همزمان با تداوم بمباران شهرهای اوکراین از سوی نیروهای روسیه، تحریمهای غرب علیه این کشور نیز ادامه دارد و در تازهترین تحول، خبرگزاری بلومبرگ اعلام کرد اتحادیه اروپا با قطع هفت بانک روسیه از سوئیفت، از جمله بانک ویتیبی موافقت کرده است.
کنار گذاشتن بانکهای روسی از سوبیفت، دسترسی این کشور به بازارهای مالی در سراسر جهان را محدود میکند.
در پیامد قطع سوییفت، شرکت ها و افراد روسی برای پرداخت هزینه واردات و دریافت پول نقد برای صادرات، وام گرفتن یا سرمایه گذاری در خارج از کشور با دشواری روبرو خواهند شد.
بوریس جانسون نخستوزیر بریتانیا هم در سخنانی در ورشو پایتخت لهستان گفت ما اقدامهای بیشتری برای کنار گذاشت بانکهای روسی از سوییفت و مسدود کردن داراییهای این کشور انجام خواهیم داد.
در همین حال ولودیمیر زلنسکی رییسجمهوری اوکراین روز سهشنبه دهم اسفند در گفتوگوی تلفنی با جو بایدن رییسجمهوری اوکراین بر تشدید تحریم و حمایت نظامی از کشورش تاکید کرد.
یکی از خواستههای دولت اوکراین، تعیین این کشور به عنوان منطقه پرواز ممنوع است اما این خواسته هنوز از سوی کشورهای غربی پذیرفته نشده است. پذیرش این موضوع به معنی رویارویی مستقیم نیروی نظامی کشورهای ناتو با روسیه خواهد بود.
حرکت کند روسها به سمت کییف
مقامهای دولت اوکراین خبر دادهاند که در حال حاضر نیروهای روسیه پس از بمباران سنگین شهر خارکف که دومین شهر بزرگ اوکراین به حساب میآید، بخشهایی از شهر خرسون را هم تصرف کردهاند. با این حال گزارشها حاکی است که پیشروی روسها به شهر شهر کییف طی یکروز اخیر چشمگیر نبوده است.
یک مقام آمریکایی در این باره به رویترز گفت: «حرکت نیروهای روسیه به سمت کییف به دلیل چالشهای تامین سوخت، کند شده اما احتمالا سازماندهی مجدد نیروها و بازاندیشی در عملیات هم در کند شدن آنها موثر بوده است.»
روسها با این حال یک برج تلویزیونی را در کییف هدف قرار دادند که پنج کشته برجای گذاشت و پخش شبکههای تلویزیونی را برای دقایقی متوقف کرد.
مشاور وزارت کشور اوکرین گفت این حمله باعث از بین رفتن اساسی برج تلویزیونی نشده است.
تاثیر تحریمها
اثرات تحریمهای غرب علیه روسیه هم به تدریج در حال بروز در وضعیت روزمره روسیه است. تحریمهای اعمال شده از سوی اپل و گوگلپلی باعث اختلال در وضع حمل و نقل متروی مسکو شد و سقوط ارزش روبل هم باعث شد که پوتین در دستوری خروج بیش از ۱۰ هزار دلار پول نقد از کشور را ممنوع کند.
تحریمهای ورزشی هم به سرعت در حال گسترش است و پس از تحریم تیمهای ملی روسیه از شرکت در مسابقات بینالمللی فوتبال، روز سهشنبه این تحریمها به تنیس، والیبال و اسکی روی یخ هم گسترش یافت.
در همین حال جشنواره فیلم کن هم در بیانیهای اعلام کرد که هیاتهای رسمی روسیه را از حضور در جشنواره ۲۰۲۲ منع میکند مگر اینکه درگیری اوکراین پایان یابد.
مذاکرات بینتیجه هیاتها در مرز بلاروس
مذاکرات هیاتهای اوکراین و روسیه در مرز بلاروس هم تاکنون نتیجهای نداشته و رییسجمهوری اوکراین در مصاحبهای با خبرگزاری رویترز اعلام کرد که روسها ابتدا باید بمباران را متوقف کنند و بعد پای میز مذاکره بیابد.
سخنگوی ریاستجمهوری ترکیه هم اعلام کرد که هیاتهای اوکراین و روس روز چهارشنبه ۱۱ اسفند دیداری نخواهند داشت. او افزود که خواستههای روسها در مذاکرات غیر واقعی است.
