد شد، هرچند بلافاصله پس از حملات ایران اکثر کشورهای منطقه و همسایه ایران خواستار خویشتن‌داری طرفین شدند و نسبت به افزایش تنش و بی‌ثباتی در منطقه هشدار دادند.

در بین کشورهای منطقه، اردن با گشودن آسمان خود بر روی اسراییل نقش مهمی در انهدام برخی از پهپادها و موشک‌های بالستیک شلیک‌شده از سوی ایران ایفا کرد. ملک عبدالله، پادشاه اردن در چند ماه اخیر در جریان کمک‌رسانی به مردم غزه از طریق هوایی نقش ایفا کرده و با توجه به جمعیت زیاد آوارگان فلسطینی در این کشور به دقت تحولات منطقه را رصد می‌کند.

با تحولات جدید، روابط اردن با اسرائیل وارد مرحله جدیدی شده است. در عین حال این کشور هدف جدید نیروهای نیابتی جمهوری اسلامی در منطقه است و ممکن است در آینده امنیت ملی این کشور از سوی نیروهای نیابتی ایران جدا مورد تهدید قرار بگیرد، مگر این‌که سیستم دفاع موشکی اسرائیل از سوی آمریکا و اسرائیل تامین شود و کمک‌های مالی بیشتری در اختیار این کشور قرار گیرد.

جدا از اردن، کشورهای عرب منطقه برای تداوم صادرات انرژی نیازمند ثبات در منطقه هستند و در ضمن به خوبی می‌دانند که جمهوری اسلامی با بهره‌گیری از نیروهای نیابتی به راحتی می‌تواند زیر ساخت انرژی این کشورها را هدف قرار دهد. افزایش تنش در منطقه امنیت انرژی و امنیت ملی کشورهای عرب را با ریسک جدی مواجه می‌کند، چون اقتصاد کشورهای منطقه برای سرعت بخشیدن به برنامه های بلندمدت توسعه مثل سند توسعه ۲۰۳۰ عربستان سعودی، نیازمند حفظ ثبات در بازار و حفظ قیمت‌های فعلی نفت است.

نیاز به بازبینی سیاست دفاعی اسرائیل

سیستم دفاع موشکی اسرائیل با کمک آمریکا، بریتانیا و فرانسه توانست اکثر پهپادها و موشک‌های بالستیک شلیک‌شده ایران از سوی ایران را ساقط کند. با این حال این حملات نشان داد اسرائیل باید برنامه موشکی خود را توسعه دهد. تل‌آویو با سرمایه‌گذاری در ساخت و توسعه موشک‌های بالستیک با برد متوسط، و موشک‌های کروز با برد بلند متعارف می‌تواند در درگیری مشابه در آینده با ایران یا هر کشور دیگری ضربه سنگین به زیر ساختار انرژی -فرودگاه‌ها و... وارد کند.

در ضمن هزینه تامین سیستم پدافندی برای موشک‌های بالستیک با برد متوسط، هم نیازمند تکنولوژی پیشرفته و هم منابع مالی زیاد است. تامین منابع مالی لازم و تکنولوژی پیشرفته حتی برای برخی کشورهای غربی نیز دشوار است و ایران با توجه به وضعیت فعلی اقتصادی نمی‌تواند چنین سیستم پدافندی را به راحتی تامین کند.

افزایش کمک‌های مالی آمریکا و اروپا به اسرائیل

در ماه نوامبر گذشته مجلس نمایندگان آمریکا لایحه کمک ۱۴ میلیارد دلاری به اسرائیل را تصویب کرد. مصوبه مجلس نمایندگان شامل میلیاردها دلار کمک نظامی به اسرائیل از جمله چهار میلیارد دلار کمک به سامانه گنبد آهنین و فلاخن داوود برای مقابله با حملات راکت‌های کوتاه برد و انتقال برخی تجهیزات نظامی به این کشور بود. با توجه به حملات اخیر جمهوری اسلامی انتظار می‌رود در کوتاه مدت هم اروپا و هم آمریکا هم میزان کمک‌های مالی خود به اسرائیل را افزایش دهند و هم در بعد امنیت منطقه‌ای همکاری نظامی خود را با اسراییل افزایش دهند. بایدن می‌تواند ار کنگره مجوز اعطای کمک‌های مالی بیشتر برای اسرائیل را دریافت کند.

حملات ایران باعث می‌شود که برنامه اسرائیل برای حذف یا تضعیف بیشتر حماس در غزه و کرانه باختری رود اردن شتاب بیشتری گیرد. حمایت بیشتر غرب از تل آویو را می‌توان در مورد جنگ اخیر بین حماس و اسرائیل شاهد بود.

