اختلال عملکرد جنسی طولانیمدت از عارضههای جانبی رایج در بیماران تحت درمان با داروهای ضد افسردگی است. نتایج فاز نخست آزمایشهایی در این زمینه نشان میدهند بیش از ۵۰ درصد از داوطلبان که از لحاظ جنسی سالم بودند، پس از مصرف داروهای ضد افسردگی دچار مشکلات جنسی شدیدی شدند.
گاردین در گزارشی به این عوارض پرداخت و نوشت در ۱۱ ماه اول سال ۲۰۲۳ میلادی بیش از ۸۰ میلیون نسخه برای داروهای ضد افسردگی از سوی سرویس سلامت ملی بریتانیا صادر شده است.
گاردین در این گزارش سراغ رزی تیلی، پرستار ۲۰ ساله ساکن شهر ملبورن رفت که در طول قرنطینه همهگیری کرونا در سال ۲۰۲۰، دچار اضطراب و افسردگی شد.
با مراجعه به پزشک عمومی، برای تیلی، سیتالوپرام تجویز شد. دارویی رایج که از دسته مهار کنندههای جذب سروتونین (SSRI) است.
این داروها با افزایش سطح هورمون سروتونین در مغز، سعی در درمان علایم افسردگی دارند.
تیلی در مورد مصرف سیتالوپرام مردد بود اما پس از تاکید بر مصرف دارو از سوی روانپزشک، شروع به مصرف قرصهایش کرد.
پس از مدتی او به جای اینکه احساس آرامش کند، متوجه کاهش نگران کننده میل و ناتوانی در برانگیختگی جنسی خود شد.
اختلال عملکرد جنسی
تیلی با جستوجو در گوگل متوجه وضعیتی به نام اختلال عملکرد جنسی پس از مصرف سیتالوپرام (Post-SSRI sexual dysfunction) شد. اثراتی که هم در مردان و هم در زنانی که داروهای ضد افسردگی مختلف مصرف کردهاند برای سالها یا حتی دههها باقی میماند.
او گفت: «تصور میکردم به محض اینکه دارو را بهطور کامل قطع کنم خوب خواهم شد اما اینطور نبود. من نمیتوانم هیچ پاسخ جنسی فیزیولوژیکی را تجربه کنم. هیچ تحریکی حتی در صورت لمس فیزیکی وجود ندارد. انگار سیمکشی سیستم جنسیام از کار افتاده است؛ بهطوریکه از نظر برانگیختگی، کلیتوریس من با آرنجم فرقی ندارد و نمیتوانم کاری برای درست شدن این وضعیت انجام دهم.»
تیلی گفت زنان دیگری را هم میشناسد که به اختلالPSSD یا همان عملکرد جنسی پس از مصرف سیتالوپرام دچار هستند و برای داشتن فرزند، به لقاح مصنوعی فکر میکنند زیرا روابط آنها به دلیل این وضعیت شکست خورده است.
دیوید هیلی، روانپزشک، بنیانگذار و مدیرعامل شرکت دیتا بیسد مدیسین که روی ایمنتر کردن داروها تمرکز دارد، در این زمینه گفت اکثر بیمارانی که با مهار کنندههای جذب سروتونین درمان میشوند معمولا افرادی با علایم خفیفتر افسردگی هستند.
به گفته او، نوجوانان و جوانان بخش بزرگی از این دسته بیماران را تشکیل میدهند.
هیلی یادآور شد: «این روزها این داروها به وفور در اختیار مردم قرار میگیرند. بهطور متوسط پزشکان داروهای مهار کننده سروتونین را برای افرادی که اضطراب یا افسردگی خفیف دارند تجویز میکنند.»
تغییرات احتمالی مغز
در مورد میزان بروز این اختلال عملکرد جنسی، اتفاق نظر دقیقی وجود ندارد اما زمانی که تجویز داروهای ضد افسردگی از دسته مهارکننده جذب سروتونین به صورت بالینی آغاز شد، بروشورهای این داروها میزان اختلال عملکرد جنسی گزارش شده را کمتر از پنج درصد اعلام کرده بودند.
در برخی از آزمایشات از فاز یک بررسی عملکرد این داروها، بیش از ۵۰ درصد از داوطلبان که از لحاظ جنسی سالم بودند پس از مصرف داروهای ضد افسردگی دچار مشکلات جنسی شدیدی شدند که در برخی موارد پس از توقف مصرف دارو همچنان ادامه یافتند.
در حال حاضر این نگرانی وجود دارد که میزان بروز این اختلالات بیشتر از آن چیزی باشد که قبلا تصور میشد.
