تاریخچه روابط پیچیده آرژانتین و جمهوری اسلامی
آرژانتین تاریخی پرفراز و نشیب با ایران دارد که ریشه آن به حوادث تلخ دهه ۱۹۹۰ برمیگردد. بمبگذاری در سفارت اسرائیل در بوئنوس آیرس در سال ۱۹۹۲ و حمله مرگبار به مرکز یهودیان آمیا در سال ۱۹۹۴، نقطه عطفی در روابط دو کشور محسوب میشود. این حوادث، که مقامهای آرژانتینی ایران را مسئول آن میدانند، میراثی از بیاعتمادی و هوشیاری نسبت به فعالیتهای ایران در منطقه آمریکای لاتین بر جای گذاشته است.
گسترش نفوذ جمهوری اسلامی در آمریکای لاتین
در سالهای اخیر، جمهوری اسلامی تلاشهای خود را برای گسترش نفوذ در آمریکای لاتین افزایش دادهاست. این استراتژی شامل تقویت روابط با کشورهایی مانند بولیوی، ونزوئلا و نیکاراگوئه میشود. در بولیوی، این روابط در دوران ریاست جمهوری اوو مورالس عمیقتر شد و در زمان رییس جمهوری فعلی، لوئیس آرس، ادامه یافته است.
همکاریهای ایران و بولیوی شامل توافقات دوجانبه متعدد، به ویژه در حوزههای دفاعی و امنیتی است. این همکاریها منجر به ارائه تجهیزات نظامی از جمله هواپیماهای بدون سرنشین از سوی جمهوری اسلامی به بولیوی شدهاست. مقامهای آرژانتینی نگرانند که این همکاریها ممکن است پوششی برای فعالیتهای مخفیانه و احتمالا خطرناک باشد.
نگرانیهای امنیتی آرژانتین
دولت آرژانتین به رهبری مایلی، نگرانیهای جدی در مورد احتمال نفوذ عوامل ایرانی به این کشور از طریق مرزهای مشترک با بولیوی و همچنین از طریق ونزوئلا ابراز کرده است. مقامهای آرژانتینی معتقدند ایران ممکن است از این کشورها به عنوان پایگاهی برای انجام فعالیتهای مرتبط با تروریسم و قاچاق مواد مخدر استفاده کند.
یکی از نگرانیهای اصلی، ادعای صدور گذرنامههای بولیویایی برای شهروندان ایرانی با هویتهای جعلی است. این امر میتواند به آنها امکان تردد آزادانه در سراسر آمریکای لاتین را بدهد. مقامهای آرژانتینی معتقدند که این فعالیتها از سوی نیروی قدس سپاه پاسداران و وزارت اطلاعات ایران هدایت میشود.
اقدامات امنیتی جدید
در پاسخ به این تهدیدات، آرژانتین اقدامهای امنیتی خود را به ویژه در مرز شمالی با بولیوی به شدت افزایش دادهاست. این اقدامات شامل تشدید نظارت و کنترل مرزی، افزایش گشتهای مرزی و بهبود سیستمهای اطلاعاتی و شناسایی است.
پاتریشیا بولریچ، وزیر امنیت آرژانتین، در مصاحبهای با روزنامه لا ناسیون اعلام کرد که بالاترین سطح هشدار و امنیت در مرز با بولیوی برقرار است. او همچنین از وجود «هستههای حزبالله» در منطقه مرزی سهگانه بین آرژانتین، برزیل و پاراگوئه خبر داد.
پیگیری عدالت برای قربانیان حملات تروریستی
آرژانتین همچنان به دنبال پیگیری عدالت برای قربانیان حملات تروریستی دهه ۱۹۹۰ است. این کشور اخیرا از اینترپل درخواست کردهاست تا احمد وحیدی، وزیر کشور فعلی جمهوری اسلامی را به اتهام نقش داشتن در بمبگذاری مرکز آمیا بازداشت کند. این اقدام نشاندهنده تعهد دولت مایلی به پیگیری این پروندههای قدیمی و حل و فصل آنهاست.
تنشهای منطقهای و تاثیر آن بر امنیت آرژانتین
در حال حاضر تنشها در منطقه با اقدامات تهاجمی ونزوئلا نسبت به همسایه خود، گویان، افزایش یافتهاست.
