جنگی پایان‌ناپذیر در اروپا که برنده‌ای هم ندارد؟ این سوالی است که رهبران ناتو از خود می‌پرسند. جنگ اوکراین کم‌کم به سومین ماه نزدیک می‌شود و اندک‌نشانه‌ای از پیروزی نظامی قطعی برای هیچ یک از طرفین وجود ندارد و راه چاره‌ای هم برای پایان جنگ نشده است.
با چنین شرایطی، نگرانی بسیار از اینکه اوکراین ماه‌ها و حتی سال‌ها یک میدان جنگ خونین اروپا و منبع بی‌ثباتی قاره‌ای و جهانی باقی بماند، بیش‌تر شده است.
دو مساله انرژی و امنیت غذایی در زمره نخستین نگرانی‌هاست. حمایت گسترده اروپا از اوکراین، در حالی که جهان همچنان از زیر بار همه‌گیری کوویدـ۱۹ قد راست و با اثرات تغییرات اقلیمی دست و پنجه نرم می‌کند، بار اقتصادی بر دوش جهان را سنگین‌تر می‌کند و در صورت تصمیم روسیه برای دامن زدن به تنش، احتمال درگیری گسترده‌تر نیز بالاتر می‌رود.
از یک سو، ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهوری روسیه، نشانه‌ای از تمایل برای شدت بخشیدن به حمله و بسیج عمومی سربازان نشان نداده و از سوی دیگر، عقب‌نشینی هم نکرده است. ولودیمیر زلنسکی، رییس‌جمهوری اوکراین، هم می‌گوید اوکراین نه‌تنها روسیه را شکست می‌دهد بلکه شبه‌جزیره کریمه و نقاطی دیگر از اوکراین که روسیه کنترل آنها را از سال ۲۰۱۴ در دست گرفته را هم از چنگ روسیه در می‌آورد.
ایان کلی، یک دیپلمات کهنهکار بازنشسته و سفیر اسبق آمریکا در گرجستان، پیدا کردن راه‌حلی حاصل از مذاکره در وضعیت فعلی جنگ اوکراین را بسیار دشوار توصیف کرد. کلی گفت که هیچ‌یک از طرفین جنگ حاضر به توقف آن نیست. او محتمل‌ترین نتیجه در چنین شرایطی را به درازا کشیدن جنگ برای سال‌ها ارزیابی کرد که اوکراین را به «زخمی چرکین» در قلب اروپا تبدیل می‌کند.
بنا بر پیش‌بینی ایان کلی، اوکراین به‌هیچ‌وجه عقب نخواهد نشست چرا که فکر می‌کند برنده میدان خواهد بود.
کلی همچنین گفت اهمیتی ندارد که خطای محاسباتی پوتین درباره توان اوکراین برای مقابله و اتحاد و عزم متحدان ناتو تا چه حد بوده باشد، پوتین به هر صورت نمی‌تواند شکست و یا هر سناریویی جز چیزی که با توسل به آن بتواند ادعای پیروزی کند، بپذیرد. کلی عقب نشستن پوتین از جنگ اوکراین را «خودکشی سیاسی» خواند.
بنا برگفته مقام‌های آمریکا، کمک این کشور به اوکراین تنها برای قادر ساختن اوکراین برای دفاع از خود نیست بلکه برای تضعیف روسیه تا حدی است که دیگر تهدیدی به شمار نرود. بایدن اخیرا گفت که پوتین در حال حاضر در جنگ اوکراین گیر کرده و راه گریزی از آن ندارد و بایدن به این فکر است که درباره آن چه می‌توان کرد.
آوریل هاینز، مدیر اطلاعات ملی آمریکا، اخیرا هشدار داد که پوتین برای یک درگیری طولانی در اوکراین آماده می‌شود و ممکن است در ماههای آینده این جنگ شدیدتر و غیرقابل پیشبینیتر شود.
هاینز در نشست کمیته خدمات دفاعی سنا گفت: «ارزیابی جامعه اطلاعاتی آمریکا این است که پوتین در حال آماده شدن برای یک درگیری طولانی در اوکراین است و احتمال دارد در آن اهدافی فراتر از تصرف دونباس را در سر داشته باشد.»
