مطالب مرتبط
دونالد ترامپ، فردی که قاسم سلیمانی، فرمانده محبوب علی خامنهای را کشت؛ صادرات نفت ایران را به نزدیک صفر رساند؛ سپاه پاسداران را در فهرست گروههای تروریستی قرار داد؛ و در نگاه علی خامنهای بهعنوان «کابوس» دیده میشود، به کاخ سفید بازگشته است.
این بازگشت میتواند سرآغاز دورانی سختتر و حتی غیرقابلتصور برای جمهوری اسلامی باشد که نمیتوان آن را با الگوهای تحلیلی گذشته پیشبینی کرد.
بازگشت ترامپ به قدرت، به دلایل مختلفی باعث تضعیف بیشتر جمهوری اسلامی خواهد شد. برخی تحلیلگران میگویند ترامپ به دنبال جنگ نیست و قصد سرنگونی نظام ایران را ندارد؛ اما حتی اگر این ادعاها را درست فرض کنیم، از همین امروز جمهوری اسلامی به دلایل متعدد و مشخص و واضح وارد یکی از سختترین دوران خود شده است.
یکی از اصلیترین دلایلی که نشان میدهد جمهوری اسلامی با بازگشت ترامپ ضعیفتر خواهد شد، تفاوت رویکرد ترامپ و بایدن نسبت به تحریمهای نفتی است. ترامپ برخلاف بایدن که چشمانش را بر تحریمها بسته بود، این تحریمها را بهطور جدی اجرا میکند و جلوی درآمدهای نفتی جمهوری اسلامی را خواهد گرفت.
این موضوع، در شرایط بد اقتصادی و کسری بودجه شدید ایران، بهطور قطع موجب کاهش قابلتوجه درآمدهای نفتی جمهوری اسلامی خواهد شد. این درآمدها که عملاً صرف نیازهای مردم ایران نمیشد، به گروههای نیابتی مانند حزبالله و حماس اختصاص یافته یا برای جلب وفاداری برخی سرکوبگران داخلی به کار میرفت. با کاهش این درآمدها، هم جمهوری اسلامی و هم گروههای نیابتی وابسته به آن ضعیفتر خواهند شد.
یکی از مهمترین دلایلی که احتمال توافق بین ترامپ و جمهوری اسلامی را کمرنگ میکند، قتل قاسم سلیمانی است. ترامپ در نگاه جمهوری اسلامی، قاتل سلیمانی و دشمن اصلی سپاه پاسداران است. خامنهای به دلیل تنفر شخصی از ترامپ و همچنین عدم پذیرش مذاکرات با فردی که محبوبترین فرماندهاش را کشته، بهسختی میتواند با او مذاکره کند.
همچنین، در چهار سال گذشته، جمهوری اسلامی بارها تلاش کرده تا ترامپ، جان بولتون (مشاور امنیت ملی)، مایک پومپئو (وزیر خارجه سابق)، و برایان هوک (نماینده ویژه در امور ایران) را ترور کند. این تلاشها که ناموفق بود، تاثیرات شخصی بر نگاه ترامپ نسبت به خامنهای و جمهوری اسلامی خواهد داشت.
ترامپ ارتباط نزدیکی نیز با نتانیاهو دارد و در شرایطی که تنشها میان جمهوری اسلامی و اسرائیل بالا گرفته است، بازگشت ترامپ میتواند حمایت صریحتری از اسرائیل را به همراه داشته باشد.
ترامپ در دوره قبلی ریاست جمهوری خود نیز اقدامات زیادی به نفع اسرائیل انجام داد؛ از انتقال سفارت آمریکا به اورشلیم تا به رسمیت شناختن الحاق بلندیهای جولان و تشویق کشورهایی چون امارات و بحرین به عادیسازی روابط با اسرائیل.
از سوی دیگر، جمهوری اسلامی با این عادیسازی روابط بهشدت مخالف است و آن را تهدیدی برای خود میداند. اکنون با بازگشت ترامپ، این روند ادامه خواهد یافت.
حماس و حزبالله نیز بهواسطه حملات مکرر اسرائیل ضعیفتر از گذشته شدهاند و با حمایت بیشتر ترامپ از اسرائیل ، ضعیفتر نیز خواهند شد.
جرد کوشنر، داماد و مشاور ترامپ که پیشبینی میشود در دولت جدید او نقش کلیدی داشته باشد، اخیراً به صراحت از حمایت کامل از اسرائیل در مقابل جمهوری اسلامی سخن گفته است. کوشنر معتقد است که اسرائیل باید از فرصت موجود برای مقابله با حزبالله و گروههای نیابتی جمهوری اسلامی استفاده کند و این گروهها را کاملاً تضعیف نماید.
