ولادیمیر پوتین، رییسجمهوری روسیه، در گفتوگو با نخستوزیر مجارستان مقامهای اوکراین را پشت «فتنهانگیزی ناشیانه و بدبینانه» در شهر بوچا خواند. کشتار غیرنظامیان در این شهر اوکراین به دست نیروهای روسیه با محکومیت جهانی مواجه شده است.
او نوشته است چچن، سرزمینی در جنوب روسیه و در شمال منطقه قفقاز بود که جرات کرد در بحبوحه فروپاشی اتحادیه جماهیر شوروی، ادعای استقلال از روسیه را بکند. اما چچن برای آنچه میخواست بهایی گزاف پرداخت. نیروهای روسیه دو بار به گروزنی حمله و هر دو بار آن را با خاک یکسان کردند.
به گزارش نیویورک تایمز، به نظر میرسد که این شیوه روسیه در جنگ، از سلوک همیشگی این کشور متاثر باشد که خواستار تحمیل کنترل بر مناطقی است که پیشتر جزو اتحادیه جماهیر شوروی بودهاند و مردم آنها باید بهضربوزور چماق هم که شده سر تسلیم فرود آورند.
اما اوکراین با چچن خیلی فرق دارد. چچن فقط یک میلیون جمعیت داشت. اوکراین کشوری مستقل است که حدود ۴۰ میلیون جمعیت دارد. نیروی مسلح این کشور متشکل از بیش از ۲۰۰ هزار سرباز است و بیش از سه میلیون در کییف، پایتخت، ساکناند.
اما با وجود تفاوتها بین چچن و اوکراین، به یاد آوردن آنچه روسیه در چچن کرد خالی از فایده نیست. جنگ چچن اولین باری بود که جهان شاهد پیش بردن نقشه ولادیمیر پوتین برای سلطه این کشور بر هر کجا که طلب میکند، بود.
خبرنگار نیویورک تایمز می نویسد شیوه جنگی پوتین وحشیانه و موجبارعاب و شامل بمباران و محاصره شهرها، عامدانه هدف گرفتن غیرنظامیان، ربودن و زندانی کردن خبرنگاران و رهبران محلی و دستنشاندن آنها با «حاکمان اجنبی سرسپرده» بود. بهقول مادلین آلبرایت، وزیر خارجه آمریکا که بهتازگی درگذشت، تاکتیک پوتین خطبهخط از کتاب دستور استالینی استخراج شده بود.
جنگ چچن چطور پیش رفت؟
جنگ چچن با عدم کفایت روسیه آغاز شد. در شب سال نوی سال ۱۹۹۴ میلادی، سربازان روس به گروزنی اعزام شدند. بیشتر نیروها، سربازان وظیفهای بودند که نمیدانستند چه چیزی در انتظارشان است. سربازان با کاروان طولانی تانک و تسلیحات زرهی وارد شهر شدند تا رهبری چچن را بهسرعت براندازند.
اما سربازان روسیه با جنگجویان چچنی روبهرو شدند که به سلاحهای ضدتانک مجهز بودند و به صف تانکهای روسی شبیخون میزدند. سربازان روس را گیر میانداختند و صدها سرباز روس و تجهیزات زرهی را در عرض یک شب سوزاندند. از تمام یک تیپ نیروی روس، تقریبا یک سرباز باقی ماند.
به گزارش نیویورک تایمز، طی روزهای بعد، سکوتی بهتآمیز در روسیه حکمفرما شد. دولت روسیه به سبکوسنگین کردن آنچه رخ داد پرداخت و ارتشی برای تقویت قوا فرستاد. چچنیها پیروزیشان را جشن گرفتند و به اسرای جنگی اجازه دادند تا به مادرانشان در روسیه زنگ بزنند. گروزنی از مسکو خواست سربازانش را از چچن خارج کند. اما اوضاع آرام دیری نپایید.
ارتش روسیه از سه جناح گروزنی را محاصره کرد و شهر را وحشیانه زیر حملات هوایی و توپخانه گرفت. نیروهای روسیه مناطق سرسبز اطراف گروزنی را در هم کوبیدند. اول یک پارک صنعتی و بعد مناطق مسکونی، مجتمعبهمجتمع، آنها را با خاک یکسان کردند و ذرهذره روی زمین پیش رفتند تا جنگجویان چچنی را به عقبنشینی زیر انبوه بمباران مجبور کردند.
بهگزارش کارلوتا گال، که شاهد عینی جنگ چچن در هر دو طرف جنگ بوده است، او هنگام تهیه گزارش از جبهه روسیه شاهد بود که سربازان روسی گروزنی را در هم میکوبیدند و حجم زیادی از بمب و خمپاره به سنگرهایشان میبردند تا سنگرهایی که غیرنظامیان تحتمحاصره در آنها پناه گرفته بودند را هدف قرار دهند. اینگونه بود که یک شهر مدرن اروپایی به خاکستر بدل شد. بنا بر مشاهده خبرنگار نیویورک تایمز، ساختمانها دوتکه شده بودند و اسباب و اثاثیه مردم از آپارتمانهایشان به بیرون پرتاب شده بود.
