مطالب بیشتر
آکادمی سلطنتی علوم سوئد چهارشنبه ۱۶ مهر جایزه نوبل شیمی را به این سه دانشمند از دانشگاههای کیوتو ژاپن، دانشگاه ملبورن استرالیا و دانشگاه کالیفرنیا در برکلی آمریکا، به پاس «توسعه چارچوبهای فلزی-آلی» اهدا کرد.
سازههای مولکولی تازه آنها که با نام «چارچوبهای فلزی-آلی» یا به اختصار ام.اُو.اف (MOF) شناخته میشوند، شبکههایی بلوری هستند که درونشان پر از حفره و کانالهای میکروسکوپی است.
میتوان گفت این دانشمندان، «اتاقهایی برای شیمی» طراحی کردهاند؛ فضاهایی در ابعاد مولکولی که گازها و مواد شیمیایی میتوانند از میانشان عبور کنند.
کاربردهای ام.اُو.افها گسترده است و از استخراج آب از هوای بیابان گرفته تا جذب دیاکسیدکربن، ذخیره گازهای سمی و حتی تسریع واکنشهای شیمیایی را شامل میشود.
هاینر لینک، رییس کمیته نوبل شیمی، در توضیح اهمیت این دستاورد گفت: «آنها راههایی برای ساخت موادی کاملا نو یافتهاند که درونشان حفرههای بزرگی وجود دارد؛ حفرههایی که میتوان آنها را تقریبا مانند اتاقهای یک هتل تصور کرد؛ جایی که مولکولهای مهمان میتوانند وارد شوند و دوباره از همان مسیر خارج شوند.»
او افزود: «مقدار کمی از چنین مادهای میتواند شبیه کیف دستی هرماینی در مجموعه هری پاتر باشد و حجم عظیمی از گاز را در فضایی بسیار کوچک ذخیره کند.»
دستاورد این سه دانشمند
پایه این کشف به سال ۱۹۸۹ بازمیگردد؛ زمانی که رابسون تلاش کرد از ویژگیهای ذاتی اتمها برای ساخت سازههایی پیچیده استفاده کند.
او یونهای مس را با مولکولهای چهارشاخهای ترکیب کرد که در انتهای هر شاخه، گروهی شیمیایی وجود داشت و به یونهای مس متصل میشد.
نتیجه، بلوری منظم شبیه الماس بود؛ ساختاری سهبعدی با فضاهای خالی درون آن.
رابسون فورا دریافت که این سازه میتواند کاربردهای عظیمی داشته باشد اما ساختارش ناپایدار بود و بهسرعت فرو میریخت.
در دهه ۱۹۹۰ کیتاگاوا و یاغی، دو دانشمند دیگر، این مسیر را علمی و پایدار کردند.
کیتاگاوا نشان داد گازها میتوانند درون این سازهها جریان یابند و حتی پیشبینی کرد که ام.اُو.افها خاصیت انعطافپذیری دارند.
از سوی دیگر، یاغی نوعی ام.اُو.اف فوقالعاده پایدار تولید و ثابت کرد که میتوان با طراحی منطقی، ویژگیهای آن را تغییر داد تا عملکردهای تازهای پیدا کند.
از زمان این کشفیات، شیمیدانان دهها هزار نوع مختلف ام.اُو.اف ساختهاند.
امروز این مواد میتوانند در خط مقدم حل برخی از بزرگترین چالشهای بشر مانند جداسازی آلایندههای شیمیایی از آب، تجزیه مواد باقیمانده در محیط زیست، کاهش دیاکسید کربن و تامین آب از هوای خشک بیابانها، قرار گیرند.
به زبان ساده، این سه دانشمند با کنار هم چیدن اتمها و مولکولها، جهان کوچکی ساختهاند که میتواند در آیندهای نه چندان دور، زندگی روی زمین را دگرگون کند.
در روزهای گذشته جوایز نوبل در رشتههای فیزیک و پزشکی نیز اهدا شد.
جایزه نوبل فیزیک سال ۲۰۲۵ به جان کلارک، میشل دووره و جان مارتینیس، بهدلیل آزمایشهای این دانشمندان روی تراشههای الکترونیکی اهدا شد.
مری برانکو، فرد رمزدل و شیمون ساکاگوچی، سه دانشمند در حوزه زیستپزشکی نیز ۱۴ مهر بهدلیل کشفهای خود در حوزه «تحمل ایمنی محیطی» برنده جایزه نوبل فیزیولوژی یا پزشکی سال ۲۰۲۵ شدند.