بیش از سه دهه است که داروهای مهار کننده سروتونین به بازار عرضه شدهاند. با این حال کسانی که از بروز اختلال جنسی پس از مصرف این داروها رنج میبرند، میگویند این عارضه از سوی علم روانپزشکی رایج نادیده گرفته میشود.
تعداد معدودی از دانشمندان وقت خود را وقف مطالعه روی این موضوع کردهاند و معتقدند علت اصلی بیحسی دستگاه تناسلی، کمبود میل جنسی است. در حالی که اکثر این دانشمندان اعتقاد دارند عوارض جانبی جنسی که مبتلایان به PSSD تجربه میکنند در اثر تغییراتی است که در مغزشان و تحت تاثیر مصرف داروهای مهار کننده سروتونین اتفاق میافتد.
پروفسور روبرتو ملکانگی از دانشگاه میلان که طی سه سال گذشته در مورد این موضوع تحقیق کرده است، گفت: «من معتقدم که PSSD در درجه اول یک اختلال عصبی مربوط به عملکرد مغز تغییر یافته است.»
آنتونی شوکا، محقق دانشگاه هاروارد که از اوایل دهه ۲۰۰۰ به طور پیوسته اختلال عملکرد جنسی پس از مصرف داروهای ضد افسردگی را مورد مطالعه قرار داده است، گفت این داروها با هدف قرار دادن گیرندههای سروتونین در مغز، محرک تغییرات اپی ژنتیکی و تغییرات خاص در دیانای میشوند.
گسلایتینگ علم پزشکی
هنگامی که تیلی برای اولین بار علایم PSSD را تجربه کرد، پزشک عمومی او را روانرنجور (عصبی) نامید.
پزشک تیلی اصرار داشت داروهای ضد افسردگی نمیتوانند عامل اختلال عملکرد جنسیاش شوند؛ بنابراین او را به خانه فرستاد و توصیه کرد از تمرینات تنفس عمیق برای آرام شدن استفاده کند.
تیلی و سایر بیماران PSSD بر این باورند که قبل از شروع مصرف دارو باید هشدار بیشتری در مورد عوارض جانبی بالقوه این داروها داده میشد.
تیلی که بخشی از جامعه PSSD است، گفت: «حرفه روانپزشکی و شرکتهای داروسازی مسوولیت اخلاقی و حرفهای برای تامین مالی تحقیقات در زمینه پاتوفیزیولوژی بیولوژیکی و درمانهای PSSD دارند.»
ملکانگی و شوکا معتقدند راهحلهای درمانی بالقوهای برای اختلال عملکرد جنسی از طریق استفاده از داروهای موجود یا استفاده از فنآوریهای نوظهور برای هدف قرار دادن اپی ژنوم وجود دارد.
برای تیلی و سایر کسانی که در شرایط مشابه هستند، داشتن حتی یک روزنه امید، حیاتی است.
تیلی هشدار داد که در جامعه PSSD خودکشیهای زیادی رخ میدهد.
او گفت هدف اصلی فعالان این حوزه، افزایش آگاهی است تا بتوانند بودجه تحقیقاتی را برای هموار کردن مسیری به سوی درمانهای امیدوار کننده دریافت کنند و از ناامیدیهای منجر به پایان خودخواسته زندگی، بکاهند.
این روزنامهنگار که از نوشتههایش در رسانه اجتماعی ایکس پیداست نگران است مهاجران افغان ترکیب جمعیتی کشور او را تغییر دهند، در توییتی با عکس یک شناسنامه که به نام یک مرد متولد ولایت غور افغانستان صادر شده است، نوشت: «سازمان ثبت احوال گفت ما به افغانها شناسنامه نمیدهیم. نهاد غیرقانونی سازمان ملی مهاجرت هم گفت ما صادر نکردیم. چرا در این مملکت کسی فاجعه افغانها را گردن نمیگیرد. [این شناسنامه] را عمه من صادر کرده؟»
این نوشته اعتراضی، در برخی سایتهای خبری ایران از جمله روزنامه اصلاحطلب اعتماد بازنشر شده است.
هفته پیش سازمان ملی مهاجرت ایران به جنجالها درباره صدور شناسنامه ایرانی برای مهاجران افغان واکنش نشان داد.
این سازمان در اطلاعیهای گفت: «صدور این شناسنامه به هیچ کدام از طرحهای این سازمان مربوط نمیشود و حضور در طرحهای سازمان، تابعیت ایرانی برای مهاجرین ایجاد نمیکند.»
آیا ایران برای مهاجران افغان شناسنامه صادر میکند؟
جمهوری اسلامی در سالهای اخیر اعلام کرده است برای کودکان مهاجری که از مادر ایرانی متولد شده باشند، شناسنامه ایرانی صادر میکند.
