جمعه ۲۲ فرودین، پنجمین سالگرد بازداشت علی یونسی و امیرحسین مرادی، دو دانشجوی نخبه دانشگاه صنعتی شریف است. این دو که سال ۹۹ تنها ۱۹ سال داشتند، همچنان در زندان به سر می‌برند. کانون بین‌المللی دانشگاهیان ایرانی، در گزارشی سالگرد بازداشت این دانشجویان را یادآوری کرده است.
علی یونسی، متولد ۱۴ اسفند ۱۳۷۹، دانشجوی رشته کامپیوتر در دانشگاه صنعتی شریف و برنده مدال طلای المپیاد جهانی نجوم و اخترفیزیک (IOAA) در سال ۲۰۱۸ در پکن چین است. او همراه با تیم ایران، با کسب پنج مدال طلا در دوازدهمین دوره این رقابت‌ها، مقام اول جهانی را به دست آورد.
امیرحسین مرادی، متولد یک اسفند ۱۳۷۹، دیگر دانشجوی دانشگاه شریف و دارنده مدال نقره المپیاد نجوم داخلی ایران در سال ۲۰۱۷ است.
روایت بازداشت
۲۲ فرودین ۱۳۹۹، نیروهای امنیتی در یورشی هماهنگ و خشونت‌آمیز، علی و امیرحسین را بازداشت کردند.
بر اساس شهادت خانواده‌های این دو دانشجو، آن‌ها هنگام بازداشت، هدف ضرب و جرح قرار گرفتند.
آیدا یونسی، خواهر علی، در ویدیویی که در آن زمان منتشر کرد، گفت: «۱۲ مامور به خانه ما هجوم آوردند و برادرم را با خشونت دستگیر کردند. آن‌ها به سر او ضربه زدند و او را در حالی که از ناحیه سر خونریزی داشت، از خانه بیرون بردند.»
شرایط بازداشت و شکنجه
پس از دستگیری، هر دو این دانشجویان به بند ۲۰۹ زندان اوین منتقل شدند. بندی که تحت نظارت مستقیم وزارت اطلاعات قرار دارد. آن‌ها به مدت ۶۰ روز در سلول‌های انفرادی کوچک و بدون پنجره محبوس بودند.
مجتبی حسینی که در تابستان ۱۳۹۹ به دلیل انتشار توییت‌های طنزآمیز انتقادی بازداشت شد، به مدت ۹ روز با علی یونسی هم‌سلول بود.
او در مصاحبه‌ای با سایت ایران‌وایر در فروردین ۱۴۰۰ گفت: «یکی از چشمان علی به شدت عفونت کرده و متورم بود. این آسیب از زمان دستگیری او وجود داشت و حتی پس از ۱۰۰ روز، هنوز بهبود نیافته بود. از چشم او مداوم چرک و خون خارج می‌شد و تنها درمانی که در اختیارش قرار می‌گرفت، چند قرص آنتی‌بیوتیک در روز بود.»
علی یونسی همچنین تحت فشار شدیدی قرار داشت تا به حمل مواد منفجره اعتراف کند. اتهامی که او همواره آن را قاطعانه رد کرده است.
اتهامات و روند قضایی
۱۶ اردیبهشت ۱۳۹۹، غلامحسین اسماعیلی، سخنگوی وقت قوه قضاییه، در نشستی خبری این دو دانشجو را به ارتباط با «گروه‌های ضدانقلاب» از جمله سازمان مجاهدین خلق متهم کرد.
او همچنین گفت که در خانه‌های آن‌ها «مواد منفجره کشف شده» است.
خانواده‌های این دو دانشجو و افراد نزدیک به آن‌ها بلافاصله این اتهامات را تکذیب کردند.
پس از حدود دو سال بازجویی و اعمال فشار برای گرفتن اعتراف تلویزیونی، سرانجام در پنجم اردیبهشت ۱۴۰۱، دادگاه انقلاب، علی یونسی و امیرحسین مرادی را به ۱۶ سال حبس «به اتهامات مرتبط با امنیت ملی» محکوم کرد.
اسفند ۱۴۰۳، دیوان عالی کشور پس از بررسی اعتراض وکیلان این دو دانشجو، دستور برگزاری محاکمه مجدد را صادر کرد.
در پی این محاکمه، میزان حبس قابل اجرای یونسی و مرادی به شش سال و هشت ماه زندان کاهش یافت.
موج همبستگی جهانی
در واکنشی کم‌سابقه، گروهی از برندگان جایزه نوبل در سال ۲۰۲۲ از دبیرکل سازمان ملل خواستند تا برای آزادی یونسی و مرادی اقدام کند. همچنین بیش از ۱۷۰ استاد و دانشجوی دانشگاه صنعتی شریف با امضای نامه‌ای سرگشاده، خواستار آزادی همکلاسی‌ها و شاگردان خود شدند.
پرونده یونسی و مرادی در سال‌های گذشته به یکی از نمادهای نقض حقوق دانشگاهیان در ایران تبدیل شده و واکنش‌های گسترده‌ای را در سطح بین‌المللی به دنبال است.
مجامع علمی، سازمان‌های حقوق بشری و چهره‌های برجسته جهانی با انتشار بیانیه‌ها و نامه‌های اعتراضی، خواستار آزادی این دو دانشجوی نخبه شده‌اند.
سازمان عفو بین‌الملل در بیانیه‌ای محاکمه این دو دانشجو را «نمایشی» توصیف کرده و خواستار آزادی فوری آن‌ها شده است.
دیده‌بان حقوق بشر نیز بازداشت خودسرانه آن‌ها را مصداق «نقض آشکار حقوق بشر» دانسته است.
علی‌رغم اعتراضات گسترده داخلی و بین‌المللی، این دو دانشجوی نخبه همچنان در زندان به سر می‌برند.
