«مشعلسوزی» به روند سوزاندن گازهای زائد در حین استخراج نفت گفته میشود. این روند در سراسر خلیج فارس از جمله به وسیله امارات متحده عربی، میزبان کنفرانس آب و هوایی «کاپ ۲۸» انجام میشود.
تحقیقات جدید نشان میدهند آلودگی حاصل از مشعلسوزی تا صدها کیلومتر گسترش مییابد و کیفیت هوا را به صورت هشدار دهندهای تحت تاثیر قرار میدهد.
بیبیسی در گزارشی تحقیقی به روند مشعلسوزی در میدانهای نفتی خاورمیانه و پنهانکاری دولتها و شرکتهای دخیل در این مورد پرداخت.
خطرات مشعلسوزی
آلودگی هوای سمی و پنهان غولهای نفتی به مساحت صدها کیلومتر در حال گسترش است و سلامت میلیونها نفر را در شهرهای امارات متحده عربی، کویت، ایران و عراق به خطر میاندازد.
مشعلسوزی قابل اجتناب است و میتوان گازهایی را که حین استخراج نفت سوزانده میشوند برای تولید برق یا گرم کردن خانهها استفاده کرد.
آلایندههای ناشی از مشعلسوزی عبارتند از ذرات ریز (با قطر کمتر از ۲/۵ میکرون)، اوزون، دیاکسید نیتروژن و بنزو آلفا پیرن.
طبق گفته کارشناسان بینالمللی از جمله سازمان بهداشت جهانی، وجود این ذرات در سطوح بالا یا قرار گرفتن در معرض مداوم آنها با سکته مغزی، سرطان، آسم و بیماریهای قلبی مرتبط است.
مطالعات نشان دادهاند کودکانی که در معرض سطوح بالای ذرات ریز معلق قرار دارند، نسبت به آنانی که در معرض این خطر قرار نگرفتهاند، بیشتر در معرض ابتلا به آسم و خسخسهای مزمن هستند.
بیماریهای تنفسی یکی از علل اصلی مرگ و میر در منطقه است و نرخ آسم در امارات متحده عربی یکی از بالاترین رتبههای جهان را دارد.
مشعلسوزی جهانی، منبع اصلی تولید گازهای گلخانهای دیاکسید کربن و متان است که باعث گرم شدن سیاره میشود.
تحقیقات بیبیسی چه میگویند؟
تجزیه و تحلیل انجام شده از سوی بخش عربی بیبیسی نشان میدهد آلودگیهای حاصل از مشعلسوزی تا صدها کیلومتر در سراسر منطقه پخش میشوند.
آلودگی چاههای عراق، ایران و کویت به عنوان بخشی از این مطالعه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.
کشورهای درگیر از اظهارنظر در این مورد و پاسخ به سوالات بیبیسی خودداری کردهاند.
اندازهگیری دقیق آلودگی هوا ناشی از مشعلهای گازی روی زمین چالشبرانگیز است و اطلاعات رسمی کمی در این مورد وجود دارد. هر بار که این گاز شعلهور میشود، مقدار معینی از آلودگی آزاد میکند.
دانشمندان محیط زیست با همکاری بیبیسی عربی، این اطلاعات را با دادههای بانک جهانی از حجم گازهایی که در میدانهای نفتی سوزانده میشوند، ترکیب کردند تا میزان آلودگی کلی را تخمین بزنند.
آنها در یک شبیهسازی بر اساس شرایط فعلی آب و هوایی، چگونگی حرکت گازها را در منطقه به دست آوردند.
به عنوان مثال، این مدل نشان میدهد سه میدان دریایی در امارات متحده عربی به آلودگی هوا در شهرهای دوبی و ابوظبی در این کشور و صدها کیلومتر دورتر، میافزایند.
انتشار آلودگی از عراق
تحلیل بیبیسی نشان میدهد در مورد کویت، بخشی از این آلودگی انسانساز ناشی از مشعلهای گازی، در فاصله ۱۴۰ کیلومتری این کشور و در عراق تولید میشود.
بر اساس دادههای بانک جهانی، عراق پس از روسیه با مشعلسوزی نزدیک به ۱۸ میلیارد متر مکعبی، دومین حجم آلودگی ناشی از مشعلسوزی را در جهان دارد.
این رقم میتواند سوخت سالانه مورد نیاز نزدیک به ۲۰ میلیون خانه اروپایی را تامین کند.
میدان نفتی رمیله
بزرگترین منبع مشعلسوزی در جهان از میدان نفتی غولپیکر عراق به نام رمیله است که به وسیله شرکت انگلیسی بریتیش پترولیوم و شرکت ملی نفت چین (پتروچاینا) مدیریت میشود.
این میدان در جنوب عراق و حدود ۳۰ کیلومتری مرز کویت قرار دارد.
تحقیقات بیبیسی نشان میدهند یکی از آلایندههای سرطانزا به نام بنزو آلفا پیرن، در شمال کویت ۱۰ برابر بیشتر از استانداردهای ایمنی اروپا وجود دارد.
در روستاهای نزدیک به این میدان در خود عراق، سطح ذرات ریز معلق بسیار بالا بوده و به حداکثر ساعتی ۱۰۰ میکروگرم بر متر مکعب میرسید.
