ستاد فرماندهی مرکزی ایالات متحده (سنتکام) اعلام کرد نیروهای آمریکایی در چندین عملیات مشترک با دولت سوریه، اعضای داعش را هدف قرار داده و مخفیگاههای تسلیحاتی این گروه را منهدم کردهاند؛ اقدامی که به گفته مقامهای آمریکایی برای جلوگیری از احیای داعش حیاتی است.
به گزارش سنتکام، دریادار برد کوپر، فرمانده این نهاد، چهارشنبه گفت عملیات در سوریه نقش کلیدی در ممانعت از بازسازی داعش و تبدیل دوباره آن به یک تهدید جدی دارد. او با تاکید بر اینکه «ما تروریستهای جهادی را هر جا که پنهان شده باشند شناسایی و نابود میکنیم» افزود نیروهای آمریکا «چندین بار» با دولت سوریه برای مقابله با تهدیدهای مشخص داعش همکاری کردهاند.
بر اساس این بیانیه، در ماه نوامبر نیروهای آمریکایی از یگان ویژهای که مأمور همکاری با نیروهای خارجی برای مقابله با داعش است، با وزارت کشور سوریه همکاری کردند و بیش از ۱۵ انبار تسلیحاتی این گروه را در جنوب سوریه شناسایی و منهدم کردند. در جریان این عملیات، بیش از ۱۳۰ خمپاره و راکت، چندین قبضه تفنگ و مسلسل، مینهای ضدتانک و مواد مورد استفاده در ساخت بمبهای دستساز نابود شد.
سنتکام همچنین اعلام کرد نیروهای آمریکایی عملیاتهایی را برای هدف قرار دادن رهبران ارشد داعش انجام دادهاند. به گفته این نهاد، دیاء زوابع مصلح الحردانی، از فرماندهان ارشد داعش، در ماه ژوئیه در یک عملیات کشته شد و عمر عبدالقادر، از دیگر عناصر ارشد این گروه، نیز در ماه سپتامبر جان باخت.
در مجموع، طی شش ماه گذشته نیروهای آمریکا و شرکایش نزدیک به ۸۰ عملیات علیه تهدیدهای تروریستی در سوریه انجام دادهاند که به بازداشت ۱۱۹ نفر و کشته شدن ۱۴ عضو داعش انجامیده است. دریادار کوپر تاکید کرد آمریکا به همکاری نزدیک با شرکای سوری خود برای تعقیب شبکههای داعش و جلوگیری از بازگشت این گروه ادامه خواهد داد.
شنبه ۲۲ آذر در جریان تیراندازی در نزدیکی شهر تدمر سوریه، یک عضو نیروهای امنیتی این کشور همراه با دو نظامی و یک مترجم آمریکایی کشته و سه نظامی دیگر زخمی شدند.
بهدنبال کشته شدن دو سرباز و یک مترجم آمریکایی در حمله داعش در سوریه، دونالد ترامپ، رییسجمهوری ایالات متحده، هشدار داد «تلافی بسیار جدی» در واکنش به این حمله در راه خواهد بود.
ترامپ در پیامی در شبکه اجتماعی تروث سوشال، این رویداد را «حمله داعش علیه آمریکا و سوریه» توصیف کرده بود و نوشت این حمله در منطقهای «بسیار خطرناک» از سوریه رخ داد که بهطور کامل تحت کنترل دولت این کشور قرار ندارد.
او افزود احمد الشرع، رییسجمهوری سوریه، از این حادثه «بهشدت خشمگین و نگران» است.
پیت هگست، وزیر جنگ آمریکا، نیز گفته بود که عامل این حمله به دست «نیروهای شریک» ایالات متحده از پا درآمده است.
گروه داعش در سالهای ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶ و همزمان با گسترش نفوذ خود در بادیه سوریه، کنترل شهر تدمر را در دست داشت.
این گروه پیش از آنکه کنترل منطقه را از دست بدهد، بناهای تاریخی شاخصی را تخریب و شماری از ساکنان و نظامیان را اعدام کرد.
سرانجام در سال ۲۰۱۹، ائتلاف تحت رهبری ایالات متحده به همراه متحدان محلیاش آخرین پایگاه داعش در سوریه را تصرف کردند. با این حال، برخی اعضای این گروه همچنان به انجام حملات پراکنده در بیابان ادامه میدهند.
نیروهای سوری و آمریکایی ۲۲ آذر و پس از حمله یکی از اعضای داعش، جاده دیرالزور به دمشق را مسدود و در اقدامی اضطراری، عبور و مرور در این مسیر را بهطور کامل ممنوع کردند.
