خبرگزاری رویترز به‌نقل از پنج منبع آگاه که نامشان را اعلام نکرد، گزارش داد که سوریه و اسرائیل در تماس مستقیم با یکدیگر هستند و طی هفته‌های اخیر چند دیدار چهره‌به‌چهره برگزار کرده‌اند که هدف آن‌ها کاهش تنش‌ها و جلوگیری از درگیری در مناطق مرزی میان دو دشمن دیرینه بوده است.
این تماس‌ها تحولی قابل‌توجه در روابط کشورهایی محسوب می‌شود که برای چندین دهه دشمن یکدیگر بوده‌اند. این گفت‌وگوها در شرایطی انجام می‌شود که ایالات متحده دولت جدید اسلام‌گرای سوریه را به برقراری رابطه با اسرائیل ترغیب می‌کند و اسرائیل نیز شدت حملات هوایی خود علیه خاک سوریه را کاهش داده است.
رویترز به‌نقل از دو منبع سوری، دو منبع غربی و یک منبع اطلاعاتی منطقه‌ای، این گفت‌وگوهای مستقیم را ادامه رایزنی‌های غیررسمی از طریق واسطه‌ها خوانده است. این رایزنی‌های غیررسمی و با واسطه از زمان سرنگونی بشار اسد به‌دست شورشیان اسلام‌گرای هیئت تحریر الشام در ماه دسامبر آغاز شده است.
با توجه به حساسیت موضوع برای دو کشوری که هیچ‌گونه رابطه رسمی با یکدیگر ندارند و تاریخی پرفرازونشیب از خصومت میانشان وجود دارد، این منابع خواستند نامشان فاش نشود. رویترز گزارش داده که این نخستین‌بار است که درباره گفت‌وگوهای مستقیم بین سوریه و اسرائیل و دامنه این مذاکرات گزارشی منتشر می‌شود.
در سوی سوری، این منابع گفتند که این تماس‌ها به رهبری احمد دلاتی، مقام ارشد امنیتی سوریه، انجام شده است. دلاتی پس از سقوط اسد به‌عنوان فرماندار استان قنیطره منصوب شد؛ استانی که در مجاورت بلندی‌های جولان قرار دارد. در همین هفته، او همچنین مسئولیت امور امنیتی در استان سویدا ــ زادگاه اقلیت دروزی سوریه ــ را نیز بر عهده گرفت.
با این حال، دلاتی در بیانیه‌ای که شبکه دولتی الاخباریه سوریه آن را منتشر کرد، هرگونه مشارکت خود در مذاکرات مستقیم با اسرائیل را قاطعانه تکذیب کرد و گفت: «به‌طور قاطع شرکت خود را در هرگونه جلسه مذاکره مستقیم با طرف اسرائیلی رد می‌کنم. رهبری سوریه به اتخاذ تمام تدابیر لازم برای حفاظت از ملت سوریه و دفاع از حاکمیت و یکپارچگی سرزمینی جمهوری با استفاده از همه ابزارهای قانونی ادامه خواهد داد.»
رویترز نتوانست هویت شرکت‌کنندگان در این مذاکرات از سوی اسرائیل را مشخص کند، اما دو منبع گفتند که نمایندگان اسرائیل از میان مقام‌های امنیتی بوده‌اند.
سه منبع دیگر نیز تایید کردند که چند دور نشست حضوری در مناطق مرزی، از جمله در مناطقی تحت کنترل اسرائیل برگزار شده است.
وزارت امور خارجه اسرائیل و مقامات سوری هنوز واکنشی به درخواست‌های رویترز برای اظهارنظر در این‌باره نشان نداده‌اند.
اوایل ماه جاری، احمد الشرع، رییس‌جمهوری موقت سوریه، وجود گفت‌وگوهای غیرمستقیم با اسرائیل را تایید کرد و هدف آن‌ها را کاهش تنش‌ها دانست؛ اعترافی قابل توجه که پس از گزارش رویترز مبنی بر نقش میانجی‌گری امارات متحده عربی در این مذاکرات بیان شد.
اسرائیل بلندی‌های جولان را از زمان جنگ ۱۹۶۷ اعراب و اسرائیل اشغال کرده و پس از سرنگونی اسد در دسامبر، بخش‌های بیشتری از خاک سوریه را نیز تصرف کرده است. اسرائیل این اقدامات را با نگرانی از پیشینه افراطی حاکمان جدید سوریه توجیه می‌کند.
