خبرگزاری ایلنا در گزارشی به شرح مشکلات افراد بی‌شناسنامه در استان سیستان و بلوچستان پرداخت و نوشت رویکرد دولت ابراهیم رئیسی در خصوص بی‌شناسنامه‌ها امنیتی است. این گزارش تاکید کرد پیگیری نمایندگان مجلس شورای اسلامی از وزارت کشور برای حل مشکل این افراد بی‌نتیجه مانده است.
به گزارش ایلنا، افراد بی‌شناسنامه در استان سیستان و بلوچستان از دریافت یارانه، سهمیه نفت، بیمه، آموزش، سند مالکیت و ... و بهره‌مندی از بسیاری از فرصت‌هایی که افراد شناسنامه‌دار از آن‌ها برخوردارند، محروم هستند.
این خبرگزاری از وجود چندین هزار کودک بی‌شناسنامه در این استان خبر داد و نوشت آن‌ها به دلیل نداشتن شناسنامه از تحصیل باز می‌مانند و به کلاس‌های حوزوی و نهضت‌های سوادآموزی خانگی می‌روند تا خواندن و نوشتن بیاموزند.
ایلنا در حالی از وجود چندین هزار کودک بی‌شناسنامه خبر داد که در ایران آمار بی‌شناسنامه‌ها رسما از سوی حکومت اعلام نمی‌شود. حسین‌‌علی شهریاری، نماینده زاهدان، پیشتر گفته بود: «اعلام نمی‌کنیم چون قابلیت رسانه‌ای شدن ندارد.»
زهرا، یکی از ساکنان خیابان پیربخش در حاشیه شهر زاهدان، با بیان اینکه ۱۸ ساله است و شناسنامه ندارد، به ایلنا گفت: «من و خواهر و برادرانم شناسنامه نداریم. ما ایرانی هستیم. پدر و مادرم هم ایرانی هستند اما شناسنامه نداریم.»
او درباره مشکلات خانواده‌شان گفت: «ما نتوانستیم به مدرسه برویم و درس بخوانیم و برادرانم برای اینکه بتوانند خرج ما را بدهند به ناچار دست‌فروشی می‌کنند. ما نه یارانه می‌گیریم و نه می‌توانیم بیمه خدمات درمانی داشته باشیم و هر بار که بیمار می‌شویم، از ترسِ هزینه‌های بالای درمان، به بیمارستان نمی‌رویم.»
سبحان دهواری، فعال مدنی، با انتقاد از دولت رئیسی که «کمیسیون مسوول صدور شناسنامه و بررسی ایرانی‌الاصل بودن این افراد» را از معاونت سیاسی و اجتماعی استانداری سیستان و بلوچستان به معاونت امنیتی منتقل کرد، به ایلنا گفت: «با این انتقال مساله بی‌شناسنامه‌ها رویکرد امنیتی پیدا کرد و این فرض اصل قرار گرفت که همه این افراد ایرانی نیستند مگر اینکه خلافش ثابت شود.»
رییس هیات مدیره موسسه مکران اضافه کرد: «با وجود اینکه دولت رئیسی استاندارهایی را در استان تغییر داد اما این رویکرد تغییر نکرد و هنوز هم این کمیسیون در معاونت امنیتی هست و با رویکرد امنیتی به این مساله نگاه می‌شود.»
به گفته این فعال اجتماعی، نتیجه ادامه این روند از بین رفتن کرامت انسانی، هویت ایرانی و «احساس تعلق به مام میهن» است که لطمات جدی به این افراد وارد می‌کند و بحران‌هایی را در حوزه اجتماعی به وجود می‌آورد.
دهواری با بیان اینکه شهرستان‌های زاهدان و چابهار عمدتا با تعداد قابل توجه‌تری از بی‌شناسنامه‌ها مواجه هستند گفت: «امروز تعداد افراد بی‌شناسنامه نسبت به ۱۰ سال پیش بیشتر شده چرا که این افراد زندگی‌شان متوقف نشده، ازدواج کرده‌اند و دارای فرزندانی شده‌اند و فرزندان آنان نیز ازدواج کرده‌اند و این تعداد افراد بی‌شناسنامه در حال افزایش هستند.»
او با تاکید بر اینکه هزینه‌های مالی سنگین و نبود امکان آزمایش دی‌ان‌ای در بیشتر نقاط سیستان و بلوچستان باعث شده این آزمایش برای بسیاری از بی‌شناسنامه‌ها مقدور نباشد، گفت: «این مشکل شرایط را برای کسانی که می‌خواهند این فرایند را طی کنند سخت کرده است.»
شهریاری نیز به ایلنا گفت: «موضوع بی‌شناسنامه‌ها مساله‌ای نیست که به این راحتی به نتیجه برسد. همه نماینده‌ها پیگیری کرده‌اند و مکاتباتی با ثبت احوال و وزارت کشور داشته‌اند اما تا این لحظه به نتیجه‌ای نرسیده‌اند.»
به گفته نماینده زاهدان، افراد بی‌شناسنامه باید در شورای تامین هر شهرستان تایید شوند و نیروی انتظامی، اطلاعات، اطلاعات سپاه، دادگستری و ثبت احوال در شورای تامین حضور دارند و مدارک و شرایط افراد بی‌شناسنامه را تعیین وضعیت می‌کنند: «اگر افراد تایید شوند شناسنامه می‌گیرند و در غیر این صورت بلاتکلیف می‌مانند.»
شهریاری پیشتر و در تیر ماه ۱۴۰۱ در گفت‌وگو با دیده‌بان ایران گفته بود: «در مورد ایرانی بودن یا نبودن بسیاری از کسانی که شناسنامه ندارند شک و شبهه‌های فراوانی وجود دارد. اجازه نخواهیم داد هیچ افغانستانی‌ای دارای شناسنامه ایرانی باشد.»