حوثیهای یمن با تعیین ضربالاجلی تهدید کردند اگر ارسال کمکها به غزه طی چهار روز آینده از سر گرفته نشود، دوباره حملاتشان را به اسرائیل آغاز میکنند. این تهدید با استقبال حماس مواجه شد. یک رسانه اسرائیلی نیز از آمادگی ارتش این کشور به منظور از سرگیری جنگ در غزه خبر داد.
عبدالملک حوثی، رهبر حوثیها، جمعه ۱۷ اسفند در یک سخنرانی تلویزیونی گفت: «ما یک مهلت چهار روزه برای تلاشهای میانجیگران آتشبس غزه تعیین کردهایم.»
او در ادامه گفت: «اگر اسرائیل پس از این چهار روز همچنان از ورود کمکهای بشردوستانه به نوار غزه جلوگیری کند و گذرگاهها را مسدود نگه دارد، ما عملیات دریایی خود را علیه کشتیهای دشمن از سر خواهیم گرفت.»
حماس با انتشار بیانیهای، ضمن قدردانی از «تصمیم شجاعانه» حوثیها، اسرائیل را «فاشیست» خواند.
حوثیها که کنترل بخش بزرگی از یمن را در دست دارند، در جریان جنگ غزه دهها فروند پهپاد و موشک به سمت کشتیهای مرتبط با اسرائیل و دیگر شناورها در دریای سرخ شلیک کردند اما با آغاز آتشبس غزه در ۳۰ دی، این حملات متوقف شد.
پس از ماهها رایزنیهای بینالمللی و با میانجیگری مصر، قطر و آمریکا، اسرائیل و حماس ۲۶ دی برای برقراری یک آتشبس سهمرحلهای در غزه به توافق دست یافتند.
این آتشبس باعث شد کمکهای بشردوستانه به غزه ارسال شود اما اسرائیل ۱۲ اسفند اعلام کرد که ورود این کمکها به غزه را به دلیل «امتناع حماس از پذیرش پیشنهادی برای تمدید مرحله نخست آتشبس و توافق آزادی گروگانها» متوقف میکند.
حماس در بیانیه خود، از جامعه بینالمللی و سازمان ملل خواست که برای توقف «جنایت گرسنه نگه داشتن غیرنظامیان بیگناه در نوار غزه» که از طریق بستن گذرگاهها و جلوگیری از ورود کمکهای بشردوستانه انجام میشود، بهسرعت وارد عمل شوند.
این گروه همچنین از دولتهای عربی و اسلامی خواست گامهای موثری برای شکستن محاصره نوار غزه بردارند.
تهدید حوثیها علیه اسرائیل چند روز پس از آن مطرح شد که آمریکا این گروه یمنی را بار دیگر در فهرست سازمانهای تروریستی خارجی قرار داد و هفت تن از رهبران ارشدش را تحریم کرد.
آمادگی ارتش اسرائیل برای از سرگیری جنگ در غزه
همزمان با این تهدیدات، کانال ۱۱ تلویزیون اسرائیل شامگاه جمعه در گزارشی اعلام کرد در پی به بنبست رسیدن مذاکرات مرحله دوم توافق آتشبس، مقامات سیاسی اسرائیل به ارتش دستور دادهاند فورا برای ازسرگیری نبرد در غزه آماده شود.
نزدیکان بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل، به رسانه گفتند که ازسرگیری جنگ، همچنان یکی از گزینههای روی میز است اما منابع امنیتی در جلسات محرمانه تاکید کردهاند بر اساس تجربیات گذشته، این اقدام احتمال آسیب رسیدن به جان گروگانها را افزایش میدهد.
بر اساس این گزارش، اسرائیل دریافته که تصمیم برای قطع کمکهای بشردوستانه به غزه تاثیرش را در این منطقه گذاشته و بر این باور است که ادامه این فشار، میتواند به آزادی تعدادی از گروگانها منجر شود.
