هم‌زمان با ۲۲ مارس، روز جهانی آب، برخی رسانه‌ها در ایران از جمله رسانه‌های حکومتی و کارشناسان محیط زیست هشدار دادند وضعیت آب در کشور وخیم‌تر از همیشه شده است.
خبرگزاری تسنیم، وابسته به سپاه پاسداران در گزارشی به نقل از محسن موسوی خوانساری، یک کارشناس آب، وضعیت آب‌های زیرزمینی در ایران را به شدت نگران‌کننده خواند و نوشت که استان‌های مختلف بدون در نظر گرفتن ظرفیت این منابع همچنان به استحصال بی‌رویه منابع آب زیرزمینی اقدام می‌کنند.
به عقیده این کارشناس، در موضوع منابع آب‌های سطحی تجدیدپذیر و در استان‌های بالادست حوضه‌های آبریز، مصارف آب کشاورزی تحت عنوان تبدیل اراضی دیم به آبی یا احداث باغات در اراضی شیب‌دار افزایش یافته، به گونه‌ای که سدهای مخزنی موجود در اکثر حوضه‌های آبریز کشور در شروع فصل کشت و آغاز آبیاری در شبکه‌های آبیاری موجود فاقد حجم آب کافی در مخزن هستند.
پیش‌تر خبرگزاری ایسنا گزارش داده بود بررسی وضعیت منابع آبی ایران از ابتدای مهر تا ۲۶ اسفند سال گذشته نشان می‌دهد ۳۳ سد مهم کشور کمتر از سال ۱۴۰۱ آب دارند و حجم مخازن سدها نسبت به مدت مشابه همان سال، بیش از ۱۰ درصد کاهش یافته است.
موسوی خوانساری گفت که سدهای مخزنی مانند کرخه، سفیدرود، زاینده‌رود و درودزن در غالب اوقات کمتر از ۴۰ درصد مخزن سد، آبگیری شده است.
او در مورد آب‌های زیرزمینی نیز هشدار داد که وضعیت به شدت نگران‌کننده است.
بر اساس نوشته این کارشناس آب، استان‌های مختلف ایران بدون در نظر گرفتن ظرفیت منابع آب تجدیدپذیر زیرزمینی حوضه آبریز در چند دهه اخیر نسبت به استحصال منابع آب زیرزمینی تجدیدپذیر و تجدیدناپذیر اقدام کرده و در حال حاضر به وضعیتی رسیده‌اند که فقط در حوضه آبریز فلات مرکزی بیش از ۱۵۰ میلیارد متر مکعب از منابع آب تجدیدناپذیر زیرزمینی که متعلق به نسل‌های آینده بوده، مصرف شده است.
استان خراسان رضوی، کرمان و اصفهان با مجموع ۸۰ میلیارد متر مکعب مصرف آب‌های تجدیدناپذیر در صدر استان‌های واقع در حوضه فلات مرکزی قرار دارند.
این کارشناس نتیجه گرفت که «همکاری استان‌ها و تفاهم برای تغییر سیاست‌های مصارف آب» امروز به عنوان راه اول و آخر مطرح است که می‌تواند «تحت لوای صلح و دوستی» باعث کاهش محسوس مصارف آب خصوصا در بخش کشاورزی شود.
بر اساس گزارش رسانه‌های ایران، میزان کسری ناشی از کاهش حجم آب‌های زیرزمینی کشور که از سال ۱۳۵۵ به طور محسوس شروع شده، با گذشت ۴۷ سال به ۱۳۵ کیلومتر مکعب رسیده است.
نسبت به سال ۱۳۵۵ و دهه ۵۰، تعداد چاه‌های آب در ایران بیش از ۱۷ برابر شده است و از ۴۵ هزار حلقه به بیش از ۸۰۰ هزار حلقه رسیده است.
کاهش بارندگی در سال‌های اخیر
در سال‌های اخیر ایران به طور متناوب اما مکرر، کاهش بارندگی را تجربه کرده است.
خبرگزاری ایسنا گزارش داد بارندگی در سال‌های اخیر کمتر شده، تا حدی که میانگین بارش‌های بلندمدت کشور ۲/۶۳ میلی‌متر و اختلاف بارش میان سال گذشته با میانگین بارش، حدود ۲/۴۲ درصد است.
این خبرگزاری افزود این همان وضعیتی است که کارشناسان هواشناسی و زیست‌بوم کشور از آن با عنوان «فاجعه» یاد می‌کنند.