پستهای مربوط به اخبار جنگ در رسانههای اجتماعی سریعتر از آنکه راستیآزمایی شوند دست به دست میچرخند و خبرهایی که ترکیبی از واقعیت و دروغ و یا مطالبی که از متن خارج شده و کاملا جنبه تبلیغاتی دارند به خورد کاربران داده میشود.
در این میان کار مخاطب به عنوان مصرفکننده اخبار و اطلاعات بسیار دشوار میشود. واشینگتن پست برای مخاطبانی که اخبار را در فضای مجازی دنبال میکنند توصیههایی دارد که در ادامه میآید.
شرکتهای فناوری اعلام کردهاند تلاش میکنند تا با برچسبهای مناسب و بررسی دقیق مطالب در رسانههای اجتماعی، به کاربران کمک کنند اطلاعات نادرست را درباره وقایع اوکراین شناسایی کنند. متا، شرکت مادر فیسبوک اعلام کرد در حال افزودن امکانات بیشتر در منطقه اوکراین برای راستیآزمایی اخبار مربوط به جنگ است.
یکی از راههای پخش اخبار جعلی انتشار عکسهای قدیمی است. شرکت متا گفته به کاربرانی که سعی میکنند عکسهای مربوط به جنگ را که تاریخ آنها از یک سال میگذرد به اشتراک بگذارند، اخطار میدهد.
در اینجا چند ابزار مفید و اولیه وجود دارد که همه باید هنگام بررسی اخبار فوری در فضای مجازی از آنها استفاده کنند.
عجله نکنید
پیش از آنکه دکمه به اشتراکگذاری را بزنید، اندکی تامل کنید. رسانههای اجتماعی برای سرعت انتشار مطالب در فضای مجازی ساخته شدهاند و برای اینکه کاربران حتی بدون خواندن و درک دقیق مطالب آنها را اینجا و آنجا بازنشر کنند.
مهم نیست که این پستها چقدر ناراحتکننده، روشنگر یا خشمگین کنندهاند. پیش از اینکه در مورد صحت آنها مطمئن شوید از بازنشر آنها خودداری کنید.
منبع اخبار را بررسی کنید
به کسانی که اطلاعات را بازنشر میکنند، دقت کنید. اگر از اعضای خانواده یا دوستان شما هستند، لزوما به اطلاعات آنها اعتماد نکنید مگر اینکه خود در محل وقوع حوادث و یا یک کارشناس مورد تایید باشند.
اگر یک فرد غریبه یا سازمان این اطلاعات را منتشر میکنند، به یاد داشته باشید که علامت تایید در حسابهای کاربری آنها و یا شناخته شده بودنشان آنها را قابل اعتماد نمیکند. بسیاری از کارشناسان سیاسی و شخصیتهای معروف اینترنتی هماکنون اطلاعات نادرستی را ارسال میکنند و این وظیفه شماست که با شک و تردید به هر پست نگاه کنید.
با مشاهده اخبار و اطلاعاتی که در فضای مجازی بازنشر میشوند به دنبال پست اصلی باشید و ببینید منبع اصلی آن کجا بوده است. اگر منبع اخبار نامشخص باشد با احتیاط با آن برخورد کنید. مراقب اسکرینشاتها و میمها باشید زیرا تایید صحت این موارد دشوارتر است.
هنگام غربالگری حسابهای کاربری افراد، به تاریخی که حسابها ساخته شدهاند دقت کنید. این تاریخ در نمایه (پروفایل) حساب کاربری افراد آمده است. مراقب حسابهایی که بسیار جدیدند یا دنبالکنندگان بسیار کمی دارند، باشید.
در مورد وبسایتها، میتوانید تاریخ تاسیس آنها را در گوگل بیابید. برای این کار نام سایت را در گوگل جستجو کنید، سپس روی سه نقطه عمودی کنار یوآرال (URL) کلیک کنید تا دریابید اولین بار در چه تاریخی توسط موتور جستجوگر ایندکس شده است. در این مورد نیز از وبسایتهای بسیار جدید دوری کنید.
فهرستی از منابع قابل اعتماد تهیه کنید
اطمینان از واقعی بودن هر حساب کاربری در رسانههای اجتماعی بسیار زمانبر است، بهویژه که هر لحظه مقداری زیادی محتوای جدید از مکانهای مختلف به طور همزمان منتشر میشود. بنابراین به جای اتکا به حسابهای شخصی به کارشناسان اعتماد کنید.