حد ایمنی توصیه شده از سوی سازمان بهداشت جهانی پنج میکروگرم در متر مکعب است.
علل آلودگی هوای خلیج فارس
بخشی از آلودگی هوا در منطقه خلیج فارس اغلب ناشی از طوفانهای گرد و غبار است. با این حال دکتر بارک الاحمد، پژوهشگر دانشگاه هاروارد معتقد است «همیشه و لزوما اینطور نیست».
او و تیمش دو سال را صرف تجزیه و تحلیل هوا و گرد و غبار کویت کردهاند تا بفهمند آلودگی از کجا میآید.
الاحمد گفت: «در واقع آنچه ما متوجه شدیم این است که تنها ۴۰ درصد آلودگی، ناشی از گرد و غبار بیابانهاست و ۴۲ درصدش از منابعی است که نیروگاهها و صنعت نفت تولید میکنند.»
او به بیبیسی گفت: «این آلودگی هوا ساخته دست بشر است. ما میتوانیم آن را کاهش دهیم. در واقع میتوانیم آن را از بین ببریم. ذرات ریز معلق میتوانند وارد جریان خون شوند و به کلیهها، مغز، قلب و سایر اندامهای بدن آسیب برسانند. همچنین ورود این ذرات به سیستم تنفسی میتواند منجر به حمله حاد آسم شود. در برخی مواقع میتواند حتی زندگی افرادی را که در معرض این آلاینده قرار دارند تهدید کند.»
این مطالعه مدلسازی اولیه اثرات بالقوه قابل توجهی از مشعلسوزی را بر کیفیت هوا در منطقه خلیج فارس نشان میدهد اما اندازهگیریها و تحلیلهای بیشتری برای تعیین کمیت بار سلامتی مورد نیاز است.
بریتیش پترولیوم از بازیگران اصلی نفت در منطقه است. این پیمانکار پیشرو در میدان نفتی رمیله و شرکت نفت کویت است و مسوولیت ۸۲ درصد از مشعلسوزی در این کشور را بر عهده دارد.
بریتیش پترولیوم گزارش داده است سال گذشته ۵۳ میلیون پوند از عملیات خود در کویت سود کسب کرده است.
این شرکت در پاسخ به بیبیسی گفته است: «همانطور که قبلا گفتهایم، بریتیش پترولیوم هرگز اپراتور مشعلسوزی میدان رمیله نبوده است.»
مصرف گاز حاصل از استخراج نفت بهعنوان سوخت
به گفته بانک جهانی، به جای سوزاندن گاز مورد اشاره، میتوان آن را برای تامین برق خانههای مردم استفاده کرد. اما هزینه اولیه نصب فنآوری مورد نیاز برای انجام این کار زیاد است.
بانک جهانی تخمین میزند فنآوری مورد نیاز در سطح جهانی حدود ۱۰۰ میلیارد دلار هزینه داشته باشد اما اگر جلوی مشعلسوزی گرفته شود، فروش سالانه این گاز حدود ۱۶ میلیارد دلار خواهد بود.
شرکت گاز بصره
در سال ۲۰۱۳ دولت عراق و غول نفت و گاز شِل، شرکت گاز بصره را برای برداشت این گاز در سه میدان بزرگ رمیله، قرنه و زبیر راهاندازی کردند.
شرکت شل به بیبیسی گفت: «هدف شرکت، جمعآوری گازی است که تا پیش از این در سه میدان نفتی غول پیکر، طی روند مشعلسوزی از بین میرفت.»
بر این اساس شرکت گاز بصره بیش از ۶۳ درصد از گاز این میدانها را جمع میکند اما توانایی جمعآوری همه آن را ندارد.
نقش امارات متحده عربی
بیبیسی با تکیه بر اسنادی فاش کرد امارات متحده عربی قصد داشته از نقش خود به عنوان میزبان کنفرانس آب و هوایی سازمان ملل به عنوان فرصتی برای دستیابی به قراردادهای نفت و گاز استفاده کند.
امارات ۲۰ سال پیش مشعلسوزی معمول را ممنوع کرد اما تصاویر ماهوارهای نشان میدهند با وجود خطرات بالقوه برای سلامتی ساکنان این کشور و کشورهای همسایه، این روند همچنان در میدانهای نفتی این کشور ادامه دارد.
اگرچه امارات متحده عربی در مورد مشعلسوزی پاسخی به بیبیسی نداده است اما شرکت ملی نفت ابوظبی اعلام کرد: «ما روی هدف خود برای حذف مشعلسوزی تا سال ۲۰۳۰ تمرکز کردهایم. در حال حاضر مشعلسوزی ما نرخ کمتری نسبت به میانگین صنعت جهانی دارد.»
دیوید آر. بوید، گزارشگر ویژه سازمان ملل در امور حقوق بشر و محیط زیست گفت: «یافتههای بیبیسی بسیار نگرانکننده است. شرکتها و دولتهای بزرگ نفتی در خاورمیانه با ناتوانی در مقابله با آلودگی هوای ناشی از سوختهای فسیلی، حقوق انسانی میلیونها نفر را نقض میکنند.»
بوید افزود: «با وجود رنج عظیم انسانی، غولهای نفت و دولتهای نفتی مانند همیشه با مصونیت کامل و مسوولیتپذیری صفر به تجارت خود ادامه میدهند.»