مجلس شورای اسلامی در سال ۱۳۹۸ لایحه پیشنهادی دولت وقت را برای دادن شناسنامه ایرانی به فرزندان مادر ایرانی و پدر غیرایرانی تصویب کرد.
خبرگزاری ایرنا اوایل بهمن ماه امسال گزارش داد با استفاده از این طرح تا کنون ۲۵۰ هزار درخواست در سامانه آنلاین درخواست شناسنامه ثبت شده است.
اما شناسنامههایی که تصویر آنها در کنار ابراز نگرانی از دادن تابعیت به افغانها در شبکههای اجتماعی و رسانهها منتشر شده، محل تولد دارندگان آنها و والدینشان را افغانستان نشان میدهد.
به این ترتیب این شناسنامهها شامل مصوبه مجلس نمیشود.
دستکم یکی از این شناسنامهها مربوط به پدر یک شبهنظامی است که در قالب لشکر فاطمیون برای جمهوری اسلامی در سوریه میجنگیده است اما نه روزنامهنگاری که از این تصویر برای ایجاد نگرانی درباره حضور افغانها در ایران و احتمال سوءاستفاده جمهوری اسلامی از حضور آنها استفاده کرده و نه رسانههایی که این نگرانی را بازنشر کردهاند، ظاهرا نخواستهاند از امکانات موجود در اینترنت از جمله جستوجوی معکوس تصویر (Reversed Image Search) برای پیدا کردن پیشینه عکس استفاده کنند.
این عکس دو سال پیش در گزارشی در سایت مشرقنیوز منتشر شده است.
خبرنگار این رسانه وابسته به سازمان اطلاعات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، شهریور ۱۴۰۰ به دیدار خانواده یک شبهنظامی کشته شده افغان در لشکر فاطمیون به نام علیخان رضایی رفته بود.
جمهوری اسلامی این کشتهشدگان را «شهدای مدافع حرم» میخواند و به فرمان علی خامنهای به خانوادههای آنها اقامت و شناسنامه میدهد.
رمضان رضایی، پدر علیخان، در این گزارش به خبرنگار مشرقنیوز گفته است حکومت جمهوری اسلامی به او و همسرش شناسنامه داده اما پسران و دخترانش نه شناسنامه ندارند نه اقامت ایران.
بهنظر میرسد منتقدان حضور مهاجران افغان در ایران، دانسته یا ندانسته از عکس شناسنامههای صادر شده برای اعضای خانواده لشکر فاطمیون به منظور ایجاد نگرانی از احتمال نفوذ افغانها به ایران و دامن زدن به رفتارهای مهاجرستیزانه استفاده کردهاند.
فاطمیون چیست؟
جمهوری اسلامی ایران ۱۰ سال پیش لشکری از حدود ۲۰ هزار شبهنظامی افغان برای جنگ با مخالفان دولت بشار اسد، دیکتاتور تحت حمایت خود در سوریه، به این کشور فرستاد. این لشکر وابسته به سپاه قدس، شاخه برون مرزی سپاه پاسداران است.
جمهوری اسلامی میگوید لشکر فاطمیون از داوطلبان افغان تشکیل شده اما شواهدی وجود دارد که مهاجران افغان برای حضور در جنگهای نیابتی جمهوری اسلامی در سوریه، تطمیع شدهاند.
یکی از شواهد، وعده اقامت در ایران و شناسنامه ایرانی برای مهاجرانی است که به نیابت از جمهوری اسلامی در سوریه جنگیدهاند.
در سال ۱۳۹۵، سه سال پس از تشکیل لشکر فاطمیون، محمدعلی شهیدی، ریيس بنیاد شهید، به روزنامه جوان، وابسته به سپاه پاسداران گفت رهبر جمهوری اسلامی دستور داده است به نیروهای لشکر فاطمیون تابعیت ایرانی داده شود.
این مقام جمهوری اسلامی با اشاره به احتمال در خطر بودن خانوادههای اعضای فاطمیون در صورت بازگشت به افغانستان، از خامنهای چنین نقل قول کرد: «حفاظت از اين خانوادهها به دوش ماست. به همين دليل حتما برايشان تابعيت درست كنيد و حتما آنها را زير پوشش بنياد شهيد بگيريد.»
با فروکش کردن جنگ در سوریه و گزارشها درباره شکست گروه دولت اسلامی (داعش) در این کشور، پرسشهایی درباره سرنوشت لشکر فاطمیون مطرح شد.
محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه وقت جمهوری اسلامی در مصاحبهای گفت که دولت وقت افغانستان میتواند از این افراد در مقابله با داعش استفاده کند.