در سالهای گذشته، اسرائیل کارزاری از بمبارانهای هوایی را علیه زیرساختهای نظامی سوریه آغاز کرده و همزمان در تلاش بوده تا ایالات متحده را برای حفظ وضعیت ضعف و تجزیه در سوریه، متقاعد کند.
با این حال، در هفته‌های اخیر شدت بمبارانها و انتقادات اسرائیل کاهش یافته است.
در ۱۴ مه، دیدار دونالد ترامپ، رییس‌جمهوری آمریکا، با احمد الشرع در ریاض، مسیر دههها سیاست سنتی آمریکا درباره سوریه را تغییر داد و پیامی روشن به دولت راستگرای اسرائیل داد که باید برای رسیدن به تفاهمهایی با احمد الشرع تلاش کند.
منبع اطلاعاتی منطقه‌ای دیدار ترامپ با احمد الشرع را نقطه عطفی در بازنگری سیاست آمریکا دانست؛ تحولی که استراتژی اسرائیل در دوران پس از اسد، بهرهبرداری از تکهتکهشدن سوریه، را به چالش کشیده است.
در راه تفاهمهای گستردهتر؟
در ماه مه که آرامشی نسبی در منطقه حاکم بود، درگیریها در استان سویدا نیز کاهش یافت. این منطقه ماه گذشته صحنه نبردهای خونینی میان شبهنظامیان دروزی، که برخی از آن‌ها از حمایت اسرائیل برخوردارند، و جنگجویان سنیمذهب بود.
در جریان این خشونتها، اسرائیل چند حمله هوایی انجام داد که یکی از آن‌ها در نزدیکی کاخ ریاستجمهوری سوریه در دمشق بود. اسرائیل این حمله را هشداری به تهدیدات علیه جامعه دروزی، شاخهای از اسلام با پیروانی در سوریه، لبنان و اسرائیل، قلمداد کرد.
در حالی که مذاکرات مستقیم فعلاً بر مسائل امنیتی و جلوگیری از درگیری و کاهش نفوذ اسرائیل به روستاهای مرزی سوریه متمرکز است، دو منبع گفتند که این گفت‌وگوها ممکن است زمینهساز تفاهمات سیاسی وسیعتری نیز باشد.
یکی از منابع آشنا با مذاکرات غیررسمی به رویترز گفت: «در حال حاضر، این گفت‌وگوها در جهت صلحاند، به معنای نبود جنگ، نه لزوماً عادیسازی روابط.»
ترامپ پس از دیدار با احمد الشرع گفت که رییس‌جمهوری سوریه آماده است تا در نهایت روابط با اسرائیل را عادی کند، گرچه این روند به زمان نیاز خواهد داشت.
الشرع درباره این اظهارات سکوت اختیار کرده و صرفاً تاکید کرده است که از بازگشت به مفاد توافق آتشبس ۱۹۷۴ که منطقه حائل سازمان ملل در بلندی‌های جولان را ایجاد کرد، حمایت می‌کند.
رهبران جدید سوریه بارها تلاش کرده‌اند نشان دهند که تهدیدی برای اسرائیل محسوب نمیشوند. آن‌ها با نمایندگان جامعه یهودیان در دمشق و خارج از کشور دیدار کرده‌اند و همچنین دو عضو ارشد گروه جهاد اسلامی فلسطین را که در حمله هفت اکتبر ۲۰۲۳ به رهبری حماس علیه اسرائیل نقش داشتند، بازداشت کرده‌اند.
در نامهای که ماه گذشته از سوی وزارت امور خارجه سوریه به وزارت امور خارجه ایالات متحده ارسال شده و نسخهای از آن به رویت رویترز رسیده، آمده است: «ما اجازه نخواهیم داد سوریه به منبع تهدید برای هیچ طرفی، از جمله اسرائیل، تبدیل شود.»
در تازهترین اقدام حسن نیت، رهبری جدید سوریه با تحویل مجموعهای از وسایل شخصی «الی کوهن»، جاسوس اسرائیلی که سالها پیش در سوریه کشته شد، موافقت کرد.