از سوی دیگر در جریان جنگ میان اسرائیل و حماس در نوار غزه، حوثیها بارها موشکهای بالستیک و پهپادهایی به سمت اسرائیل شلیک کردند؛ بهگونهای که این حملات به تدریج به یک رویداد تقریبا روزانه تبدیل شد.
بیشتر این موشکها و پهپادها رهگیری شدند اما برخی نیز به اسرائیل اصابت کردند که در یک مورد باعث کشته شدن یک نفر در تلآویو و در موردی دیگر خسارت گستردهای به یک مدرسه شد.
همچنین، حملات حوثیها به مناطق دیگر، از جمله شهر تفریحی ایلات در جنوب اسرائیل، خسارتهایی به بار آورد.
علاوه بر این، حوثیها کشتیهای اسرائیلی و دیگر کشتیها را در دریای سرخ هدف قرار دادند و مسیرهای کشتیرانی جهانی را مختل کردند.
آنها این اقدامات را به عنوان «همبستگی با فلسطینیان غزه» در جریان جنگ اسرائیل و حماس توصیف کردند.
اسرائیل در واکنش به این حملات، مواضع این گروه در یمن را هدف حملههای هوایی قرار داد. آمریکا و بریتانیا نیز در پاسخ به حملات حوثیها علیه کشتیهای تجاری، مواضع آنها را بمباران کردند.
حوثیها پیشتر گفته بودند حملاتشان را زمانی متوقف خواهند کرد که جنگ در غزه پایان یابد و از زمان آغاز آتشبس، حملهای به اسرائیل نکردهاند.
ترامپ در یک پست در شبکههای اجتماعی در روز چهارشنبه خواستار آن شد که حماس «همه گروگانها را فورا آزاد کند، نه بعدا» و پیکر گروگانها را تحویل دهد «وگرنه کارتان تمام است.»
ترامپ در پایان این پیام خطاب به «مردم غزه» گفت «اگر گروگانها آزاد نشوند، شما مردهاید.»
این اظهارنظر ترامپ، با واکنش مدافعان حقوق بشر از جمله فرانچسکا آلبانیز، گزارشگر ویژه سازمان ملل در امور اراضی فلسطینی اشغالی، مواجه شد که اظهارات ترامپ را محکوم کردند.
آنها گفتند این سخنان به منزله تشویق به مجازات جمعی است که طبق قوانین بینالمللی غیرقانونی محسوب میشود.
عبداللطیف القانوع، سخنگوی حماس، در پیامی متنی به رویترز گفت: «تهدیدهای مکرر ترامپ علیه مردم ما، به معنی حمایت از نتانیاهو برای دور زدن توافق و تشدید محاصره و گرسنگی دادن به مردم ما است.»
او در ادامه پیام خود نوشته است «بهترین مسیر برای آزادی باقیمانده زندانیان اسرائیلی، اجرای مرحله دوم آتشبس و وادار کردن اسرائیل به پایبندی به توافق امضاشده تحت نظارت میانجیگران است.»
بنبست در روند آتشبس
توافق آتشبس در غزه که از دیماه اجرایی شد، مقرر میکرد که آزادی باقیمانده گروگانها در مرحله دوم انجام شود، که طی آن مذاکرات نهایی برای پایان جنگ نیز انجام گیرد.
مرحله اول آتشبس شنبه پایان یافت و از آن زمان اسرائیل محاصره کامل غزه را دوباره برقرار کرده و ورود هر نوع کالایی به این منطقه را متوقف کرده است. تلآویو خواستار آزادی گروگانهای باقیمانده است، اما حاضر به آغاز مذاکرات برای پایان جنگ نشده است.
بر اساس این گزارش، فلسطینیان هشدار دادهاند که محاصره جدید میتواند منجر به بروز قحطی در میان ۲.۳ میلیون ساکن غزه شود که همچنان در میان ویرانههای جنگ زندگی میکنند.
