خبرگزاری رویترز در گزارشی نوشت که با بازگشت تحریم‌های سازمان ملل، ایران با خطر فروپاشی اقتصادی روبه‌رو است. کارشناسان هشدار می‌دهند ممکن است اقتصاد کشور ممکن است هم‌زمان وارد ابر تورم و رکود شدید شود؛ بحرانی که نه تنها سفره مردم بلکه ثبات سیاسی جمهوری اسلامی را نیز تهدید می‌کند.
سه مقام ارشد جمهوری اسلامی که نخواستند نامشان فاش شود، به رویترز گفتند که تهران معتقد است ایالات متحده، متحدان غربی آن و اسرائیل با تشدید تحریم‌ها در پی دامن زدن به ناآرامی‌های داخلی و به خطر انداختن موجودیت نظام هستند.
به‌نوشته پریسا حافظی، نویسنده این گزارش، پس از فعال شدن مکانیسم ماشه و بازگشت خودکار تحریم‌های سازمان ملل در ۲۸ سپتامبر، نشست‌های متعددی در تهران برای پیشگیری از فروپاشی اقتصادی، دور زدن تحریم‌ها و مهار خشم عمومی برگزار شده است.
یکی از مقامات جمهوری اسلامی به رویترز گفت: «حاکمیت می‌داند که اعتراض‌ها اجتناب‌ناپذیرند، فقط مسئله زمان مطرح است. مشکل در حال بزرگ‌تر شدن است، در حالی که گزینه‌های ما روزبه‌روز کمتر می‌شوند.»
اقتصاد مقاومتی و اتکای محدود به چین و روسیه
در حالی که رهبران جمهوری اسلامی همچنان بر سیاست «اقتصاد مقاومتی» تکیه دارند، کارشناسان هشدار می‌دهند که تکیه بر چین، روسیه و چند کشور منطقه برای تجارت و بقا نمی‌تواند جلو فروپاشی اقتصادی کشوری با جمعیت ۹۲ میلیون نفر را بگیرد.
امید شکری، استراتژیست انرژی و پژوهشگر مهمان در دانشگاه جرج میسون آمریکا، به رویترز گفت: «تاثیر تحریم‌های شورای امنیت شدید و چندوجهی خواهد بود و آسیب‌های ساختاری و مالی دیرینه ایران را عمیق‌تر می‌کند. نظام بانکی، تجارت و صادرات نفت مختل شده‌اند و فشار اجتماعی و اقتصادی در حال افزایش است.»
وابستگی نفتی در معرض تهدید
اگرچه جمهوری اسلامی از زمان خروج ترامپ از توافق هستهای در سال ۲۰۱۸ توانست با فروش نفت ایران به چین از فروپاشی کامل جلوگیری کند، اما بازگشت تحریم‌های سازمان ملل اقتصاد را دوباره در سراشیبی تندی قرار داده است.
طبق برآورد بانک جهانی، اقتصاد ایران در سال ۲۰۲۵ حدود ۱.۷ درصد و در سال ۲۰۲۶ حدود ۲.۸ درصد کوچکتر خواهد شد، رقمی که بسیار بدتر از پیشبینی رشد ۰.۷ درصدی در گزارش آوریل است.
یکی از مقامات جمهوری اسلامی به رویترز گفت: «تحریم‌های جدید میتواند جریان فروش نفت به چین را نیز متوقف کند. اگر پکن بخواهد تنشها با دولت ترامپ را کاهش دهد، احتمالاً خرید نفت از ایران را کم یا متوقف می‌کند. هر دلار کاهش قیمت نفت، حدود نیم میلیارد دلار از درآمد سالانه ایران میکاهد.»
ریزش ارزش ریال و انفجار قیمتها
ارزش ریال ایران به ۱,۱۱۵,۰۰۰ تومان در برابر هر دلار سقوط کرده است (در مقایسه با ۹۲۰,۰۰۰ ریال در مرداد)، و نرخ تورم رسمی حدود ۴۰ درصد اعلام میشود، هرچند منابع مستقل رقم واقعی را بالای ۵۰ درصد میدانند. بنا بر آمار رسمی، قیمت ده کالای اساسی مانند گوشت، برنج و مرغ طی یک سال ۵۱ درصد افزایش یافته و هزینه مسکن و خدمات شهری نیز بهشدت بالا رفته است. قیمت گوشت قرمز اکنون حدود ۱۲ دلار به ازای هر کیلوگرم است، مبلغی که پرداخت آن از توان بسیاری از خانوادهها خارج است.
روایت مردم: هر روز فقیرتر میشویم
علیرضا، کارمند ۴۳ ساله دولت در تهران، به رویترز گفت: «من ماهی حدود ۳۴ میلیون تومان (۳۰۰ دلار) حقوق میگیرم. همسرم بیکار است، شرکتش تعطیل شد. با دو بچه، نه اجاره میتوانیم بدهیم نه خرج مدرسهشان را. دیگر نمیدانیم چه کنیم.»
سیما، کارگر ۳۲ ساله کارخانه در شیراز، نیز گفت: «هر روز قیمتها بالا میرود. یک ماه است که نتوانستهایم برای بچهها گوشت بخریم. تحریم‌های جدید یعنی اوضاع از این هم بدتر میشود.»
ترس از شورشهای جدید یک مقام دیگر جمهوری اسلامی هم به رویترز گفت که نخبگان حاکم بیش از هر زمان دیگر از تکرار اعتراضات گسترده مشابه جنبشهای ۱۳۹۶، ۱۳۹۸ و ۱۴۰۱ بیم دارند.
در حالی که دولت بر تکیه بر خودکفایی تاکید می‌کند، فساد ساختاری، شکاف طبقاتی و سوءمدیریت اعتماد عمومی را از بین برده است. بازار، طبقه متوسط و حتی کارمندان دولتی به یک اندازه زیر بار فشار خرد می‌شوند.
یک تاجر صادرکننده میوه گفت: «با این تحریم‌ها و ترس از حملههای اسرائیل، نمیدانم ماه بعد اصلاً میتوانم صادرات کنم یا نه. چطور قرار است کارم را ادامه بدهم؟»
چشمانداز: بحران هم‌زمان تورم و رکود
کارشناسان اقتصادی هشدار می‌دهند که ایران در حال ورود به مرحلهای است که در آن رکود اقتصادی و تورم افسارگسیخته هم‌زمان رخ می‌دهند، وضعیتی که میتواند به فروپاشی پول ملی، تعطیلی صنایع و بیثباتی سیاسی گسترده بینجامد.
به گفته شکری، اگر ایالات متحده و اروپا در اجرای تحریم‌ها هماهنگ شوند، تاثیر اقتصادی فلجکنندهای در انتظار تهران خواهد بود. اما در صورت سستی واشینگتن، حکومت ایران ممکن است دوباره زمان بخرد و تحریم‌ها را دور بزند.
