مارکو روبیو، وزیر امور خارجه ایالات متحده، اعلام کرد دولت آمریکا به‌زودی به‌صورت «تهاجمی» روند لغو ویزای دانشجویان چینی، از جمله افرادی را که با حزب کمونیست چین ارتباط دارند یا در رشته‌های حساس مشغول تحصیل هستند، آغاز خواهد کرد.
در صورت اجرای گسترده این اقدام و در نظر گرفتن بخش قابل توجهی از صدها هزار دانشجوی چینی حاضر در دانشگاه‌های آمریکا، این تصمیم می‌تواند یک منبع مهم درآمد موسسات آموزش عالی ایالات متحده و همچنین مسیر حیاتی تامین استعدادهای فنی برای شرکت‌های فناوری آمریکایی را دچار اختلال کند.
دولت دونالد ترامپ در ادامه سیاست‌های سخت‌گیرانه مهاجرتی خود، تلاش کرده است روند اخراج و لغو ویزای دانشجویان خارجی را تشدید کند.
روبیو، چهارشنبه هفت خرداد، در بیانیه‌ای اعلام کرد که وزارت امور خارجه، معیارهای صدور ویزا را بازنگری خواهد کرد تا بررسی‌های سخت‌گیرانه‌تری برای همه درخواست‌های جدید از چین و هنگ‌کنگ اعمال شود.
او گفت: «وزارت امور خارجه آمریکا در همکاری با وزارت امنیت داخلی، به‌طور تهاجمی روند لغو ویزای دانشجویان چینی را آغاز خواهد کرد.»
وزارت امور خارجه چین پیش‌تر، در واکنش به تصمیم دولت ترامپ برای لغو مجوز دانشگاه هاروارد در جذب دانشجویان بین‌المللی که بسیاری از آنان چینی هستند، وعده داده بود که «به‌طور قاطع از حقوق مشروع و منافع دانشجویان خود در خارج دفاع خواهد کرد».
این تصمیم در حالی اتخاذ شده که چین در کانون جنگ تجاری جهانی ترامپ قرار دارد؛ جنگی که بازارهای مالی را دچار تلاطم کرده، زنجیره‌های تامین جهانی را بر هم زده و خطر رکود شدید اقتصادی در سطح جهان را افزایش داده است. لغو ویزای دانشجویان چینی در میانه وقفه‌ای کوتاه در مناقشات تجاری واشینگتن و پکن انجام می‌شود.
طبق اعلام وزارت بازرگانی ایالات متحده، دانشجویان بین‌المللی، که چین و هند درمجموع ۵۴ درصد آنان را تشکیل می‌دهند، در سال ۲۰۲۳ بیش از ۵۰ میلیارد دلار به اقتصاد آمریکا کمک کرده‌اند.
روابط دانشگاه‌های آمریکا با چین زیر ذره‌بین
وزارت امور خارجه آمریکا از اختیارات گسترده‌ای برای صدور و لغو ویزا برخوردار است. هفته گذشته، دولت آمریکا ارتباطات دانشگاه هاروارد با چین را یکی از دلایل لغو مجوز جذب دانشجویان خارجی این دانشگاه عنوان کرد؛ اقدامی که به‌طور موقت از سوی یکی از قضات ایالات متحده متوقف شده است.
بیانیه روبیو جزییاتی از دامنه اجرای لغو ویزای دانشجویان ارائه نکرده است؛ با این حال، حتی لغو تعداد محدودی از ویزاها نیز می‌تواند روند ورود دانشجویان چینی به دانشگاه‌های ایالات متحده را که از اواخر دهه ۱۹۷۰ از چین تحت حکومت کمونیستی آغاز شد، مختل کند.