ترامپ پس از دیدار روز چهارشنبه با گروهی از گروگانهای آزادشده از غزه، تهدیدات خود را تشدید کرد و گفت: «من همه تجهیزات مورد نیاز اسرائیل را برای پایان دادن به این کار ارسال میکنم. هیچ عضویی از حماس در امان نخواهد بود اگر گروگانها را آزاد نکنید.»
او همچنین مستقیما خطاب به مردم غزه نوشت: «یک آینده زیبا در انتظار شماست، اما نه اگر گروگانها را نگه دارید. اگر این کار را بکنید، شما مردهاید! یک تصمیم عاقلانه بگیرید. گروگانها را همین حالا آزاد کنید، وگرنه بعدا بهای سنگینی خواهید پرداخت!»
واکنش گروههای حقوق بشری
به گزارش رویترز، سازمانهای حقوق بشری، از جمله دیدهبان حقوق بشر و عفو بینالملل، که بارها خواستار آزادی گروگانها از سوی حماس شدهاند، اظهارات ترامپ را غیرقانونی دانسته و آن را توجیهی برای استفاده از نیروی نظامی علیه کل جمعیت غزه میدانند.
عمر شاکر، مدیر دیدبان حقوق بشر در امور اسرائیل و فلسطین، به رویترز گفت: «سخنان ترامپ این پیام را میرساند که استفاده از نیروی نظامی و مجازات کل جمعیت غزه، در پاسخ به اقدام غیرقانونی برخی گروههای مسلح برای نگه داشتن گروگانهای اسرائیلی، مجاز است.»
ابو عبیده، سخنگوی شاخه نظامی حماس، در یک سخنرانی تلویزیونی گفت: «تهدیدهای دشمن در مورد ازسرگیری جنگ یا تشدید محاصره، منجر به آزادی گروگانهای اسرائیلی نخواهد شد.»
او سپس با هشدار درباره وضعیت گروگانهای اسرائیلی گفت: «ما به همه طرفهای درگیر میگوییم که تمامی گروگانهای زنده در اختیار ما، نشانههای حیات دارند و هرگونه تشدید حملات علیه غزه، احتمال کشته شدن برخی از این گروگانها را افزایش میدهد، همانطور که در موارد قبلی نیز اتفاق افتاده است.»
در همین حال، مقامات فلسطینی اعلام کردند که پنجشنبه یک حمله هوایی اسرائیل در شرق غزه، یک فلسطینی را کشت. ارتش اسرائیل در واکنش گفت که چند مظنون که قصد کاشت بمب در منطقه را داشتند، هدف حمله قرار گرفتند تا تهدید از بین برود.
تماسهای پنهانی بین آمریکا و حماس
به گزارش رویترز، تهدیدهای ترامپ، همزمان با انتشار گزارشهایی درباره مذاکرات محرمانه بین یک فرستاده آمریکا و حماس صورت گرفته است. بهنظر میرسد این مذاکرات تغییری در سیاست دیرینه آمریکا مبنی بر عدم مذاکره با حماس باشد که این گروه را یک سازمان افراطی طبقهبندی کرده است.
به گفته منابع امنیتی مصر، میانجیگران مصری و قطری در مذاکرات بین فرستاده ترامپ و مقامات حماس حضور داشتند.
کاخ سفید اعلام کرد که آدام بوهلر، فرستاده ویژه آمریکا در امور گروگانها، اختیار دارد مستقیما با حماس مذاکره کند.
دفتر نتانیاهو در بیانیهای کوتاه گفت «اسرائیل موضع خود در مورد مذاکرات مستقیم با حماس را به ایالات متحده اعلام کرده است.»
به گفته منابع مصری، مذاکرات در فضایی مثبت پایان یافته است و احتمال دارد به زودی مرحله دوم توافق آتشبس آغاز شود.
باسم نعیم، یکی از مقامات ارشد حماس، در نامهای سرگشاده از ترامپ خواست تا برای ایجاد تعادل در موضع خود، با اسرای فلسطینی آزادشده نیز دیدار کند.
