سایت اسرائیلی واینت در یادداشتی تحلیلی در مورد چشمانداز سرنگونی جمهوری اسلامی، با اشاره به بحرانهای همهجانبه، بهویژه در اقتصاد نوشت چنین تغییری در درجه اول به «عواملی خارج از کنترل اسرائیل»، و بیش از همه، «به خود مردم ایران» بستگی دارد.
واینت جمعه ۲۸ آذر نوشت در هفتههای اخیر، بار دیگر شاهد گزارشها و تفسیرهایی در مورد وخامت اوضاع داخلی ایران بودهایم. برخی از آنها تحت عنوانی آشنا منتشر شدند که در طول دهه گذشته بارها تکرار شده است: «رژیم ایران در آستانه فروپاشی است.»
در این یادداشت تحلیلی با اشاره به اینکه «شکی نیست که وضعیت جمهوری اسلامی از همیشه وخیمتر است» تاکید شده است: «نه تنها در اسرائیل، وضعیت ایران وخیم ارزیابی میشود، بلکه ایرانیان نیز همین نظر را دارند.»
واینت با استناد به «دادههای نگرانکننده» روزنامه هممیهن در مورد وضعیت اقتصاد ایران افزود تورم از مرز ۵۰ درصد عبور کرده، قیمت مواد غذایی بیش از ۶۰ درصد افزایش یافته است و حدود یک سوم از شهروندان ایران با درآمد کمتر از ۲ دلار در روز در فقر مطلق زندگی میکنند.
این سایت اضافه کرد آمار رسمی بیکاری همچنان نسبتاً پایین است، اما دلیل بزرگش این است که بسیاری از افراد بیکار از روی ناامیدی از جستجوی کار دست کشیدهاند.
واینت با اشاره به کسری بودجه بیسابقه در ایران نوشت که این مشکل، حکومت را مجبور کرد که برای اولین بار پس از سال ۲۰۱۹، قیمت بنزین را به شدت افزایش دهد.
بر اساس این گزارش، «ارزش ریال ایران به پایینترین حد خود، یعنی بیش از ۱.۳ میلیون ریال در برابر هر دلار رسیده است.»
واینت در مورد «کمبود برق و فروپاشی تقریباً کامل بخش آب» هم نوشت اینها مشکلاتی هستند که بعید است باران و برف روزهای اخیر بتواند آنها را حل کند.
«تغییر رژیم در ایران تنها از طریق تغییر در موازنه قدرت ممکن است»
پمپئو در مقالهای که در وبسایت فاکسنیوز منتشر کرده، نوشته که حکومت ایران هم در داخل و هم در صحنه بینالمللی در تنگنای جدی قرار دارد.
بهنوشته او، با توجه به اقدامات دولت ترامپ و اسرائیل، زیرساختهای نظامی و برنامه هستهای جمهوری اسلامی بهشدت تضعیف شده، نیروهای نیابتی آن در خاورمیانه در حال فروپاشیاند و بهطور کلی این حکومت دیگر قدرت منطقهای سابق نیست.
در داخل ایران نیز بهنوشته پمپئو، اقتصاد ایران بهدلیل سوءمدیریت، فساد و انزوای بینالمللی، در هم ریخته و کشور با کمبود آب مواجه است.
پمپئو میگوید که حکومت ایران فاقد مشروعیت مردمی است، توان پاسخگویی به نیازهای مردم را ندارد و تنها ابزار باقیماندهاش برای کنترل، حکومت از راه ترس است.
تصور غلط غرب از مطالبات مردم ایران
به عقیده وزیر امور خارجه پیشین آمریکا، با وجود این همه ضعف، همچنان بسیاری در غرب بر این تصور نادرست پافشاری میکنند که جایگزینی برای حکومت کنونی وجود ندارد.
بهنوشته او، چنین تصوری وجود اپوزیسیون را انکار و این تبلیغ حکومت را تکرار میکند که با رفتن این حکومت، هرجومرج پدید میآید.