او افزود: «پوتین در حال حاضر بین بلندپروازیهای خود و تواناییهای نظامی روسیه دچار تناقض شده است.»
هاینز خاطرنشان کرد روسیه در کوتاهمدت قصد دارد استانهای دونتسک و لوهانسک، واقع در شرق اوکراین را به تصرف کامل درآورد و پس از شکستن مقاومت نیروهای اوکراینی درآن منطقه، خرسون را نیز تصرف کند و از طرف دیگر منابع آبی کریمه را نیز تحت کنترل بگیرد.
پس چه باید چه کرد؟
امانوئل مکرون، رییس‌جمهوری فرانسه، روی توافقی حاصل مذاکره، با حفظ وجهه هر دو کشور، حساب باز کرده است.
مکرون چند روز پیش گفت جهان نباید فراموش کند که باید بر روی بنا کردن صلح متمرکز باشد. او تاکید کرد جهان باید این کار را بر سر میز مذاکره با همراهی اوکراین و روسیه انجام دهد، اما روسیه و اوکراین پایان گفتوگو و مذاکره را مشخص خواهند کرد. مکرون افزود که چنین امری در انکار، از خود راندن دیگری و تحقیر محقق نخواهد شد.
مقام‌های آمریکا چندان اطمینانی به نحوه پایان جنگ ندارند. اما باور دارند که دستِ آخر جنگ در دست اوکراین خواهد بود.
ند پرایس، سخنگوی کاخ سفید، راهبرد آمریکا را همراهی برای پیروز بیرون آمدن اوکراین از این جنگ خواند. پرایس گفت که اوکراین پیروزی را برسر مذاکره محقق خواهد کرد و آمریکا بهدنبال آن است که موقعیت اوکراین بر سر میز مذاکره را، از راه تحمیل هزینه بر روسیه، ارتقا دهد.
اما به عقیده برخی تحلیلگران، تردیدهایی درباره آنچه «اوکراین پیروز» خوانده می‌شود، وجود دارد. برخی مقام‌های اروپا، بهویژه در استونی، لتونی و لیتوانی، کشورهای حوزه بالتیک، که عضو ناتو و در مرز با روسیهاند، بهطورخاصی از مقاصد احتمالی مسکو در آینده بیمناکاند.
برای کشورهای حوزه بالتیک و دیگر کشورها در جبهه شرقی ناتو، تهدید روسیه تهدیدی حقیقی است و خاطرات اشغال و سلطه شوروی در آنها همچنان زنده است. این کشورها بر این باورند که هر امتیاز دادنی به روسیه در اوکراین، پوتین را تنها جسورتر می‌کند تا هر چه بیش‌تر غرب را به عقب براند.
گابریلیوس لندسبرگیس، وزیر خارجه لیتوانی در مصاحبه با آسوشیتدپرس گفت که کشورهای حوزه بالتیک هنوز از مرحله پایانی جنگ حرف نمیزنند. او هشدار داد هر اعطای سرزمینی به روسیه در اوکراین، جهان را از حاکمیت مبتنی بر قانون، به دنیایی تحت حاکمیت قانون جنگل میبرد.
لندسبرگیس پیشنهاد داد که کشورهای غربی بیانیههایی عمومی صادر کنند درباره اینکه پیروزی که از آن سخن میگویند چه میتواند باشد. او گفت این کشورها باید مفهوم «پیروزی» که بر زبان میآورند و پیروزی واقعی را روشن کنند و بگویند در چه حالتی اوکراین پیروز میدان محسوب خواهد شد.
وزیر خارجه لیتوانی آشکارا از برکناری پوتین بهعنوان رییس‌جمهوری روسیه سخن گفته است که ورای موضع آمریکا و رهبران ناتوست. بهعقیده او، تغییر رژیم در مسکو تنها راه حفظ امنیت اروپا و غرب در طولانی مدت است.
لندسبرگیس گفت که برای او راحت است بگوید راه، تغییر رژیم در روسیه است و درباره آن باز و صریح سخن بگوید. او گفت شاید بهصراحت سخن گفتن در این باره برای آمریکا بسیار دشوارتر باشد او تاکید کرد که چنین مسئلهای بسیار مهم است و زمان آن باید در نهایت برسد.