او افزود که ۹۵۰۰ فلسطینی در ۲۳ زندان اسرائیل نگهداری میشوند، که از حقوق اولیه خود محروم هستند، از ملاقات خانوادگی منع شده و تحت شکنجه روانی و جسمی قرار دارند.
حازم قاسم، سخنگوی حماس، در مصاحبه با خبرگزاری آناتولی ترکیه گفت که رییسجمهوری آمریکا با این سخنان به دولت اسرائیل «این جسارت را میدهد که توافق آتشبس را اجرا نکند».
به گفته قاسم، توافق آتشبس که خود آمریکا از میانجیهای آن بوده، شامل آزادی همه گروگانها در سه مرحله است و حماس در مرحله اول «به تعهدات خود عمل کرد».
او تاکید کرد که نخستوزیر اسرائیل «حاضر به مذاکره در مورد مرحله دوم توافق آتشبس نیست» و از دولت آمریکا خواست تا اسرائیل را تحت فشار قرار دهد.
ساعاتی پیش از انتشار این موضع حماس، مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا، در مصاحبه با فاکسنیوز به این گروه هشدار داد تهدید رییسجمهوری آمریکا را درباره «عواقب دردناک» آزاد نکردن گروگانها، جدی بگیرد.
روبیو تاکید کرد که ترامپ پس از دیدار با خانواده گروگانها و شنیدن روایت آنها و همچنین دیدن گروگانهای آزاد شده که لاغر شدهاند، «صبرش را از دست داده» است.
ترامپ چهارشنبه ۱۵ اسفند، پس از دیدار با شماری از گروگانهای آزاد شده، هشدار داد که حماس در صورت آزاد نکردن گروگانها با عواقب دردناکی مواجه خواهد شد و بهای سنگینی خواهد پرداخت.
او در شبکه اجتماعی خود، تروث سوشال، خطاب به حماس نوشت: «شالوم حماس یعنی سلام و خداحافظی. شما میتوانید انتخاب کنید. همه گروگانها را حالا آزاد کنید و فورا همه اجساد افرادی را که کشتهاید بازگردانید یا کار شما تمام است.»
ترامپ تهدید کرد که اگر به خواسته او عمل نشود «هیچ عضو حماس در امان نخواهد بود» و «همه چیزهایی را که اسرائیل برای تمام کردن کار» حماس نیاز دارد، به این کشور ارسال خواهد کرد.
در حال حاضر حماس هنوز ۵۹ گروگان را در غزه در اختیار دارد. ارتش اسرائیل تایید کرده که ۳۵ نفر از این گروگانها جان خود را از دست دادهاند. دستگاههای اطلاعاتی اسرائیل بر این باورند که ۲۲ گروگان هنوز زنده هستند و وضعیت دو نفر نامشخص است.
در میان گروگانهای باقیمانده، پنج آمریکایی وجود دارند که یکی از آنها، ادان الکساندر ۲۱ ساله، احتمالا زنده است.
مرحله اول آتشبس غزه ۱۲ اسفند پایان یافت و مذاکرات برای رسیدن به توافقی برای اجرای مرحله دوم بینتیجه بوده است.
پیشتر استیو ویتکاف، نماینده ویژه ترامپ در امور خاورمیانه، خواستار تمدید مرحله اول آتشبس تا پایان ماه رمضان شده بود اما حماس این طرح را رد کرده است.
همزمان با تهدید ترامپ، واشینگتن تایید کرد مذاکرات مستقیم محرمانهای را برای آزادی گروگانهای آمریکایی باقیمانده در غزه، با گروه حماس انجام داده است.
کارولین لیویت، سخنگوی کاخ سفید، با تایید خبر مذاکره مستقیم آدام بولر، فرستاده ویژه آمریکا در امور گروگانها و مقامهای حماس در دوحه، گفت که بولر برای مذاکره با حماس اختیار دارد و پیش از این مذاکرات، اسرائیل نیز مورد مشورت قرار گرفته بود.
