بیتاللهی به شهرهایی که بیشترین میزان فرونشست را در ایران دارند، پرداخت و افزود: «در مناطقی با تراکم جمعیتی بالا، نرخ فرونشست بسیار زیاد است؛ از جمله میتوان به مشهد، تهران، اصفهان، شیراز، کرمان و سایر کلانشهرها اشاره کرد.»
او با تاکید بر اینکه فرونشستها بهویژه در آثار تاریخی و میراث فرهنگی کشور نمود بیشتری دارد، هشدار داد چنین پدیدهای در شهرهای تاریخی یزد و اصفهان مشاهده شده است.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه وسعت زونهای فرونشستی روز به روز بیشتر میشود، افزود: «برای مثال، در جنوب و جنوب غربی تهران زونی به طول ۶۰ کیلومتر و عرض ۳۰ کیلومتر وجود دارد و در جنوب استان البرز نرخ فرونشست سالانه ۳۷ سانتیمتر است.»
او اضافه کرد تمام شهر اصفهان در پهنه فرونشست قرار دارد و این پدیده هر روز گستردهتر میشود.
وضعیت فرونشست در آثار تاریخی
بیتاللهی با اشاره به فرونشست در میدان نقش جهان اصفهان، مساجد قدیمی این شهر، تخت جمشید و محوطه نقش رستم گفت: «تصاویر منتشر شده از فرونشست در نقش رستم دقیق نیستند، اما بازدیدهای ما نشان میدهند که شکافهای فرونشستی در این مکان وجود دارد.»
او با ابراز تاسف از اینکه هیچ نهادی مسئولیت فرونشستها را به عهده نمیگیرد، افزود آثار تاریخی و ساختمانهای مهم در مناطق کلانشهرها و زونهای فرونشستی به تعمیرات ویژه نیاز دارند اما در برنامه هفتم توسعه کشور، برنامههای پیشگیرانه برای کاهش خطرات این پدیده لحاظ نشده است.
این زمینشناس با اشاره به اینکه برای مقابله با فرونشست زمین به وجود مقرراتی لازمالاجرا نیاز است، خاطرنشان کرد تا به امروز چنین قانونی ابلاغ نشده است.
به گفته بیتاللهی، به دلیل توجه نکردن جدی به مساله فرونشست، تنها زمانی که آسیبها در آثار تاریخی ظاهر و رسانهای میشود، این موضوع در کانون توجه قرار میگیرد.
در ایران تختجمشید و دیگر بناهای باستانی اطراف آن مثل نقش رستم سالهاست با پدیده فرونشست زمین مواجه هستند.
مریم دهقانی، عضو هیات علمی دانشگاه شیراز، روز ۲۶ مهر گفت فرونشستها به فاصله ۳۰۰ یا ۵۰۰ متر از تخت جمشید و ۱۰ متر از نقشرستم در حال رخ دادن هستند و شکافهای عظیمی که در این مناطق به دلیل فرونشست رخ داده، کاملا قابل مشاهدهاند.
فرونشست در ایران
نرخ فرونشست در ایران در میان بالاترین رتبههای جهان قرار دارد و ممکن است در برخی مناطق که سفرههای زیرزمینی بهطور کامل ریزش کردهاند، غیرقابل برگشت باشد.
یکی از دلایل اصلی نرخ بالای فرونشست در ایران، برداشت بیش از حد از آبهای زیر زمینی است. کارشناسان میگویند ذخیره هزار ساله آبهای زیرزمینی ایران در سه دهه اخیر مصرف شده است.
فرونشست زمین بر زیرساختهایی مانند فرودگاهها، جادهها و راهآهن نیز تاثیر میگذارد.
به گفته محققان، استخراج ناپایدار آبهای زیرزمینی تقریبا ۹۰ میلیون نفر را در کشور به بحران آب خواهد کشاند.
روزنامه گاردین اوایل مهرماه از رسیدن ایران به نقطه بحرانی بر اثر کاهش آبهای زیرزمینی خبر داد و نوشت طبق تصاویر ماهوارهای، شکافها و فروچالههای وسیعی در ایران ظاهر شده و مناطق گستردهای با سرعت بیش از ۱۰ سانتیمتر در سال فرونشست میکنند.
روزنامه دنیای اقتصاد نیز شهریورماه در جدولی، وضعیت ۱۴ استان کشور را که نرخ فرونشست آنها بالای ۱۰ سانتیمتر در سال است، بررسی کرد و نوشت استانهای کرمان، البرز و مرکزی، به ترتیب بالاترین نرخ فرونشست را به خود اختصاص دادهاند.
فرونشست بالای چهار میلیمتر در سال، به معنای رسیدن شرایط به نقطه بحرانی است، اما در ایران دیگر نرخ فرونشست را به جای میلیمتر بر حسب سانتیمتر اعلام میکنند.
در ماههای اخیر، تعداد زیادی سوانح مرتبط با فرونشست در ایران گزارش شدهاند. محمد حسن نامی، رییس سازمان مدیریت بحران کشور، این شرایط را به «زلزله خاموش» در تهران تشبیه کرد.