گروزنی؛ شهر سوخته
بهرغم حملات ارتش روسیه، نیروهای چچنی همهجا حاضر بودند. ماشینهای غیرنظامیان را میراندند تا به خط مقدم برسند و دواندوان در خیابانها و بین آوار ساختمانهای خرابه دیده میشدند. جنگجویان چچنی به جنگجویان چریکی ماهری تبدیل شدند و با وجود وضعیتی که وجود داشت، هفتهها دوام آوردند.
جنگجویان چچنی همچنین از حمایت گسترده غیرنظامیان، که از توحش مسکو خشمگین بودند، بهرهمند بودند. چچنیها، بهعنوان جماعتی مسلمان، پیشتر هم از سرکوب و اخراج تحتحکومت استالین، رهبر پیشین شوروی، در امان نمانده بودند و صاحب تاریخچهای عظیم از مقاومت در برابر حاکمیت روسیه بودند.
وقتی روسها با دفاعی محکم روبهرو میشدند، بمبهای خوشهای مرگباری میانداختند که هر وسیله نقلیه و هر کسی که در خیابان بود، از جنگجویان تا سالمندانی که به دنبال آب بودند و یا آنانی که از جنگ میگریختند. را تکهتکه میکرد.
پس از سه ماه، سربازان روس مرکز شهر را تصرف کردند و روی صندلیهای پلاستیکی نشستند تا گروزنی را که به شهری با ساختمانهای آوارشده، زمین بهزور تصرفشده و درختان برخاکافتاده اندوهگین و بیابانی بیآبوعلف شبیه شده بود، به نظاره بنشینند.
سپس جنگ به مناطق جنوبی اطراف پایتخت برده شد، جایی که سربازان روس آخرین مقاومتها را با بمبهای سنگرشکنی که ساختمانهای هشتطبقه که افراد غیرنظامی در آنها پناه گرفته بودند را از طبقه بالا تا زیر زمین پایین میآورد و همچنین بمبهای هواسوز که بر فراز سقف منفجر میشد، در هم شکستند.
کییف؛ گروزنی دیگر؟
به نوشته نیویورک تایمز، آنچه روسیه در چچن کرد، امروز در اوکراین تکرار میشود. حدودا ۳۰ سال گذشته و دیدن تاکتیکهای مشابه روسیه در جنگ چچن و جنگ اوکراین و حتی دیدن تشابه در اشتباهاتی که ارتش این کشور مرتکب میشود،غریب است.
با وجود اینکه ارتش روسیه درس تلخی در چچن گرفته بود، در جنگ اوکراین جهان بار دیگر شاهد راندن سربازهای روسیه از بزرگراههای اصلی با تانکها و تانکرهای سوختشان برای تصرف کییف، پایتخت اوکراین بود.
جایی که سربازان اوکراینی کشیک میکشیدند تا به سربازان روس شبیخون بزنند. سربازان اوکراینی تانکهای روسی و خودروهای زرهی روسیه را نابود و چنان تلی از آنها ایجاد کردند که جلوی پیشروی نیروهای روسیه گرفته شد. شمار بالایی از سربازان روس کشته شدند و به اسارت درآمدند و آنانی که جان سالم به در بردند به جنگلهای اطراف گریختند. صفی تانک در جبهه شرقی پیشروی به سمت کییف، نابود شد. پس از آن بود که اوضاع کمی آرام گرفت و کییف بار دیگر نفس کشید. حتی چند کافه دوباره باز شد.
حالا که جنگ اوکراین وارد ماه دوم شده است، مقامهای اوکراین میگویند روسیه فعلا از حمله به کییف، پایتخت، تغییر موضع داده است. اما تحلیلگران غربی هشدار میدهند که کییف همچنان هدف روسیه میماند. همین حالا هم جهان شاهد بمباران وحشتناک دیگر شهرها در اوکراین است.
با وجود عقبنشینی بسیاری نیروهای روسیه از کییف، بقیه نیروها در جناحهای مختلف شهر پخش شدهاند. تحلیلگران نظامی میگویند در کاروان زرهی چندکیلومتری روسیه که به سمت پایتخت پیشروی کرده بود، چندین پرتابگر راکت، سلاح توپخانهای سنگین و حتی سلاح هواسوز دیده شده است. جنگ در مناطق اطراف شمال کییف یکنفس است و پایتخت، آماج موشک کروز و حملات توپخانهای است.
در حالی که کییف برای مقابله با بدترین شرایط آماده میشود، نیروهای روسیه خارکیف، دومین شهر بزرگ اوکراین، شهر بندری ماریوپل، شهر جنوبی میکولئیف و شهر شمالی چرنیهف که از تصرف آنها بازماندهاند را در هم میکوبند و زیرساخت و ساختمانها ازجمله بیمارستان، پناهگاهها و مدارس، حتی وقتی هزاران غیرنظامی در داخل آنها پناه گرفته باشند را هدف حمله قرار میدهند.
بنا بر گفته یک تحلیلگر، ارتش روسیه یک ارتش توپخانهای است و چه سربازان روس در دشت بجنگند و چه کوه و چه شهر، توپخانه، نخستین پاسخ ارتش این کشور به بیشتر مشکلات است. اگر پای سربازان روس به شهر برسد، نتیجه شهری باخاکیکسانشده، با غیرنظامیانی که مجروح میشوند و یا کشته، خواهد بود.