به گزارش خبرگزاری فرانسه، سنای آمریکا لغو «قانون سزار» مصوب سال ۲۰۱۹ را در قالب بسته سالانه دفاعی تصویب کرد. این طرح با ۷۷ رأی موافق در برابر ۲۰ رأی مخالف به تصویب رسید و پیشتر نیز در مجلس نمایندگان تایید شده بود. انتظار میرود دونالد ترامپ، رییسجمهوری آمریکا، این مصوبه را امضا کند.
ترامپ پیش از این دو بار اجرای تحریمهای سوریه را بهطور موقت و در پاسخ به درخواستهای عربستان سعودی و ترکیه ــ متحدان دولت جدید دمشق ــ تعلیق کرده بود. با این حال، احمد الشرع، رییسجمهوری موقت سوریه، خواهان لغو کامل و دائمی این تحریمها شده بود و هشدار داده بود که باقی ماندن آنها در قوانین آمریکا، حتی در صورت تعلیق، سرمایهگذاران را به دلیل ریسکهای حقوقی از ورود به سوریه بازمیدارد.
سناتور جین شاهین، ارشدترین دموکرات کمیته روابط خارجی سنا، لغو قانون سزار را «گامی قاطع برای دادن فرصتی واقعی به مردم سوریه برای بازسازی کشورشان پس از دههها رنج غیرقابل تصور» توصیف کرد. این اقدام از حمایت گسترده قانونگذاران هر دو حزب برخوردار بوده است.
قانون سزار که به نام یک عکاس ناشناس مستندساز جنایات زندانهای حکومت اسد نامگذاری شده بود، عملاً سوریه را از نظام بانکی بینالمللی جدا و سرمایهگذاری خارجی را بهشدت محدود کرده بود. این قانون در زمانی تصویب شد که به نظر میرسید اسد پس از بیش از یک دهه جنگ داخلی خونین، کنترل خود را تثبیت کرده است.
نیروهای شرع حدود یک سال پیش در یک عملیات برقآسا دمشق را تصرف کردند. شرع که اکنون در تلاش برای عادیسازی روابط با غرب است، به گفته منابع دیپلماتیک توانسته نظر مثبت ترامپ را جلب کند؛ از جمله در دیدار دو طرف در جریان سفر ترامپ به ریاض در ماه مه.
لغو دائمی تحریمها میتواند نقطه عطفی در روابط واشینگتن و دمشق و همچنین در آینده اقتصادی سوریه پس از سالها جنگ و انزوا تلقی شود، هرچند ناظران تاکید میکنند میزان تاثیر عملی این تصمیم به تحولات سیاسی و امنیتی آتی در سوریه بستگی خواهد داشت.
نتانیاهو چهارشنبه در بیانیهای تلویزیونی اعلام کرد ارزش این قرارداد ۱۱۲ میلیارد شِکِل، معادل حدود ۳۴.۷ میلیارد دلار است. به گفته او، این توافق که بهدلیل برخی مسائل حلنشده برای مدتی به تعویق افتاده بود، اکنون نهایی شده و نقش مهمی در امنیت و ثبات منطقه ایفا خواهد کرد.
بر اساس این قرارداد که پیشتر در ماه اوت میان اسرائیل و شرکت شورون به همراه شرکایش نیومد (NewMed) و ریشیو (Ratio) امضا شده بود، گاز طبیعی از میدان گازی لویاتان به مصر صادر میشود. میدان لویاتان با ذخایری در حدود ۶۰۰ میلیارد متر مکعب، یکی از بزرگترین میادین گازی کشفشده در شرق مدیترانه به شمار میرود.
طبق اعلام شرکت نیومد، اسرائیل متعهد شده است تا سال ۲۰۴۰ یا تا زمان تحقق کامل ارزش قرارداد، حدود ۱۳۰ میلیارد متر مکعب گاز به مصر بفروشد. این گاز نقش مهمی در جبران کاهش تولید داخلی مصر ایفا خواهد کرد؛ تولیدی که از سال ۲۰۲۲ رو به کاهش گذاشته و قاهره را وادار کرده میلیاردها دلار صرف واردات گاز طبیعی مایعشده کند.
شرکت شورون نیز از تصمیم اسرائیل برای صدور مجوز صادرات گاز از میدان لویاتان به مصر استقبال کرده است. این شرکت پیشتر اعلام کرده بود که برای توسعه بیشتر این میدان به تصمیم نهایی سرمایهگذاری نزدیک شده، اما اجرای آن منوط به دریافت مجوز صادرات بوده است.
