تحقیقات تازه نشان می‌دهند بدن انسان خاطره رویدادهای تروماتیک را حتی سال‌ها پس از وقوع آن‌ها و با وجود بهبود روانی ظاهری، در قالب تغییرات فیزیولوژیک حفظ می‌کند و نشانه‌های زیستی استرس را با خود و در خود حمل می‌کند.
بر اساس گزارش نشریه نوروساینس‌نیوز، پژوهش‌گران دانشگاه اوکلاهما در مطالعه‌ای بی‌سابقه برای بررسی اثرات بیولوژیک بلندمدت تروما، گروهی از بازماندگان یک حادثه بمب‌گذاری در سال ۱۹۹۵ را مورد مطالعه قرار دادند.
این تحقیق نشان داد که با وجود گذشت سال‌ها و با وجود زندگی سالم و بدون مشکلات روانی مشهود، بدن این افراد همچنان آثار فیزیولوژیک آن حادثه را در خود حفظ کرده است.
تغییرات زیستی بدن
این پژوهش که برای نخستین بار به بررسی هم‌زمان سه سیستم بیولوژیک (سیستم هورمونی، قلبی-عروقی و ایمنی) در بازماندگان سالم یک رویداد تروماتیک مشخص پرداخته، تغییرات قابل توجهی را در نشانگرهای زیستی استرس این افراد نشان می‌دهد.
در این مطالعه، ۶۰ نفر از بازماندگان مستقیم بمب‌گذاری با گروهی از افراد سالم محلی که از این حادثه تاثیر نپذیرفته بودند، مقایسه شدند.
پژوهش‌گران سطح کورتیزول (هورمون استرس)، ضربان قلب و فشار خون و همچنین اینترلوکین‌ها را در هر دو گروه اندازه‌گیری کردند.
اینترلوکین‌ها پروتئین‌های تنظیم‌کننده سیستم ایمنی هستند که برخی از آن‌ها باعث افزایش التهاب (اینترلوکین بی-۱) و برخی دیگر دارای خواص ضد‌التهابی و محافظتی (اینترلوکین آر-۲) در بدن هستند.
بدن به خاطر می‌سپارد
یافته‌های این تحقیق نشان داد که سیستم‌های بیولوژیک بازماندگان، تغییرات دائمی و قابل اندازه‌گیری را تجربه کرده‌اند.
برخلاف انتظار اولیه، این افراد سطح کورتیزول پایین‌تری نسبت به گروه کنترل داشتند که نشان‌دهنده تغییر در خط پایه هورمونی آن‌هاست. همچنین در سیستم قلبی-عروقی، فشار خون بالاتر همراه با ضربان قلب کمتر در واکنش به محرک‌های یادآور تروما مشاهده شد.
در بررسی اینترلوکین‌ها، سطح اینترلوکین بی-۱ که با التهاب در بدن ارتباط دارد، در بازماندگان به‌طور معناداری بالاتر بود، در حالی که سطح اینترلوکین آر-۲ که نقش محافظتی ایفا می‌کند، پایین‌تر از گروه کنترل قرار داشت.
محققان این الگوها را نشانه‌ای از سازگاری و تنظیم مجدد سیستم عصبی-هورمونی بدن تفسیر می‌کنند که به نوعی «حافظه بدن» از رویداد آسیب‌زا محسوب می‌شود.
دکتر فیبی تاکر، نویسنده اصلی این پژوهش و استاد بازنشسته روان‌پزشکی دانشکده پزشکی دانشگاه اوکلاهما، معتقد است که اگرچه ذهن ممکن است توانایی کنار آمدن با تروما و پشت سر گذاشتن آن را داشته باشد اما بدن این حوادث را فراموش نمی‌کند و همچنان در وضعیت هشدار باقی می‌ماند.
پیامدهای بالینی
نکته جالب توجه این پژوهش، عدم ارتباط میان این نشانگرهای زیستی با علائم روان‌شناختی است.
علی‌رغم تغییرات فیزیولوژیک، نمرات افسردگی و اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) در بازماندگان افزایش نیافته بود و هیچ همبستگی معناداری با نشانگرهای زیستی استرس نداشت.
این یافته نشان می‌دهد واکنش استرسی در بدن می‌تواند مستقل از احساسات و عواطف ظاهری فرد وجود داشته باشد.
مشاهده افزایش سطح اینترلوکین بی-۱ که معمولا در افراد دارای بیماری و التهاب مشاهده می‌شود، در گروه بازماندگان سالم، زنگ خطری برای سلامت آینده این افراد محسوب می‌شود و احتمال مشکلات سلامتی درازمدت را مطرح می‌کند.
دکتر ریچل زتل، استادیار بالینی گروه روان‌پزشکی و علوم رفتاری دانشکده پزشکی اوکلاهما و همکار این پژوهش، توضیح داد که تجربه تروما، خط پایه سیستم‌های بیولوژیک بدن را تغییر می‌دهد.
به عبارت دیگر، نه تنها ذهن ما خاطرات تروماتیک را به یاد می‌آورد، بلکه فرایندهای بیولوژیک بدن نیز این خاطرات را ثبت می‌کنند و ماهیت فیزیکی فرد را دگرگون می‌سازند.
این مطالعه می‌تواند درک ما را از پیامدهای درازمدت تروما گسترش دهد.
با توجه به افزایش حوادث تروریستی در سطح جهان، فهم بهتر آثار طولانی‌مدت این وقایع بر بازماندگان اهمیت روزافزونی یافته‌است.
این پژوهش نشان می‌دهد تروما فراتر از آثار روانی مشهود، می‌تواند تغییراتی پایدار در سیستم‌های فیزیولوژیک بدن ایجاد کند که ممکن است در نهایت منجر به مشکلات سلامتی در آینده شود.
به گفته محققان، مطالعات طولانی‌مدت آینده می‌تواند سرنوشت این تغییرات بیولوژیک را روشن سازد.
این پژوهش‌ها می‌توانند نشان دهند که آیا نشانگرهای زیستی در طول زمان پایدار می‌مانند و آیا با گذشت سال‌ها با احساس ذهنی سلامت افراد ارتباط پیدا می‌کنند و مهم‌تر از همه، آیا این تغییرات پنهان در نهایت به مشکلات سلامتی قابل مشاهده منجر خواهند شد؟
