جنگ اوکراین؛ دام «بی‌طرفی» روسیه برای سرزمین گل‌های آفتابگردان
به‌رغم شکست ارتش روسیه در تصرف شهرهای اوکراین و مقاومت بسیار سرسختانه نیروهای این کشور، مذاکرات صلح بین روسیه و اوکراین آنچنان پیشرفتی نداشته است.
به‌رغم شکست ارتش روسیه در تصرف شهرهای اوکراین و مقاومت بسیار سرسختانه نیروهای این کشور، مذاکرات صلح بین روسیه و اوکراین آنچنان پیشرفتی نداشته است.
نشریه فارن پالیسی در تحلیلی به درخواست روسیه برای اتخاذ موضع «بی‌طرفی» از سوی اوکراین در جریان مذاکرات صلح و پیامدهای تن در دادن کی‌یف به خواسته مسکو پرداخته است.
بنا بر این تحلیل «به‌رغم تلاش مذبوحانه روسیه برای نشان دادن اینکه قتل‌عام بوچا کار خود نیروهای اوکراینی بود، کشتن غیرنظامیان به‌دست نیروهای روس یک حرکت عمدی بود. »
در این یادداشت آمده «مسکو به دنبال برد آشکار در اوکراین، تمام خط قرمزها را زیر پا می‌گذارد تا بتواند از موضع قدرت با اوکراین مذاکره کند.»
فارن‌پالیسی نوشته « ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهور روسیه می‌تواند نهایت امتیاز را از اوکراین بگیرد تا بر شکست‌های روسیه در این کشور سرپوش بگذارد و بتواند برد روسیه در مذاکرات را به‌عنوان پیروزی شکوهمند در داخل این کشور قالب کند.»
یکی از خواسته‌های اصلی روسیه در این مذاکرات این بوده که اوکراین اعلام موضع «بی‌طرفی» کند و «غیرنظامی» شود.
نویسنده فارن‌پالیسی اعتقاد دارد «دستیابی به این امتیازات به روسیه مجال خواهد داد تا یک پیروزی پروپاگاندایی در برابر تهدید گسترش ناتو، که در حقیقت اصلا وجود نداشت، برای خود دست و پا کند و از سوی دیگر، اوکراین را در برابر حمله‌های آتی روسیه به این کشور بی‌دفاع بگذارد.
بنا بر آمار اوکراین، روسیه تاکنون ۲۰ هزار سرباز ارتش خود را از دست داده است و در کنار این تلفات بالا، با تحریم‌هایی کوبنده که بیشتر هم خواهد شد روبه‌روست و در اوکراین هم قلمرو چندانی هم به دست نیاورده است، با تمام این اوصاف، پوتین فعلا انگیزه‌‌ای برای مذاکره برای پایان دادن به جنگ ندارد.
با توجه به رویکرد پوتین، جنگ وارد خطرناک‌ترین مرحله خود شده است. عملکرد ناموفق ارتش روسیه در اوکراین احتمال توسل مسکو به سلاح شیمیایی در جنگ را افزایش می‌دهد که خود جهان را یک قدم به استفاده از سلاح‌های هسته‌ای نزدیک‌تر خواهد کرد.
در ایت یادداشت آمده «با توجه به عقده پوتین برای نابودی اوکراین و کشتن غیرنظامیان، متحدان غربی به‌تدریج در حال تغییر موضع خود درباره فرستادن سلاح‌های سنگین به اوکراین‌اند اما زمان رو به اتمام است و اگر متحدان اوکراین واکنش سریع و بی‌مثالی در مقابل روسیه نشان ندهند، پوتین ممکن است تعلل غرب را به حساب چراغ سبز نشان دادن به خود ببیند و به استفاده از سلاح هسته‌ای روی بیاورد تا به هدف نهایی‌اش در اوکراین برسد.»
روسیه از آغاز جنگ تاکنون به‌ندرت در یک گفت‌وگوی سیاسی واقعی درگیر شده است و حتی نمی‌تواند بر سر یک آتش‌بس موقت برای باز کردن گذرگاه‌های بشردوستانه در شهر محاصره‌شده ماریوپل، در جنوب اوکراین توافق کند. با چنین وضعیتی، به نظر نمی‌رسد که مقام‌های بلندپایه روسیه پایان دادن به جنگ را حتی در نظر داشته باشند.
به نوشته فارن‌پالیسی، به دنبال قتل‌عام در بوچا و اتهامات سرازیرشده جنایات جنگی به سوی روسیه، سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه اوکراین را متهم به پیشنهاداتی غیرقابل‌قبول برای صلح کرد.
در یادداشت این نشریه آمده «در حقیقت لاوروف با این کار به یک حقه قدیمی روسی متوسل شده است؛ اینکه مسکو رسما در فرآیند مذاکرات درگیر شود بدون اینکه حاضر باشد هیچ امتیازی بدهد.»
این یادداشت اضافه کرده «مذاکرات صلح، خشونت روسیه در اوکراین را از طریق غیرمنطقی نمایاندن اوکراین، توجیه می‌کند و تقصیر تمام نشدن جنگ را به گردن کی‌یف می‌اندازد. حال آنکه دستیابی به یک صلح بندزده برای اوکراین، به‌بهای استقلال و حاکمیت ارضی این کشور تمام خواهد شد.»
نویسنده اشاره کرده که «مشکل روسیه با ناتو نیز ساخته و پرداخته خود مسکو بود. چرا که پیوستن اوکراین به ناتو قرار نبود در آینده‌ای نزدیک به وقوع بپیوندد.»