کاهش تولید گاز مصر باعث شده این کشور از برنامههای خود برای تبدیل شدن به قطب منطقهای انرژی عقبنشینی کند و بیش از پیش به گاز اسرائیل وابسته شود؛ روندی که به گفته تحلیلگران، پیامدهای اقتصادی و ژئوپولیتیکی مهمی برای شرق مدیترانه به همراه خواهد داشت.
پیش از این در ۲۰ آذر تایمز اسرائیل به نقل از یک منبع دیپلماتیک ارشد آمریکایی گزارش داده بود که نتانیاهو قصد دارد برای امضای یک توافق چند میلیارد دلاری تامین گاز طبیعی به پایتخت مصر سفر کند و انتظار میرود با عبدالفتاح السیسی، رییسجمهوری مصر، دیدار کند.
اما یک روز بعد در ۲۱ آذر همین رسانه - تایمز اسرائیل - خبر داد که سیسی به دلیل اختلافات حل نشده بر سر غزه، گذرگاه رفح و همچنین امتناع قاهره از پذیرش غیرنظامیان فلسطینی، برنامهای برای دیدار با نتانیاهو ندارد.
تنشها بر سر این قرار داد در ماه اکتبر، زمانی که الی کوهن، وزیر انرژی اسرائیل، از مراسم برنامهریزی شده امضای قرارداد انصراف داد، عمیقتر شد. او استدلال کرد که شرایط قرارداد برای اسرائیل ناعادلانه است و این موضوع قاهره و واشینگتن را خشمگین کرد.
واشینگتنپست چهارشنبه ۲۶ آذر به نقل از یک منبع آگاه که نخواست نامش فاش شود، نوشت اواسط بهمن سال گذشته که نتانیاهو بهعنوان نخستین رهبر خارجی برای دیدار با ترامپ که به تازگی به ریاستجمهوری رسیده بود به کاخ سفید رفت، چهار سناریو از چگونگی پیشبرد حمله به ایران را ارائه کرد.
نخستوزیر اسرائیل ابتدا به ترامپ نشان داد که عملیات در صورت حمله یکجانبه اسرائیل چگونه خواهد بود.
گزینه دوم این بود که اسرائیل با حداقل حمایت آمریکا پیشگام شود.
گزینه سوم، همکاری کامل دو متحد و گزینه آخر این بود که آمریکا رهبری عملیات را بر عهده بگیرد.
پس از آن، ماهها برنامهریزی راهبردی پنهان و فشرده آغاز شد.
جزییاتی از عملیات فریب
به گفته دو فرد آگاه از موضوع، ترامپ میخواست به دیپلماسی هستهای با جمهوری اسلامی فرصت بدهد، اما همزمان تبادل اطلاعات و برنامهریزی عملیاتی با اسرائیل را ادامه داد.
یکی از این منابع گفت: «منطق این بود که اگر مذاکرات شکست بخورد، آماده اقدام باشیم.»
رهبران اسرائیل بر این باور بودند که دادن فرصت به دیپلماسی، در صورت تصمیم نهایی برای حمله به ایران، برای افکار عمومی جهانی اهمیت دارد.
با این حال، آنها نگران بودند که ترامپ، در اشتیاقش برای دستیابی به توافق، به یک توافق بد تن بدهد.
ترامپ اواخر فروردین به تهران ۶۰ روز مهلت داد تا با یک توافق هستهای موافقت کند. این ضربالاجل ۲۲ خرداد به پایان رسید.
او و نتانیاهو تلاش کردند طوری عمل کنند که جمهوری اسلامی برای آنچه در ادامه رخ خواهد داد، غافلگیر بماند.
ترامپ در پایان این مهلت، به خبرنگاران گفت حمله اسرائیل به ایران «کاملا ممکن است رخ دهد»، اما در عین حال ترجیح خود را مذاکره عنوان کرد.
مقامهای اسرائیلی همان زمان گزارش دادند ران درمر، مشاور ارشد نتانیاهو، و دیوید بارنیا، رییس موساد، بهزودی با استیو ویتکاف، فرستاده ویژه آمریکا، دیدار خواهند کرد. همچنین قرار بود دور جدیدی از مذاکرات هستهای آمریکا و ایران ۲۵ خرداد برگزار شود.
اما اسرائیل تصمیم خود برای حمله را گرفته و آمریکا نیز بهخوبی از آن آگاه بود.
دیپلماسی برنامهریزیشده یک فریب بود و مقامهای هر دو کشور به گزارشهای رسانهای درباره شکاف میان آمریکا و اسرائیل دامن زدند.
واشینگتنپست به نقل از منبع خود نوشت: «تمام گزارشهایی که نوشته شد مبنی بر اینکه نتانیاهو با ویتکاف یا ترامپ همنظر نیست، درست نبود. اما اینکه چنین برداشتی شکل بگیرد خوب بود؛ چون کمک کرد برنامهریزی بدون جلب توجه زیاد ادامه پیدا کند.»