کمبود بارندگی و خشک شدن سطح زمین در ایران موجب شده در صورت وقوع بارندگی‌های پراکنده، سیلاب‌های مرگ‌بار به ویژه در استان‌های خشک همچون سیستان و بلوچستان جاری شود.
به نوشته ایسنا، تبخیر بیش از سه برابری نسبت به متوسط جهانی و بارندگی کمتر از یک سوم متوسط جهانی، موجب فرونشست زمین در تمامی استان‌های کشور شده است.
تعداد دشت‌های ممنوعه و بحرانی در زمینه فرونشست از ۲۲ دشت در سال ۱۳۴۵ به ۴۰۵ دشت (۲۷۰ دشت ممنوعه و ۱۳۵ دشت ممنوعه بحرانی، گزارش شرکت مدیریت منابع آب فروردین ۱۳۹۸) در آخر سال ۱۳۹۷ رسیده است.
افزایش تنش‌های آبی در ایران
کمبود آب در ایران موجب افزایش تنش‌های آبی در روستاها و شهرهای کشور شده و موج‌های اعتراضی به ویژه از سوی کارگران را برانگیخته است.
بر اساس گزارش موسسه منابع جهانی، یک سازمان غیرانتفاعی که منابع طبیعی سیاره زمین را بررسی می‌کند، ایران جزو کشورهایی است که شدیدترین وضعیت کم‌آبی را دارند.
به عنوان نمونه، استان سمنان یکی از استان‌های درگیر با تنش آبی است.
سرپرست شرکت آب منطقه‌ای این استان اواخر اسفند اعلام کرد طرح‌های سواد آبی با هدف آگاهی‌بخشی در زمینه مسایل و مشکلات ناشی از تنش‌های آبی در استان سمنان اجرا می‌شود.
تنش‌های آبی منحصر به درون مرزهای ایران نیستند. در سال‌های اخیر تنش میان حکومت‌های ایران و افغانستان بر سر حقابه ایران از رودخانه هیرمند که از کوه‌های افغانستان سرچشمه می‌گیرد افزایش یافته است.
دولت ابراهیم رئیسی با وجود وعده‌های بسیار برای حل این مشکل هنوز نتوانسته کاری در این زمینه پیش ببرد.
وضعیت کم‌آبی در جهان
موضوع کم‌آبی یک بحران جهانی است.
سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد، یونسکو، در گزارشی به مناسبت روز جهانی آب نوشت اطمینان یافتن از اینکه همه کشورهای روی کره زمین دارای امکان «تامین آب سالم و عادلانه» برای ارتقای رفاه و در نتیجه صلح هستند، ضروری است.
بر اساس این گزارش، بدون دسترسی به آب تمیز، مردم در معرض بیماری‌هایی قرار می‌گیرند که ایشان را از رفتن به مدرسه، رفتن به سر کار و بهره‌وری باز می‌دارد.
در این گزارش آمده است که در کشورهای در حال توسعه، تا ۸۰ درصد از مشاغل با آب مرتبط هستند که شامل مشاغل کشاورزی و صنایع هستند.
دسترسی به منابعی آب از سوی تغییرات آب و هوایی تهدید می‌شوند.
در سراسر جهان، ۲/۲ میلیارد نفر به آب آشامیدنی سالم دسترسی ندارند و ۳/۵ میلیارد نفر از خدمات بهداشتی ایمن محروم هستند.
یونسکو معتقد است نابرابری در توزیع منابع آب، منبع تنش در دسترسی به خدمات تامینی و بهداشتی است که خود می‌تواند ناامنی آبی را تشدید کند.
در حالی که در دهه‌های ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ پیش‌بینی می‌شد قرن بیست‌و‌یکم قرن جنگ‌های آبی باشد، مسوولان یونسکو معتقدند که در حال حاضر، آب اغلب قربانی جنگ شده و عموما علت جنگ‌ها نیست.
با این حال از ۱۵۳ کشوری که رودخانه‌ها، دریاچه‌ها یا آب‌های زیرزمینی مشترک دارند، «تنها ۳۱ کشور برای حداقل ۹۰ درصد از مساحت حوضه‌های فرامرزی خود» قرارداد همکاری منعقد کرده‌اند.
گزارش یونسکو به نبود آموزش و فقدان مهارت‌های قانونی، سیاسی و نهادی برای جلوگیری از اتلاف، آلودگی و حل‌و‌فصل اختلافات آبی از طریق مذاکره نیز پرداخته است.