بر اساس گزارشهای اخیر، نیکلاس مادورو، رییس جمهوری ونزوئلا، ناوهای زرهی، تانکهای سبک، قایقهای گشتی مجهز به موشک و نیروهای نظامی را به مرز گویان، در منطقه مورد مناقشه اسکیبو، تحت کنترل گویان، فرستاده است تا تهدیدی برای تصاحب دو سوم از این منطقه باشد.
در دسامبر ۲۰۲۳ میان مادورو و عرفان علی، رییس جمهوری گویان تفاهمنامهای امضا شد که استفاده از زور را مورد سرزنش قرار میدهد.
این اقدام پس از پرواز جتهای جنگنده آمریکایی بر فراز گویان صورت گرفته و نگرانیهایی را در مورد احتمال درگیری نظامی ایجاد کردهاست.
این وضعیت میتواند پیامدهای گستردهای برای منطقه و از جمله آرژانتین به همراه داشتهباشد. تحلیلگران هشدار میدهند که این درگیری میتواند به یک رویارویی بزرگتر بین قدرتهای جهانی، آمریکا و متحدانش در یک سو و محوری متشکل از روسیه، چین و جمهوری اسلامی در سوی دیگر تبدیل شود.
متحدان ونزوئلا و نقش آنها در تنشهای منطقهای
علاوه بر سرمایهگذاریهای روسیه و چین در ونزوئلا، جمهوری اسلامی نیز روابط نزدیکی با این کشور آمریکای جنوبی دارد. این اتحاد، به ویژه در زمینههای نظامی و انرژی، میتواند هرگونه درگیری احتمالی را به فرصتی برای تقویت موضع خود در برابر آمریکا تبدیل کند.
موکی تنمبام، کارشناس امور آمریکای لاتین، در گفتوگو با ایراناینترنشنال اظهار داشت: «اگر تنشهای موجود به درگیری مسلحانه تبدیل شود، این رویارویی به نقطه عطفی جهانی بدل خواهدشد که در آن منافع محلی و استراتژیهای ابرقدرتهای جهانی درگیر میشوند».
تنمبام افزود که چنین سناریویی احتمالا به رویارویی غیرمستقیم میان بلوک تحت رهبری آمریکا و محور روسیه، چین و ایران منجر خواهدشد. بنابراین، درگیری بالقوه بین ونزوئلا و گویان را نه تنها باید در چارچوب یک مناقشه ارضی، بلکه به عنوان کاتالیزوری احتمالی برای یک رویارویی جهانی در نظر گرفت.
الگوهای فعالیتهای مشکوک در منطقه
بین نوامبر ۲۰۱۴ تا ژوئن ۲۰۱۵، سه مورد کشف بمب جعلی در خارج از سفارت اسرائیل در مونتهویدئو، پایتخت اروگوئه، گزارش شدهاست.
پلیس اروگوئه معتقد است که این اقدامات توسط عوامل جمهوری اسلامی صورت گرفتهاست. تحلیلگران و مقامهای آمریکای لاتین اغلب اروگوئه را به عنوان پایگاهی برای فعالیتهای تروریستی ایران و گروههای تحت حمایت این کشور در منطقه معرفی کردهاند.
حادثه چمدان
در ۲۴ نوامبر ۲۰۱۴، یک چمدان مشکوک که تصور میشد حاوی مواد منفجره باشد، در خارج از ساختمان سفارت اسرائیل در مونتهویدئو کشف شد. پس از انفجار کنترلشده، مشخص شد که این دستگاه تقلبی است. پلیس اروگوئه با بررسی تصاویر دوربینهای مداربسته، خودروی یک دیپلمات ایرانی به نام احمد ثابتگلد را شناسایی کرد که دقیقا در محل قرارگیری چمدان پارک شدهبود.
احمد ثابتگلد سابقه طولانی در اظهارات یهودستیزانه و مداخله در سیاست داخلی کشورهای آمریکای لاتین داشتهاست. او پیش از حضور در اروگوئه، در سفارت جمهوری اسلامی در ونزوئلا خدمت میکرد و در دیدارهای سال ۲۰۱۳ میان هوگو چاوز، رییس جمهور یوقت ونزوئلا و محمود احمدینژاد، به عنوان مترجم رسمی حضور داشت.
