آیا یائسگی به گزینه‌ای اختیاری تبدیل می‌شود؟
تحقیقات جدید حاکی از آن است که روند سالمندی در زنان ممکن است برای همیشه تغییر کند. پژوهشگران در حال بررسی پرسشی هستند که تا چند سال پیش بسیار عجیب به نظر می‌رسید، چه می‌شود اگر یائسگی دیرتر شروع شود یا اصلا رخ ندهد؟
این پرسش می‌تواند درهای جدیدی را به روی درک ما از سلامت زنان و فرایند سالمندی باز کند.
یائسگی چیست و چرا اهمیت دارد؟
یائسگی فرآیندی طبیعی در بدن زنان است که به طور میانگین در سن ۵۱ سالگی رخ می‌دهد. در این دوران، تخمدان‌ها تولید استروژن را متوقف کرده و قاعدگی پس از حدود یک سال به طور کامل قطع می‌شود.
این دوره با کاهش هورمون استروژن با عوارضی مانند گرگرفتگی، تعریق شبانه، خشکی واژن و همچنین افزایش خطر بیماری‌های قلبی-عروقی، پوکی استخوان و مقاومت به انسولین همراه است.
دکتر استفانی فابیون، مدیر مرکز سلامت زنان کلینیک مایو، معتقد است تغییرات هورمونی دوران یائسگی با افزایش فشار خون، کلسترول و مقاومت به انسولین ارتباط مستقیم دارد. او توضیح می‌دهد که در این دوره، تراکم استخوان‌ها نیز به طور چشمگیری کاهش می‌یابد و همین امر خطر ابتلا به پوکی استخوان را در زنان بالا می‌برد.
روش‌های نوین به تاخیر انداختن یائسگی
تاکنون پزشکان از درمان‌های هورمونی برای کاهش علائم یائسگی استفاده می‌کردند. اما رویکرد پژوهش‌های نوین در این حوزه کاملا متفاوت است. محققان اکنون به دنبال راهکارهایی برای کند کردن فرایند پیری تخمدان‌ها و به تعویق انداختن تغییرات هورمونی هستند.
در همین راستا، دکتر کوتلوک اکتای، جراح حوزه تولیدمثل و زیست‌شناس تخمدان در دانشگاه ییل، می‌گوید: «برای نخستین بار در تاریخ پزشکی، ما توانایی بالقوه برای به تاخیر انداختن یا حتی حذف کامل یائسگی را داریم.»
روش‌های مورد مطالعه دکتر اکتای، روی حفظ بافت تخمدان جوان تمرکز دارد. در این روش، بخشی از تخمدان برداشته، منجمد و در زمانی نزدیک به یائسگی دوباره پیوند زده می‌شود.
دکتر اکتای و تیمش دریافته‌اند که این تکنیک در زنان زیر ۴۰ سال می‌تواند به طور قابل توجهی یائسگی را به تعویق بیندازد.
در روشی دیگر، دکتر زو ویلیامز، مدیر مرکز باروری دانشگاه کلمبیا، به بررسی اثرات داروی راپامایسین می‌پردازد. این دارو که عمدتا برای سرکوب سیستم ایمنی استفاده می‌شود، در دوزهای کمتر توانسته عملکرد تخمدان و باروری را در موش‌های آزمایشگاهی بهبود بخشد. هم‌اکنون آزمایش‌های انسانی این دارو نیز در جریان است.
مزایا و چالش‌های به تعویق انداختن یائسگی
حدود ۱۰ درصد زنان در سن ۵۵ سالگی یا بالاتر وارد یائسگی می‌شوند و طبق تحقیقات، طول عمر بیشتر و کمتر خطر پوکی استخوان و دیابت را تجربه می‌کنند. دکتر ویلیامز می‌گوید: «اگر روشی برای افزایش طول عمر تخمدان به شیوه‌ای ایمن داشته‌باشیم، می‌توانیم فواید سلامتی آن را برای مدت طولانی‌تری فراهم کنیم.»
این روش‌ها با چالش‌هایی نیز روبرو هستند. دکتر فابیون پرسش مهمی را مطرح می‌کند: «آیا دیرتر از کار افتادن تخمدان‌ها باعث بهبود سلامت زنان می‌شود یا زنانی که سلامت عمومی بهتری دارند، یائسگی دیرتری را تجربه می‌کنند؟»
نکته نگران‌کننده دیگر این است که قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض استروژن می‌تواند احتمال بروز سرطان پستان و تشکیل لخته‌های خونی در رگ‌ها را بالا ببرد.
آزادی پس از یائسگی
اشتون اپل‌وایت، کنشگر و نویسنده، نگاهی متفاوت به یائسگی دارد. او معتقد است این دوران می‌تواند سرشار از آزادی و رهایی باشد. اپل‌وایت می‌گوید: «یائسگی آزادی‌بخش است. دیگر نوسانات خلقی ناشی از هورمون‌ها را تجربه نمی‌کنید و نگرانی‌های مرتبط با بارداری ناخواسته هم از بین می‌رود.»
اپل‌وایت ضمن استقبال از افزایش آگاهی درباره یائسگی، نگرانی‌هایی نیز دارد. او هشدار می‌دهد که روش‌هایی مانند هورمون‌درمانی می‌توانند مفید باشند، اما تبدیل یائسگی به یک بیماری نیازمند درمان، رویکرد نادرستی است. او معتقد است: «این دیدگاه نگران‌کننده است که تغییرات طبیعی سالمندی به عنوان آسیب‌شناسی مطرح می‌شوند.»
از دیدگاه اپل‌وایت، نگاه جامعه به سالمندی زنان دوچندان منفی است. او توضیح می‌دهد: «در نظام مردسالار، ارزش زن به توانایی تولیدمثل او گره خورده‌است.» به همین دلیل است که تحقیقات اندکی درباره سلامت زنان مسن انجام می‌شود، زیرا «ما دیگر از نظر تولید مثلی مفید نیستیم.»
دنیس پاینز، بنیانگذار اجلاس یائسگی وایزپاز (WisePause)، نیز دیدگاه مشابهی دارد. او معتقد است علائم گاه دشوار یائسگی می‌توانند در زندگی زنان «مفید» باشند.
پاینز می‌گوید: «در جایی که بیشتر زنان در طول زندگی خود را وقف خدمت به دیگران کرده‌اند، علائم یائسگی آن‌ها را ناگزیر به خودمراقبتی سوق می‌دهد.» او این دوران را فرصتی ارزشمند برای بازتعریف هویت فردی می‌داند.
آینده تحقیقات کنترل پیامدهای یائسگی
با وجود چالش‌ها، تحقیقات در زمینه به تاخیر انداختن یائسگی همچنان ادامه دارد. دانشمندان تاکید می‌کنند که هدف این پژوهش‌ها فراتر از افزایش باروری است و بهبود سلامت قلبی-عروقی و ذهنی زنان را نیز در نظر دارد.
به گفته دکتر ویلیامز شناخت بهتر فرایند پیری تخمدان می‌تواند دیدگاه‌های منفی درباره یائسگی و سالمندی را کاهش دهد. او معتقد است وقتی دانش علمی جایگزین باورهای نادرست و تابوها می‌شود، نگاه منفی جامعه به این پدیده طبیعی نیز کمتر می‌شود.
آنچه زنان در حال حاضر نیاز دارند، محیط‌های کاری حمایتی، پزشکانی با آموزش ویژه در زمینه یائسگی و نگرشی متفاوت به سالمندی است. پاینز می‌گوید: «وقتی این شرایط فراهم شود، جامعه به زنان سالمند نگاه متفاوتی خواهد‌داشت.»