پمپئو با رد این تصور تاکید میکند که مردم ایران خواهان یک جمهوری آزاد، دموکراتیک و پاسخگو به شهروندان هستند.
پمپئو نوشته که یک جنبش سازمانیافته طرفدار دموکراسی در ایران ظرفیت، حمایت مردمی و برنامه منسجم لازم را برای جایگزینی حکومت فرسوده روحانیون با دولتی که بازتابدهنده اراده مردم ایران باشد، دارد.
او مینویسد جنبش دموکراسیخواهی در ایران خواهان حضور نیروهای آمریکایی در ایران یا هرگونه تغییر حکومت از بیرون نیست، بلکه خواستار حمایت ایالات متحده و متحدانش از مطالبه مردم ایران برای تعیین سرنوشت خود و قطع دسترسی حکومت به منابعی است که برای بقا به آنها متکی است.
لزوم تصمیمگیری آمریکا درباره فروپاشی نظام
پمپئو میافزاید که فرسودگی اقتصادی، شکافهای درونی، تضعیف بازدارندگی و جمعیتی که دیگر حاضر نیست زیر حاکمیت روحانیون زندگی کند، نشاندهنده یک حکومت در حال فروپاشی است.
به عقیده او، وظیفه آمریکا در چنین شرایطی، شکل دادن به محیطی است که وقتی این فروپاشی رخ میدهد، نتیجه آن ثبات باشد نه هرجومرج.
او مینویسد دونالد ترامپ این فرصت را دارد که دستاوردهای تاریخی خود در خاورمیانه را با تسریع فروپاشی حکومت ایران تکمیل کند.
به عقیده او مزایای چنین تغییری غیرقابل تصور است چرا که علاوه بر بهبود وضعیت امنیتی منطقه، فرصتهای اقتصادی چشمگیری در بخشهای دریایی و انرژی ایجاد میشود و جمعیت تحصیلکرده ایران میتواند به شریکی طبیعی اقتصادی و سیاسی برای ایالات متحده تبدیل شود.
به نوشته او، آمریکا باید در کنار مردم ایران بایستد و نگاه آن به دموکراسی را به رسمیت بشناسد تا آن هنگام که جمهوری اسلامی فروپاشید، از مزایای یک دوره تازه دوستی با ملت ایران بهره ببرد.
همزمان با انتشار این مقاله، مارکو روبیو، وزیر امور خارجه ایالات متحده در نشستی خبری با انتقاد از نفض حقوق بشر در ایران، مداخلات منطقهای جمهوری اسلامی و همچنین حمایت تهران از دولت نیکلاس مادورو، اعلام کرد که هیچ کشوری در جهان مثل ایران وجود ندارد که میان حکومت و مردمش «چنین تفاوتی» باشد.
به گفته او، جمهوری اسلامی نمایانگر مردم ایران نیست و حکومت ایران ثروت آن کشور را تصاحب کرده و از آن نه برای رفاه مردم خود و آینده آنها و نه برای تامین آب و برق کافی استفاده کرده است.
این سایت با اشاره به «شباهتها» بین وضعیت جاری در ایران و شرایط اتحاد شوروی سابق تاکید کرد که هر یک از این عوامل میتواند هر لحظه اعتراضات مردمی را دوباره شعلهور کند.
واینت در ادامه به یکی از نوشتههای عباس عبدی، روزنامهنگار در ایران، در پنجم مرداد سال جاری اشاره کرد که از عبارت «مرگ خاموش» برای شرایط کنونی ایران استفاده کرده بود. عبدی در پاییز سال گذشته هم از این عبارت استفاده کرده بود.