آخرین شانس آمریکا به تهران با آغاز جنگ
حتی پس از آغاز بمبارانها و عملیات ترور اسرائیل، دولت ترامپ آخرین تلاش دیپلماتیک را انجام داد و بهطور محرمانه پیشنهادی را برای حل بنبست برنامه هستهای جمهوری اسلامی ارسال کرد.
آنچه تهران نمیدانست این بود که این پیشنهاد، آخرین فرصت پیش از آن است که ترامپ با پیوستن قدرت نظامی آمریکا به اسرائیل موافقت کند.
شرایط این توافق، که به دست روزنامه واشینگتنپست رسیده و پیشتر گزارش نشده بود، بسیار سنگین بود: شامل پایان حمایت تهران از نیروهای نیابتی مانند حزبالله و حماس، و همچنین «جایگزینی» تاسیسات غنیسازی سوخت فردو و «هر تاسیسات فعال دیگری» با مراکزی که امکان غنیسازی در آنها وجود نداشته باشد.
در مقابل، آمریکا طبق این پیشنهاد که تاریخ آن ۲۵ خرداد است، «تمام تحریمهای اعمالشده علیه ایران» را لغو میکرد.
به گفته یک دیپلمات ارشد درگیر در این روند، اندکی پس از آنکه آمریکا از طریق دیپلماتهای قطری این پیشنهاد را به ایران منتقل کرد، تهران آن را رد کرد و ترامپ دستور حملات آمریکا را صادر کرد.
موساد بیش از ۱۰۰ عامل ایرانی را مسلح کرد
جنگندهها و پهپادهای اسرائیلی، بههمراه عوامل مستقر در داخل ایران، بیش از نیمی از پرتابگرهای موشکهای بالستیک جمهوری اسلامی را منهدم کردند و باقیمانده سامانههای پدافند هوایی آن را از کار انداختند.
در این حملات، راس فرماندهی ارتش و سپاه پاسداران هدف قرار گرفت. جنگندههای اسرائیلی همچنین نیروگاههای برق و سامانههای تهویهای را بمباران کردند که ایران برای راهاندازی سانتریفیوژهای تصفیه اورانیوم در نطنز و فردو به آنها نیاز داشت.
پس از آن، حملات گسترده بمبافکنهای پنهانکار بی-۲آمریکا و رگباری از موشکهای کروز تاماهاوک انجام شد.
واشینگتنپست به نقل از یک مقام ارشد امنیتی اسرائیل که مستقیما در برنامهریزی این عملیات نقش داشت، نوشت سرویس اطلاعاتی موساد در داخل ایران بیش از ۱۰۰ عامل ایرانی را به کار گرفت و برخی از آنها را به یک «سلاح ویژه» سهجزئی برای انجام حملات دقیق به داراییهای نظامی مجهز کرد.
این مقام ارشد امنیتی گفت مقامهای جمهوری اسلامی شماری از پرتابگرها را بازیابی کردند، اما نه موشکها را و نه جزء سومِ محرمانه را.
تیمهای عوامل ایرانی در اسرائیل و جاهای دیگر آموزش دیده بودند.
به این عوامل ماموریتهای مشخصی داده شده، اما گفته نشده بود که این اقدامات بخشی از حملهای گسترده به برنامه هستهای و موشکهای بالستیک جمهوری اسلامی است.
این مقام ارشد امنیتی گفت: «این عملیات در تاریخ بیسابقه است. ما داراییها و عوامل خودمان را بسیج کردیم تا پیش از آنکه نیروی هوایی [اسرائیل] وارد حریم هوایی ایران شود، به نزدیکی تهران بروند و عملیات زمینی را آغاز کنند.»
اسرائیل در مراحل اولیه حمله، ۱۱ دستاندرکار ارشد برنامه هستهای جمهوری اسلامی را در عملیاتی که آن را «نارنیا» نامید، هدف قرار داد.
بنا بر گزارش واشینگتنپست، اسرائیل برای این منظور، از میان فهرست اولیه ۱۰۰ نفره، حدود ۱۲ متخصص هستهای برجسته را انتخاب و هر یک از آنها، از جمله رفتوآمدها، محل سکونت و محل کارشان را بهدقت زیر نظر گرفت.
یک مقام ارشد اطلاعاتی اسرائیل گفت اسرائیل تلاش کرد تا حد امکان تلفات جانبی را کاهش دهد، هرچند در جریان این حملات چندین غیرنظامی نیز کشته شدند.