ثابتگلد آشکارا از خوزه موخیکا، رییس جمهوری اروگوئه، انتقاد میکرد و جوانان اروگوئهای را که به اسلام گرویده بودند، تشویق میکرد تا از حزب سیاسی چپ رادیکال حمایت کنند. او همچنین هولوکاست را انکار میکرد، موضعی که سلطانی، سفیر جمهوری اسلامی در اروگوئه نیز از آن حمایت میکرد.
در دهم دسامبر ۲۰۱۴، لوئیس آلماگرو، وزیر امور خارجه اروگوئه، سلطانی را برای اعتراض به حادثه چمدان احضار کرد و به نماینده جمهوری اسلامی هشدار داد که اروگوئه «در صورت تکرار چنین شرایطی در آینده، اقدامات جدیتری اتخاذ خواهدکرد».
با این حال، احمد ثابتگلد، مظنون اصلی، سه روز قبل از احضار سفیر، کشور را ترک کردهبود.
ناظران فرار ثابتگلد از کشور پیش از متهم شدن به جرائم مرتبط با تروریسم را شاهدی بر دست داشتن او در حادثه چمدان قلمداد کردند.
از سوی دیگر آلماگرو نیز به دلیل سابقه روابط نزدیکش با جمهوری اسلامی، در مورد جدیت پیگیری فعالیتهای ایران علیه اسرائیل در اروگوئه مورد تردید قرار گرفت. از زمان خروج ثابت گلد از اروگوئه، گزارش دیگری از فعالیتهای او منتشر نشدهاست. این احتمال وجود دارد که احمد ثابتگلد نام واقعی او نبودهباشد.
پس از حادثه چمدان، سفارت اسرائیل مکان خود را تغییر داد. اما در هشتم ژانویه ۲۰۱۵، یک بمب جعلی دیگر در خارج از ساختمان جدید سفارت کشف شد. قبل از آنکه پلیس اروگوئه متوجه شود این وسیله حاوی مواد منفجره نیست، سفارت تخلیه شد. پلیس اروگوئه مجددا جمهوری اسلامی را مسئول این اقدام دانست و آن را تکرار حادثه ۲۴ نوامبر ۲۰۱۴ قلمداد کرد.
سومین بمب جعلی در ۱۷ ژوئن ۲۰۱۵، در خارج از سفارت اسرائیل کشف شد. یک کارمند سفارت بلافاصله پس از آن دستگیر شد اما به دلیل کمبود شواهد به سرعت آزاد گردید.
در اکتبر ۲۰۲۲، الیسا کاریو، سیاستمدار آرژانتینی، با یادآوری حوادث سفارت اسرائیل در سال ۲۰۱۵ و حمله سال ۱۹۹۴ به مرکز فرهنگی یهودیان آمیا، اظهار داشت که «نفوذ جمهوری اسلامی در آمریکای لاتین در مونتهویدئو متمرکز است».
آلبرتو نیسمان، دادستان آرژانتینی که در مورد حمله به آمیا تحقیق میکرد و بارها از اروگوئه درخواست اطلاعات در مورد فعالیت مقامات ایرانی در این کشور را داشت در جولای ۲۰۱۳ به طرز مشکوکی به قتل رسید.
افزون بر این، در اکتبر همان سال، گراسیلا بیانچی، سناتور اروگوئهای، اسنادی را افشا کرد که ارتباط میان ایرانیهای مظنون به تروریسم و املاکی در مونتهویدئو را نشان میداد.
سیاست خارجی آرژانتین
دولت مایلی سیاست خارجی جدیدی را بر اساس «دفاع از ارزشهای غربی» اتخاذ کردهاست. این سیاست شامل حمایت قاطع از اسرائیل و مخالفت با «رژیمهایی که ترور را ترویج میکنند» است. این رویکرد جدید در واکنش آرژانتین به حمله اخیر جمهوری اسلامی به اسرائیل نیز مشهود بود، جایی که دولت مایلی همبستگی کامل خود را با اسرائیل اعلام کرد.
چالشهای پیش رو
آرژانتین با چالشهای متعددی در زمینه امنیت ملی و سیاست خارجی روبهروست. از یک سو، این کشور باید با تهدیدات امنیتی از سوی جمهوری اسلامی و متحدانش در منطقه مقابله کند. از سوی دیگر، باید میان منافع ملی خود و روابط با قدرتهای جهانی توازن ایجاد کند.