کار خبرگزاریها و بنگاههای خبری جریان اصلی این است که این کار را برای شما انجام دهند. این منابع خبری، اغلب پس از تایید صحت خبرها، ویدیوها و عکسها، آنها را گزارش میکنند.
یکی از راههای آسان برای دستیابی به اخبار درست دنبال کردن خبرنگاران رسانهای معتبر در رسانههای اجتماعی و تهیه لیستی از آنهاست. اکثر این خبرنگاران در محل جنگ حضور دارند و اخبار درست و دست اول را در حسابهای خود منتشر میکنند.
به دنبال تاریخچه و پیشزمینه خبر باشید
هزاران پست واقعی از اوکراین در فضای مجازی منتشر میشود، از جمله ویدیوهای واقعی از سربازان و روایتهای دست اول از مردم محلی. حتی اگر فقط پستهای واقعی را ببینید، این پستها باز هم میتواند گیجکننده یا گمراهکننده باشند.
سعی کنید تمام این کلیپها یا خبرها را با زمینههای وسیعتری درباره آنچه اتفاق میافتد، تقویت کنید. این اخبار ممکن است قانع کنندهترین قطعات یک پازل باشند، اما کل تصویر را به ما ارائه نمیدهند. اطلاعات کارشناسان شناختهشده در زمینه سیاست خارجی، جنگ سایبری، تاریخ و سیاست را با هم ترکیب کنید یا به رسانههای آنلاین و تلویزیونی مراجعه کنید که این کار را برای اکثر خبرها انجام میدهند.
بررسی دقیق ویدئو و عکسها
اگر به بررسی عمیقتر چیزهایی که میبینید علاقه دارید، حواستان به ویرایشهای متعدد و برشهای عجیب و غریب باشد. صدای ویدئو را به دقت گوش کنید و برای بررسی صحت آنها از ابزارهای راستیآزمایی استفاده کنید.
سایتهای رسانههای اجتماعی ابزارهای راستیآزمایی یا برچسبهای هشدار دهنده مخصوص خود را دارند و بسیاری از آنها اعلام کردهاند که منابع و برچسبهایی را بهطور خاص برای رسیدگی به اطلاعات نادرست درباره جنگ اوکراین اضافه میکنند. با این حال، با توجه به حجم زیاد پستهایی که با آن سروکار دارند، میلیونها نفر میتوانند یک ویدیوی مشکلدار را پیش از آنکه شناسایی شود، ببینند.
مراقب هشدارهای محتوایی پستهای شخصی در رسانههای اجتماعی باشید که به صورت برچسبهایی در زیر لینک یا به صورت اخطار پیش از ارسال مطلبی که ممکن است گمراهکننده باشد، ظاهر میشوند.
اخبار یا تصاویری که افراد در رسانههای اجتماعی پست میکنند را با ابزارهای راستیآزمایی وبسایتهایی مانند واشینگتن پست، اسنوپس و پولیفکت امتحان کنید.
نوع فرمان پوتین برای بسیاری کشورها روشن نیست. گاردین در گزارشی به توضیح درباره این فرمان پرداخته است.
پوتین درباره سلاحهای هستهای چه گفت؟
ولادیمیر پوتین روز یکشنبه ۸ اسفندماه، سرگئی شویگو، وزیر دفاع روسیه و والری گراسیموف، رییس ستاد ارتش این کشور را به دیداری عمومی فراخواند و به این دو فرمان داد تا «نیروهای بازدارنده ارتش روسیه را در حالت خاص آمادهباش قرار دهد».
آیا فرمان پوتین در علوم نظامی معنای خاصی دارد؟
گرچه تهدید دیپلماتیک چنین فرمانی آشکار است؛ جملهبندی پوتین، برای متخصصان هستهای و وزرای دفاع در جهان روشن نیست. چرا که متوجه نمیشوند عبارت «حالت خاص آمادهباش» دقیقا به چه معناست. اما در وضعیت فعلی، توافقنظر بر این قرار گرفته که این تهدید، گرچه از حد عادی فراتر رفته است، همچنان تهدیدی در سطح پایین است.