ترامپ در دوران ریاستجمهوری قبلی خود سپاه پاسداران را در فهرست گروههای تروریستی قرار داد و از تهدیدات خود علیه این نیرو استفاده کرد. در حالی که بایدن سیاست نرمتری را پیش گرفته بود، بازگشت ترامپ به معنای رویکردی بسیار متفاوت و سختگیرانهتر است.
از سوی دیگر؛ با وجود تبلیغات جمهوری اسلامی که تحریمهای ترامپ را به ضرر مردم میداند، بخش قابل توجهی از مردم ایران از بازگشت ترامپ خوشحال هستند.
به نظر میرسد فشارها و سیاستهای سرکوبگرایانه جمهوری اسلامی به حدی است که مردم ترجیح میدهند هر کسی که بتواند این حکومت را تضعیف کند، در قدرت باشد. این نشان میدهد که خشم عمومی نسبت به جمهوری اسلامی چنان بالاست که مردم حاضرند برای پایان این نظام، سختیها را نیز تحمل کنند.
شایان سمیعی، کارشناس امنیت ملی به ایران اینترنشنال گفت: «نتانیاهو در ماههای گذشته نشان داد که هیچکس از جمله رئیسجمهور آمریکا نمیتواند مانع اقدامات او شود و اکنون در دوره انتقالی قدرت از بایدن به ترامپ، فرصت مناسبتری برای او فراهم میآید که بتواند به سیاستهای خود ادامه دهد.»
سمیعی گفت: «تا زمان ورود ترامپ به کاخ سفید، دولت بایدن درگیر مسائل خودش خواهد بود و کشورهای اروپایی هم به این فکر خواهند کرد که چگونه باید در چهارسال آینده با آمریکا و ترامپ همکاری کنند و در این مدت دست نتانیاهو بازتر از گذشته خواهد بود.»
او افزود: «برخلاف ادعاهای مقامات و رسانههای جمهوری اسلامی که تفاوتی میان بایدن و ترامپ نخواهد بود، موضعگیریهای خامنهای در چهار سال گذشته و بعد از پیروزی بایدن، نشان میدهد که این ادعا درست نیست.»
سمیعی گفت: «البته سیاستهای ترامپ در دور اول ریاست جمهوری در رابطه با ایران، خیلی متفاوت از دموکراتها نبود و حتی بعد از آبان ۹۸ موضعی سخت علیه حکومت ایران نگرفت و تنها خط قرمز او دستیابی جمهوری اسلامی به سلاح هستهای است و در دور دوم .هم به این سیاست در قبال ایران ادامه خواهد داد.»
حسن هاشمیان، تحلیلگر مسائل جهان عرب به ایران اینترنشنال گفت: «تاثیرگذاری آقای ترامپ بر نتانیاهو، خیلی بیشتر از آقای بایدن است.»
او افزود: «نگرش آقای ترامپ به روابط بینالمللی نگرش معاملهگری و حداکثر سود است و اگر ببیند جمهوری اسلامی دارد به این مساله ضرر میزند، ممکن است وارد فاز جدیدی بشود، همانطور که تصمیم کشتن قاسم سلیمانی را در این زمینه گرفت.»
حسین علیزاده، دیپلمات پیشین و تحلیلگر مسائل بینالملل به ایران اینترنشنال گفت: «صورتبندی نه جنگ، نه مذاکره که علی خامنهای مطرح کرده بود، دیگر در شرایط کنونی معنایی ندارد.»
او افزود: «دونالد ترامپ، جمهوری اسلامی را از دوره قبلی ریاست جمهوری خود بهتر میشناسد و مقامات حکومت ایران میدانند که در مقابل رئیس جمهور جدید امریکا هر گزینهای محتمل است.»
منشه امیر، کارشناس مسائل خاورمیانه به ایران اینترنشنال گفت: «اکثر احزاب و مردم اسرائیل از پیروزی ترامپ خوشحال بودند و انتظار دارند که دوران بهتری پیش رو باشد.»
او افزود: «دولت بایدن بسیار بسیار به اسرائیل در جنگ غزه کمک کرد و در کنار اسرائیل ایستاده بود. برای اسرائیل فورا اسلحه فرستاد، مبالغ کلانی را به عنوان کمک مالی برای اسرائیل تصویب کرد.»
امیر گفت: «همه اینها قبول و مورد تقدیر است، ولی در مجموع دولت آقای بایدن دولت نتانیاهو را مهار کرد.»