اعلام جوایز نوبل با ادبیات در پنجشنبه ۱۷ مهر، صلح در ۱۸ مهر و یادبود نوبل در علوم اقتصادی در تاریخ ۲۱ مهر ادامه مییابد.
مراسم اهدای جوایز، ۱۹ آذر و همزمان با سالروز درگذشت آلفرد نوبل، صنعتگر ثروتمند سوئدی و مخترع دینامیت که بنیانگذار این جوایز بود، برگزار میشود.
جایزه نوبل با اعتباری بیبدیل و جایزه نقدی ۱۱ میلیون کرون سوئد (نزدیک به ۱.۲ میلیون دلار) همراه است.
تختروانچی چهارشنبه ۱۶ مهر تاکید کرد که «مراتب اعتراض شدید تهران» به دیپلماتهای اروپایی اعلام شد.
شورای همکاری خلیج فارس و اتحادیه اروپا، ۱۴ مهر با انتشار بیانیهای خواستار از سرگیری همکاری کامل جمهوری اسلامی با آژانس بینالمللی انرژی اتمی و همچنین «توقف گسترش موشکهای بالستیک، پهپادها و هر فناوری دیگری» شدند که امنیت این مناطق و فراتر از آن را تهدید میکند.
اسماعیل بقائی، سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی، ۱۵ مهر این بیانیه را «مداخلهجویانه و بیاساس» خواند.
او گفت: «اروپا صلاحیت اظهار نظر درباره توان دفاعی ایران را ندارد.»
در بیانیه مشترک شورای همکاری خلیج فارس و اتحادیه اروپا تاکید شد که گسترش برنامههای موشکی و پهپادی جمهوری اسلامی «صلح و امنیت بینالمللی را نقض میکند».
کشورهای عضو این دو نهاد بینالمللی در این بیانیه که پس از نشست مشترکشان منتشر شد، از تهران خواستند تا سیاست «تنشزدایی منطقهای» را دنبال کند.
این بیانیه همچنین بر اهمیت «اطمینان از ماهیت صلحآمیز برنامه هستهای ایران» تاکید کرد و از جمهوری اسلامی خواست تا «به تعهدات قانونی خود تحت نظامهای نظارتی بازگردد و اعتمادسازی انجام شده و امنیت و ثبات منطقهای و جهانی تقویت شود».
روزنامه فایننشال تایمز، ششم تیر در تحلیلی هشدار داد حملات اسرائیل و آمریکا به تاسیسات هستهای جمهوری اسلامی در ایران اگرچه بهطور بیسابقهای این برنامه را تضعیف کرده اما کشورهای حاشیه خلیج فارس اکنون خود را در معرض تهدیدی میبینند که دیگر با توافقهای پیشین قابل مهار نیست.
تاکید اتحادیه اروپا شورای همکاری خلیج فارس بر «حاکمیت امارات متحده عربی بر جزایر سهگانه»
شورای مشترک کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس و اتحادیه اروپا در بیانیه مشترک خود همچنین بار دیگر از ایران خواستند تا به «اشغال سه جزیره امارات متحده عربی، شامل جزایر تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی» پایان دهد.
این شورای مشترک، «نگرانی عمیق خود را از فقدان پیشرفت در حل و فصل اختلاف میان امارات و ایران بر سر سه جزیره تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی» ابراز و بار دیگر حمایت خود را از «حل و فصل مسالمتآمیز این اختلاف از طریق مذاکرات دوجانبه یا ارجاع به دیوان بینالمللی دادگستری مطابق با حقوق بینالملل و اصول منشور سازمان ملل» اعلام کرد.
سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی در بیانیه ۱۵ مهر خود «تکرار ادعای امارات متحده عربی راجع به جزایر ایرانی تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی» را رد کرد.
او همچنین از آنچه «دخالتهای مخرب و تفرقهانگیزانه برخی کشورهای اروپایی در امور منطقه خلیج فارس» خواند، انتقاد کرد.
این اولین بار نیست که اتحادیه اروپا در همراهی با شورای همکاری خلیج فارس، بر موضع ابوظبی درباره این جزایر تاکید میکند.