پاول پادویک، صاحبنظر پیشگام در زمینه نیروهای هستهای روسیه، در واکنش به فرمان پوتین، در توییترش نوشت که فرمان پوتین، «بهاحتمال زیاد» به این معناست که «سیستم فرماندهی و کنترل هستهای فرمانی دریافته است که از آن بهعنوان فرمان ابتدایی یاد میشود.» این یعنی دکمه این سیستم زده شده است و در صورت صدور «فرمان پرتاب»، فرمان اجرا میشود.
پادویک همچنین نوشت که سلاحهای هستهای، در صورتی که دسترسی به شخص رییسجمهور ممکن نباشد، تنها در صورتی که انفجاری هستهای در قلمرو روسیه تشخیص داده شود پرتاب میشود.
پادویک و دیگر متخصصان، از جمله جیمز اکتون، کارشناس هستهای، گفت که فرمان پوتین میتواند تغییرات عملیاتی بیشتری به دنبال داشته باشد؛ این بدان معناست که بر حسب چنین فرمانی، زیردریاییهای مجهز به تسلیحات هستهای به دریا اعزام خواهد شد و یا طیف وسیعی از انواع تسلیحات اتمی در سراسر قلمرو روسیه پخش خواهد شد که میتواند مورداستفاده قرار گیرد. بهگفته پادویک، البته این سناریو لزوما اجرا نخواهد شد، چرا که جملهبندی پوتین در فرمان صادره، عامدانه مبهم بوده است.
دولتهای غربی درباره فرمان پوتین چه نظری دارند؟
بن والاس، وزیر دفاع بریتانیا، روز دوشنبه ۹ اسفندماه، در مصاحبه با شبکه بیبیسی گفت گفت که دولت بریتانیا از فرمان پوتین سر در نمیآورد، چرا که «چنین اصطلاحی در علوم نظامی روسیه وجود ندارد.» او گفت که این فرمان بهمنظور ارعاب غرب و بهمنزله یادآوری برای جهان است که روسیه «نیروهای بازدارنده» دارد وهمچنین بهانهای به دست میدهد تا با حرف زدن درباره فرمان پوتین، به عدم موفقیت ارتش روسیه در جنگ اوکراین توجهی نشود.
وزیر دفاع بریتانیا همچنین هشدار داد که روسیه از نظر تئوری، میتواند در جنگ با اوکراین از سلاح اتمی «تاکتیکی» استفاده کند ولی دست زدن به چنین اقدامی، با توجه به گفته پوتین که مردم اوکراین را با مردم روسیه «یکی» خطاب کرده، در تناقض خواهد بود.
سباستین بریکسیویلیامز از اتاق فکر «بیسیک» میگوید که توسل روسیه به سلاح هستهای میتواند از هر جهت بهبدی بمباران اتمی هیروشیما و ناگاساکی در جنگ جهانی دوم باشد. او افزود «بیشتر افراد بر این باورند که چیزی بهاسم سلاح هستهای غیراستراتژیک وجود ندارد.»
آیا روسیه توضیحی درباره فرمان پوتین داده است؟
بنا بر اعلام کرملین در روز دوشنبه ۹ اسفندماه، بیانیه صادرشده درباره فرمان پوتین، در درجه اول نوعی بیانیه صادره در زمان دیپلماسی پرمخاطره بوده است. دیمیتری پسکوف، سخنگوی کاخ کرملین، گفت که این تصمیم در واکنش به هشدارهای گوناگون غرب مبنی بر امکان «برخورد و درگیری بین ناتو و روسیه» صادر شد. پسکوف افزود که تکتک صادرکنندگان ایندست بیانیهها را نام نمیبرد اما وزیر دفاع بریتانیا یکی از آنهاست.
متیو هریس، یک متخصص هستهای عضو اتاق فکر «روسی» گفت که بیانیههای روسیه، هشدارهایی از جنس متفاوتی در برداشته و در درجه اول، برای برای ارعاب صادر شده بوده است؛ یعنی «ما میتوانیم به شما صدمه بزنیم و جنگیدن با ما خطرناک است». هریس افزود همچنین این بیانیهها بهمنزله یادآوری برای غرب، که بهشکل روبهافزایشی به اوکراین اسلحه میفرستد، بوده که پایش را از حدش فراتر نگذارد.
هریس افزود که ممکن است روسیه در تدارک تشدید حملات در اوکراین باشد و فرمان پوتین هشدار «خودت را کنار بکش» برای غرب بوده است.