واینت در بخشی از یادداشت تحلیلی خود نوشت که حتی اگر درباره وخامت اوضاع جمهوری اسلامی ــ اوضاعی که با بحران مزمن مشروعیت، تعمیق بحران اقتصادی و شکاف روبهگسترش میان حکومت و جامعه، بهویژه در میان نسلهای دوم و سوم پس از انقلاب اسلامی شناخته میشود ــ اختلاف نظری وجود نداشته باشد، این وضعیت لزوماً به معنای وقوع تغییر سیاسی در آیندهای نزدیک نیست.
در این یادداشت تحلیلی اشاره شده است: «تغییر رژیم در ایران تنها از طریق تغییر در موازنه قدرت بین کسانی که به دنبال تغییر انقلابی در وضع موجود سیاسی هستند و کسانی که مصمم به حفظ آن به هر قیمتی هستند، امکانپذیر است.»
طبق تحلیل واینت، تحقق چنین تغییری مستلزم مجموعهای از عوامل است؛ از جمله حضور میلیونی مردم در خیابانها، توان شکلگیری یک ائتلاف اجتماعی گسترده و فراگیر در سطح کشور، و بروز شکاف در میان نخبگان سیاسی، بهویژه در ساختارهای سرکوبگر حکومت به رهبری سپاه پاسداران.
واینت با تأکید بر اینکه «این نیروها همچنان وابسته و وفادار به رژیم هستند» نوشت: «حتی ویدیوهایی که اخیراً در شبکههای اجتماعی منتشر شده و در برخی موارد با استفاده از هوش مصنوعی ساخته شدهاند و مدعی اعلام مخالفت افسران ارشد نظامی ایران با حکومتاند، دستکم در شرایط کنونی نشان نمیدهد که نیروهای امنیتی با مخالفان همسو شدهاند یا قصد دارند در صورت از سرگیری اعتراضها در آینده نزدیک، از سرکوب آنها خودداری کنند.»
«برداشتن گامهایی برای تضعیف تهدیدهای رژیم اسلامی علیه اسرائیل»
این سایت با اشاره به این موضوع که «حتی اگر بتوان فرض کرد که محرک اعتراضات مجدد که پیشبینی آن از قبل غیر ممکن است، فقط مساله زمان است»، افزود: «هیچ تضمینی وجود ندارد که نتیجه آنها با جنبشهای اعتراضی گذشته در ایران متفاوت باشد: جنبش سبز ۲۰۰۹ پس از ادعای تقلب در انتخابات، اعتراضات اواخر ۲۰۱۷ ناشی از تشدید بحران اقتصادی، اعتراضات ۲۰۱۹ به دلیل افزایش قیمت سوخت و اعتراضات ۲۰۲۲ پس از مرگ زن جوان ایرانی مهسا امینی.»
این یادداشت تحلیلی با توجه به «تهدیدات رژیم اسلامی علیه اسرائیل» نوشت: «تغییر رژیم در ایران یکی از راهحلهای ممکن و شاید ترجیحی است» و اضافه کرد: «تا زمانی که چنین تغییری رخ دهد، میتوان گامهایی برای تضعیف رژیم و کاهش هرچه بیشتر توانایی آن در ایجاد طیف وسیعی از تهدیدات برای امنیت ملی اسرائیل برداشت.»
با این حال، به نوشته واینت، در نهایت، چنین تغییری در درجه اول به «عواملی خارج از کنترل اسرائیل»، و بیش از همه، «به خود مردم ایران» بستگی دارد.
این سایت در ادامه نوشت که از آنجا که پیشبینی وقوع تغییر در جمهوری اسلامی، زمان آن، یا حتی تحولی درونساختاری مانند مرگ علی خامنهای عملاً ناممکن است، نمیتوان چنین سناریوهایی را بهعنوان «مبنای عملی برای تدوین راهبرد» در نظر گرفت.
واینت در پایان تاکید کرد: «ممکن است برخی امیدوار باشند رژیم تهران بهزودی فروبپاشد، اما آنهایی که راهبرد خود را بر امید بنا میکنند، ممکن است در نهایت با امیدهایی بیپشتوانه روبهرو شوند.»