نگرانی دولت بایدن از افزایش احتمالی قیمت نفت

با توجه به شرایط بازار جهانی انرژی اگر اسرائیل به حملات ایران پاسخ دهد، قیمت نفت افزایش خواهد یافت و با توجه در پیش بودن انتخابات ریاست جمهوری آمریکا و تاثیر مستقیم اقتصاد بر میزان آرای مردم آمریکا دولت بایدن نفت به منظور کاهش قیمت نفت از ذخایر استراتژیک نفت بهره خواهد گرفت.

جمهوری اسلامی با حملات اخیر نشان داد توانایی پهپادی و موشکی خود را می‌تواند علیه کشورهای همسایه و رقبای خود به کار گیرد. یعنی به شعار «موشک جواب موشک» عمل خواهد کرد. صرف نظر از این‌که حملات جمهوری اسلامی خسارت عمد‌ه‌ای به اهداف خود در اسراییل وارد نکرد، اما توانست بر میزان نفوذ جمهوری اسلامی در بین کشورهای مسلمان به ویژه نیروهای نیابتی تاثیر گذار باشد.

اسرائیل در ۲۴ ساعت گذشته تمام سیستم دفاع موشکی و توان رزمی خود را امتحان کرد و در ضمن فرصت مناسبی یافت تا میزان تهدید امنیت جهانی توسط برنامه‌های پهپادی و موشک‌های بالستیک ایران را به جامعه جهانی نشان دهد. هر چند اسراییل نیز در کوتاه‌مدت برای کاهش میزان تهدیدات نیروهای نیابتی ایران در سوریه و لبنان حملات خود با این نیروها را افزایش خواهد داد.

آمریکا مایل به رویایی مستقیم و جنگ همه‌جانبه بین اسرائیل و ایران نیست و نمی‌خواهد طرف جنگ نیز شود. حمایت همه جانبه آمریکا از اسرائیل در قبال تهدیدات منطقه‌ای از جمله جمهوری اسلامی افزایش خواهد یافت. دولت بایدن به خوبی می‌داند درگیری مستقیم این کشور در جنگ احتمالی بین تهران و تل‌آویو به معنای ریزش آرای بایدن در انتخابات آینده ریاست جمهوری در نوامبر خواهد بود.

 غفلت از جنگ اوکراین

حملات ایران به اسرائیل باعث شد تا توجه جامعه جهانی نسبت به جنگ اوکراین بار دیگر کاهش یابد. پس از حملات ۷ اکتبر حماس به اسرائیل مساله جنگ اوکراین از تیتر رسانه‌های بین‌المللی به تدریج حذف شده بود. شرایط فعلی و عدم اعطای کمک ۶۰ میلیارد دلاری آمریکا به اوکراین که با مخالفت کنگره عملیاتی نشده است باعث می‌شود تا مسکو شدت حملات خود را به نیروهای اوکراینی افزایش دهد.

نگرانی چین از امنیت انرژی

امنیت انرژی و امنیت ملی چین به حفظ ثبات در خلیج فارس و تنگه هرمز وابسته است. چند ساعت پس از حملات ایران وزارت امور خارجه چین نگرانی عمیق خود را از تشدید وضعیت در منطقه خاورمیانه ابزار کرد و خواهان کاهش تنش در منطقه شد.

ایران با وجود این‌که می‌دانست اکثر پهپادها و موشک‌های شلیک شده با سیستم دفاع موشکی اسرائیل و حمایت فنی آمریکا ساقط خواهند شد، اما باز هم برای حفظ ظاهر و نشان دادن مصمم بودن جمهوری اسلامی برای گرفتن انتقام سخت این میزان پهپاد و موشک بالستیک را شلیک کرد.

خاورمیانه امروز دیگر مثل گذشته نخواهد بود. کشورهای همسایه ایران متوجه خطر برنامه پهپادی و موشکی جمهوری اسلامی شده‌اند. اکثر این کشورها فاقد سیستم دفاع موشکی پیشرفته هستند و جمهوری اسلامی به راحتی می‌تواند امنیت ملی این کشورها را با ریسک جدی روبه رو کند، پس در کوتاه‌مدت شاهد شکل‌گیری ائتلاف جدید در منطقه خواهیم بود.

کشورهای منطقه روی سیستم دفاع موشکی پیشرفته نیز سرمایه‌گذاری خواهند کرد. رقابت تسلیحاتی در منطقه افزایش خواهد یافت. جمهوری اسلامی هم برنامه موشکی وپهپادی خود را گسترش خواهد داد و هم به نیروهای نیابتی از این سلاح ها خواهد داد که این به معنای تداوم ناامنی در منطقه خواهد بود.

با توجه به تحولات اخیر انتظار نمی‌رود آمریکا به‌طور کلی از خاورمیانه نیروهایش را خارج کند چرا که هم‌پیمانان آمریکا در منطقه مثل اسرائیل نیازمند کمک تسلیحاتی و فنی این کشور در قبال حملات آینده ایران خواهند بود.