مهر ۱۴۰۳، کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس و اتحادیه اروپا در بیانیه مشترک نشست تاریخی خود در بروکسل، از ایران خواستند به «اشغال» جزایر سهگانه ایرانی تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی پایان دهد.
امارات متحده عربی از سال ۱۳۷۱ خواهان ارجاع این موضوع به دیوان بینالمللی لاهه است.
ایران در مقابل، با طرح این نکته که مساله حاکمیت بر جزایر به طور قطعی و دائمی در سال ۱۹۷۱ تعیین تکلیف شده است، این درخواست را رد کرده و تنها برای مذاکره «برای رفع سوءتفاهم» اعلام آمادگی کرده است.
علاوه بر اتحادیه اروپا، روسیه و چین نیز با موضع امارات متحده عربی همراه شدهاند.
بر اساس این تحلیل که چهارشنبه ۱۶ مهر منتشر شد، آنکارا میتواند تا سال ۲۰۲۸ بیش از نیمی از تقاضای گاز خود را از طریق افزایش تولید و واردات الانجی تامین کند و نیاز به تامین گاز از ایران و روسیه را به شدت کاهش دهد.
دونالد ترامپ، رییس جمهوری ایالات متحده، از ترکیه که متحد ناتوست خواسته تا روابط خود را در زمینه تامین انرژی با هر دو کشور ایران و روسیه کاهش دهد و با تلاش واشینگتن برای منزوی کردن مسکو و تهران در بازارهای جهانی انرژی همسو شود.
ایران در حال حاضر سالانه حدود ۱۰ میلیارد متر مکعب گاز را طبق قراردادی که قرار است اواسط سال ۲۰۲۶ میلادی منقضی شود، برای ترکیه تامین میکند.
طبق تحلیل رویترز، بعید است آنکارا قرارداد را با همان شرایط تمدید کند زیرا بهدنبال «انعطافپذیری و تنوع بیشتر» است.
وزارت انرژی ترکیه تولید گاز داخلی را افزایش داده و قراردادهای چند میلیارد دلاری برای واردات الانجی از ایالات متحده و الجزایر امضا کرده است.
تا ۲۰۲۸ چه خواهد شد؟
محاسبات رویترز نشان میدهد تولید داخلی و واردات الانجی ترکیه تا سال ۲۰۲۸ میلادی از ۲۶ میلیارد متر مکعب در سال فراتر خواهد رفت - در مقایسه با ۱۵ میلیارد متر مکعب در سال ۲۰۲۵ - که برای پوشش بیش از نیمی از تقاضای سالانه ۵۳ میلیارد متر مکعبی گاز تخمین زده شده آن کافی خواهد بود.
شکاف واردات ۲۶ میلیارد متر مکعبی باقیمانده بسیار کمتر از ۴۱ میلیارد متر مکعبی خواهد بود که در حال حاضر از روسیه، ایران و آذربایجان وارد میشود.
به نوشته رویترز، ایران که در حال حاضر با تحریمهای جدید سازمان ملل و غرب بهدلیل برنامه هستهای و فعالیتهای نظامی خود مواجه است، میتواند شاهد از بین رفتن یکی از قابل اعتمادترین بازارهای صادراتی خود باشد، زیرا ترکیه در حال تغییر جایگاه خود به عنوان یک قطب گاز منطقهای است.
آنکارا همچنین ظرفیت صادرات مجدد خود را گسترش داده و اخیرا از طریق شرکت انرژی دولتی خود، بوتاس، قراردادهایی با مجارستان و رومانی امضا کرده است.
در حالی که ترکیه همچنان تاکید کرده به تامین گاز از همه تامینکنندگان موجود، از جمله ایران و روسیه ادامه خواهد داد، استراتژی بلندمدت آن بهطور فزایندهای، خریدهای انعطافپذیر الانجی را به قراردادهای ثابت خط لوله ترجیح میدهد.
شهریور ماه هم رسانههای داخلی و خارجی از کاهش کل صادرات ایران به عراق از جمله صادرات گاز طبیعی خبر دادند.
کارشناسان معتقدند ورود رقبای جدید به بازار عراق و افزایش تعرفهها در این کشور از عوامل کاهش صادرات ایران به عراق است.
وبسایت اقتصادی «اویل پرایس» ۳۱ شهریور گزارش داد صادرات گاز طبیعی ایران به عراق در فاصله آوریل تا اوت امسال ۴۰ درصد کاهش یافته است.