از سوی دیگر، دفتر نخستوزیر اسرائیل اعلام کرد این کشور موضع خود را در ارتباط با مذاکره مستقیم فرستاده دولت آمریکا و حماس، به دولت ترامپ منتقل کرده است.
دفتر نتانیاهو جزییات بیشتری در این مورد ارائه نکرد.
پیشتر وبسایت آکسیوس بهنقل از دو منبع آگاه که نامشان را اعلام نکرد، گزارش داده بود دولت ترامپ در حال انجام مذاکرات مستقیم بیسابقه با حماس برای آزادی گروگانهای آمریکایی در غزه و احتمال دستیابی به توافقی گستردهتر برای پایان دادن به جنگ است.
مذاکره ایالات متحده با حماس امری بیسابقه است. آمریکا از سال ۱۹۹۷ حماس را «بهعنوان یک سازمان تروریستی» شناسایی کرد و تاکنون هرگز بهطور مستقیم با این گروه مذاکره نکرده بود.
در نخستین واکنش، دفتر نخستوزیری اسرائیل، گزارش هاآرتص را «اخبار جعلی» خواند و گفته «حقیقت کاملا برعکس آن است.»
بر اساس گزارش هاآرتص، این دو مقام در اواخر ماه مه ۲۰۲۳، پس از انجام عملیات «سپر و پیکان» علیه جهاد اسلامی فلسطین در غزه، دیدار کردند.
به نوشته هاآرتص، بار در این دیدار به نتانیاهو گفت این عملیات «تنها اولین دور از نبرد با محور شیعه» است و در ادامه تاکید کرده «ما باید برای حمله اولیه و یک سلسله ترورهای هدفمند آماده شویم. چالش بعدی ما حماس است و گریز از یک جنگ در غزه ممکن نخواهد بود.»
در جریان عملیات «سپر و پیکان»، حماس بهطور فعال وارد جنگ نشد و در نتیجه، دامنه آن حملات محدود باقی ماند. طی این عملیات، اسرائیل چندین فرمانده ارشد جهاد اسلامی را در حملات هوایی از بین برد و جهاد اسلامی حدود ۱۵۰۰ راکت به سمت اسرائیل شلیک کرد تا اینکه آتشبسی با میانجیگری مصر برقرار شد.
هاآرتص گزارش داده که در جریان آن دیدار، نتانیاهو در پاسخ به هشدار بار، تاکید کرده «موازنه قوی وحشت» علیه حماس، موجب بازدارندگی آن شده است.
اختلاف بر سر برآورد تهدید حماس
بر اساس این گزارش، بار به نتانیاهو هشدار داده اسرائیل شاید به عنوان واکنشی به یک عملیات بزرگ در کرانه باختری، بهزودی ناچار به تصمیمگیری درباره آغاز یک عملیات علیه حماس خواهد شد.
اما نتانیاهو پاسخ داده بود: «موازنه وحشت علیه حماس قوی است» و حماس از زمان عملیات «نگهبان دیوارها» در سال ۲۰۲۱، از درگیریهای اسرائیل با جهاد اسلامی دور مانده است.
با این حال، صبح روز ۷ اکتبر ۲۰۲۳، نیروهای حماس از نوار غزه به جنوب اسرائیل حمله کردند، بیش از ۱۲۰۰ نفر را کشتند و ۲۵۱ نفر را به گروگان گرفتند و د ر پیامد آن جنگی شعلهور شد که با گذشت ۱۷ ماه از آن تاریخ هنوز ادامه دارد.
واکنش دفتر نخستوزیری به گزارش هاآرتص
دفتر نتانیاهو در واکنش به تایید کرد که چنین ملاقاتی انجام شده، اما مدعی شد که بار در آن جلسه گفته است «حماس به حفظ ثبات در نوار غزه تمایل دارد و تمرکز این گروه اکنون بر فشار بر اسرائیل در کرانه باختری است.»