اتخاذ موضع بی‌طرفی برای اوکراین به چه معناست؟
تاریخ نمونه‌های بارزی از اینکه موضع بی‌طرفی چه معنایی دارد و ندارد به دست می‌دهد.
در آخرین دور از مذاکرات دیپلماتیک روسیه و اوکراین، روسیه درخواست کرد که اوکراین اعلام موضع بی‌طرفی کند که این خود رها کردن برنامه این کشور برای عضویت در ناتو را در پی خواهد داشت. درخواست دیگر روسیه غیرنظامی شدن اوکراین، پذیرفتن شبه‌جزیره کریمه به‌عنوان بخشی از قلمرو روسیه و به رسمیت شناختن مناطق دو جمهوری خودخوانده لوهانسک و دونتسک در شرق اوکراین از سوی این کشور، به‌عنوان دو جمهوری مستقل بود.
ولودیمیر زلنسکی، رییس‌جمهور اوکراین، درباره تمامیت ارضی و استقلال اوکراین موضعی اصولی دارد. با وجود این، او محتاطانه اظهار تمایل کرده است تا درباره موضوع بی‌طرفی مذاکره کند. حدود یک‌ماه‌ونیم پیش، زلنسکی در انتقاد از ناتو اعلام کرد که به‌رغم سیاست در باز ناتو، اوکراین نمی‌تواند از چهارچوب این در وارد شود. البته زلنسکی کاملا حق دارد از ناتو انتقاد کند. چرا که ناتو تنها عضویتی در آینده‌ای دور و نامعلوم را به اوکراین وعده داده است.
پوتین ابتدا در سال ۲۰۰۸ فرصتی برای مجازات گرجستان که خواهان عضویت در ناتو بود دید و سال ۲۰۱۴ هم به سراغ اوکراین که می‌کوشید از محور روسیه فاصله بگیرد، رفت. اقدامات آمیخته به ابهام ناتو پیرامون عضویت گرجستان و اوکراین در این اتحاد بود که دست روسیه را برای حمله علیه این کشورها باز گذاشت.
به نوشته فارین‌پالیسی «اتخاذ موضع بی‌طرفی از سوی اوکراین، حملات آتی روسیه به این کشور را دفع نخواهد کرد.»
ایده «بی‌طرف کردن» ملل حامی غرب همسایه روسیه همیشه راه موردعلاقه پوتین برای دفع تاثیر غرب بر کشورهایی که او حوزه سلطه خود می‌بیند بوده است. پوتین می‌دانست که اوکراین عضو ناتو نخواهد شد؛ اما هدف او همواره دیدن اوکراینی غیردموکراتیک و شکست‌خورده بود که برای سیاست خود به روسیه تکیه بکند. پوتین از اینکه مردم روسیه شاهد اوکراینی باثبات، غربی، توسعه‌یافته، آرام و موفق باشند هراسان است. پوتین نمی‌تواند چنین اوکراینی را از مردم کشور خودش پنهان کند.
فارین پالیسی اضافه کرده «ایده بی‌طرفی سوییس و اتریش شاید خوشایند باشد اما داستان اوکراین فرق می‌کند. هر دو کشور اتریش و سوییس توانسته‌اند در حالی که به عضویت ناتو درنیامده‌اند، دموکراسی‌هایی سعادتمند و قدرتمند بسازند. اما برای پوتین، بی‌طرفی اوکراین به‌معنای محروم کردن این کشور از عضویت آتی در ناتو نیست؛ قصد او نابودی حاکمیت و آینده دموکراتیک اوکراین است.»
در این یادداشت آمده «برخلاف ظاهر واژه «بی‌طرفی»، این کلمه برای اوکراین یک رمز ورود برای بازگشت به محور روسیه است. زلنسکی می‌داند که «بی‌طرفی» به‌سبک روسی صلحی برای اوکراین به ارمغان نخواهد آورد و روسیه هم برای عمل به تعهدات رسمی که به آنها اقرار می‌کند قابل‌اعتماد نیست. روسیه ده‌ها قرارداد بین‌المللی را که از سال ۱۹۹۱ به این سو امضا کرده است، نقض کرده است؛ تنها دو مورد از آنها، نقض آتش‌بس با گرجستان و معاهده مینسک با اوکراین است.»
سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه در یک مصاحبه اخیر به‌صراحت اعلام کرد که روسیه «عملیات نظامی» در اوکراین برای دور بعدی مذاکرات صلح معطل نمی‌گذارد و اشاره دم‌وبی‌دم روسیه به استفاده از سلاح هسته‌این شان می‌دهد که مسکو در پی اعمال یک فشار روانی بر متحدان ناتوست تا اتحاد اعضای آن را در هم بشکند.
به عقیده نویسنده فارن پالیسی «گرچه متحدان غربی اوکراین ممکن است وسوسه شوند تا اوکراین را به سمت تن در دادن به پیشنهادات روسیه هل دهند تا این جنگ تمام شود، با قتل‌عامی که در بوچا شاهد آن بودند از نظر اخلاقی نمی‌توانند اوکراین را فدا کنند و در تله «بی‌طرفی» روسیه بیفتند.»
فارن‌پالیسی نتیجه‌گیری کرده «تا زمانی که روسیه عقب ننشیند و در یک دیپلماسی معنادار درگیر نشود، سرنوشت جنگ اوکراین در میدان نبرد و نه بر سر میز مذاکره رقم زده خواهد شد.»