در چند دهه گذشته، آمریکا به مقصد اول دانشجویان چینی تبدیل شده است؛ دانشجویانی که برای فرار از نظام آموزشی بسیار رقابتی چین و بهره‌گیری از اعتبار علمی بالای دانشگاه‌های آمریکا، راهی ایالات متحده می‌شوند. بیشتر این دانشجویان از خانواده‌های متمولی هستند که توانایی پرداخت شهریه‌های سنگین دانشگاه‌های آمریکایی را دارند.
بسیاری از این دانشجویان پس از فارغالتحصیلی در آمریکا ماندگار شدهاند و به افزایش ظرفیت پژوهشی و نیروی کار ایالات متحده کمک کرده‌اند.
تعداد دانشجویان چینی در آمریکا از اوج خود در سال ۲۰۱۹ که حدود ۳۷۰ هزار نفر بود، در سال ۲۰۲۴ به حدود ۲۷۷ هزار نفر کاهش یافته است. کاهش روابط دو اقتصاد بزرگ جهان، افزایش سختگیری دولت آمریکا در مورد دانشجویان چینی و همچنین همهگیری کووید-۱۹ از جمله عوامل این افت بودهاند.
در حالی که رقابت ژئوپلیتیکی میان آمریکا و چین به آنچه بسیاری آن را «شکل جدیدی از جنگ سرد» میدانند رسیده، نهادهای دولتی ایالات متحده و کنگره نظارت بر نفوذ دولتی چین و انتقال فناوریهای حساس از طریق دانشگاهها را افزایش دادهاند.
واشینگتن نسبت به سوءاستفاده احتمالی پکن از فضای باز و پروژههای پژوهشی تامینشده با بودجه فدرال برای دور زدن قوانین کنترل صادرات و سایر مقررات امنیت ملی ابراز نگرانی کرده است.
افزایش سختگیریها و ابهام در روند صدور ویزا باعث شده تعداد بیشتری از دانشجویان چینی ترجیح دهند در دانشگاه‌های اروپا تحصیل کنند، و بسیاری از فارغالتحصیلان نیز اکنون به چین بازمیگردند.
یاچیو وانگ، پژوهشگر حقوق بشر مستقر در آمریکا که خود بهعنوان دانشجو از چین به ایالات متحده آمده، در گفتوگو با رسانهها گفت که پکن از فضای باز دانشگاه‌های آمریکایی برای جاسوسی و سرقت مالکیت فکری استفاده کرده، اما هشدار داد که بیانیه روبیو «بسیار نگرانکننده» است.
او افزود: «لغوهای گسترده و ممنوعیتهای کلی نه تنها حقوق و معیشت دانشجویان چینیِ ساکن و مشغول به کار در ایالات متحده را تهدید میکند، بلکه می‌تواند جایگاه دیرینه آمریکا بهعنوان پیشرو جهانی در نوآوری علمی را نیز به خطر اندازد.»
در دوره اول ریاست جمهوری ترامپ، مایک پمپئو وزیر امور خارجه وقت آمریکا، کمپینی را برای حذف مراکز فرهنگی موسسه کنفوسیوس از دانشگاه‌های آمریکا رهبری کرد؛ مراکزی که به گفته پمپئو ابزار تبلیغات جهانی و تاثیرگذاری منفی دولت چین بودند و به جذب جاسوس و همکار برای پکن کمک میکردند.
در نتیجه، بسیاری از دانشگاه‌های آمریکایی همکاری خود را با این مراکز قطع کردند.
خبرگزاری رویترز روز سهشنبه شش خرداد گزارش داد که وزارت امور خارجه آمریکا طبق یک یادداشت داخلی، تمامی برنامههای جدید برای ویزاهای دانشجویی و تبادل فرهنگی خارجی را متوقف کرده است.
دولت ترامپ همچنین بررسی سوابق شبکههای اجتماعی دانشجویان خارجی را گسترش داده و در راستای تحقق برنامه مهاجرتی سخت‌گیرانه خود، تلاش برای اخراج و لغو ویزای آنان را افزایش داده است.