بنا بر اعلام دفتر نخستوزیری، بار پیشنهاد کرده بود که «هیچ اقدامی انجام نشود» یا حداکثر تعداد کارگران فلسطینی ورودی به اسرائیل کاهش یابد.
در مقابل، نتانیاهو دستور داده بود ارتش و نیروهای امنیتی برای وارد آوردن ضربهای سنگین به حماس آماده شوند و تاکید کرده بود که «ترورهای هدفمند رهبران تروریستی، مانند آنچه در عملیات سپر و پیکان انجام شد، عنصر اصلی بازدارندگی اسرائیل است.»
بنا بر این بیانیه، او همچنین تاکید کرده بود که باید برای ترور رهبران ارشد حماس، از جمله محمد الضیف و یحیی سنوار آمادهسازیهای لازم انجام شود.
تشدید اختلافات و احتمال برکناری بار
هاآرتص در گزارش خود اشارهای نکرد که چگونه به اطلاعات مکالمه میان این دو مقام اسرائیلی در ۲۱ مه ۲۰۲۳ دست یافته است، اما این گزارش در شرایطی منتشر شد که گمانهزنیهایی درباره برنامه نتانیاهو برای برکناری بار از ریاست شین بت مطرح شده است.
نخستوزیر اخیرا بار و دیوید بارنئا، رییس موساد، را از هدایت تیم مذاکرات درباره توافق آتشبس و گروگانها در غزه کنار گذاشته است. این تصمیم باعث شده که جناح راستگرای کابینه، نتانیاهو را تهدید به ترک دولت و سرنگونی آن کند.
سهشنبه، دفتر نخستوزیری با انتشار بیانیهای بهشدت از بار انتقاد کرد و گفت یافتههای تحقیق داخلی درباره ناکامیهای شین بت در جلوگیری از حمله ۷ اکتبر، که بار دستور تهیه آن را داده بود، «به هیچ سوالی پاسخ نمیدهد.»
بر اساس این بیانیه ، بار «بهطور کامل در مقابله با تهدید حماس شکست خورده است» و در ۷ اکتبر نیز «تصویر اطلاعاتی را به اشتباه تحلیل کرده» و سطح تهدید را اشتباه ارزیابی کرده است.
در تحقیقات شینبت به برخی ناکامیها اشاره و گفته شده که این سازمان در صورت اتخاذ تدابیر مناسب، میتوانست حمله را خنثی کند. اما در عین حال، بیشتر مسئولیت را متوجه دیگران دانسته و مدعی شده است که دولتهای متوالی اسرائیل، سیاستهای کافی برای مقابله با حماس اتخاذ نکردهاند.
بر اساس یافتههای این تحقیق داخلی، از جمله این سیاستهای ناکافی، عدم حمله به رهبران این گروه است که به گفته شین بت، این سازمان برای آن فشار میآورد.
یک منبع نزدیک به نتانیاهو هم اعلام کرد: «نتیجهگیریهای تحقیق شین بت، متناسب با ابعاد شکست عظیم این سازمان و رییس آن نیست.»
گزارش هاآرتص در شرایطی منتشر شده است که جنگ لفظی و افشاگریهای استراتژیک میان نخستوزیر و رییس سازمان امنیت داخلی شدت گرفته و آنطور که تایمز اسرائیل گزارش داده حتی گمانهزنیهایی درباره احتمال برکناری بار به دست نتانیاهو مطرح شده است.
اما رونن بار اعلام کرده تا زمانی که تمامی گروگانها آزاد نشوند و کمیسیون دولتی تحقیق درباره شکستهای مرتبط با حمله حماس تشکیل نشود، از سمت خود کنارهگیری نخواهد کرد.
با این حال، گزارشها حاکی از آن است که نتانیاهو در حال بررسی تبعات برکناری بار است و ممکن است این اقدام طی هفتههای آینده انجام شود.
