فناوری در حال دگرگون کردن نظام مراقبت سلامت ژاپن است. در تصویری که به‌زودی به واقعیت تبدیل خواهد شد، یک ربات هوشمند با دقت فراوان، سالمندی را به پهلو می‌چرخاند، حرکتی که برای تعویض پوشک یا پیشگیری از زخم بستر در سالمندان انجام می‌شود.
به گزارش رویترز، ربات انسان‌نمای ۱۵۰ کیلوگرمی مجهز به هوش مصنوعی با نام ایرِک (AIREC)، نمونه اولیه ربات انسان‌نمای مجهز به هوش مصنوعی به شمار می‌رود.
این ربات آینده‌ای است که دانشمندان ژاپنی برای مقابله با بحران پیری جمعیت و کمبود نیروی کار در حوزه مراقبت سالمندان طراحی کرده‌اند.
شیگکی سوگانو، استاد دانشگاه واسدا که هدایت پروژه تحقیقاتی ربات ایرِک را بر عهده دارد، در مصاحبه با رویترز گفت: «با توجه به جامعه پیر و کاهش زاد و ولد، ما به پشتیبانی ربات‌ها برای مراقبت‌های پزشکی، نگهداری از سالمندان و امور زندگی روزمره خود نیاز خواهیم داشت.»
این پروژه با حمایت مالی دولت ژاپن انجام می‌شود.
ژاپن، پیشتاز بحران سالمندی در جهان
ژاپن که پیشرفته‌ترین جامعه سالخورده جهان محسوب می‌شود، با چالش‌هایی همچون کاهش نرخ زاد و ولد، افت جمعیت در سن کار و سیاست‌های سخت‌گیرانه مهاجرتی روبه‌رو است.
نسل جهش جمعیتی ژاپن، جمعیت بزرگی که در پی افزایش زاد و ولد پس از جنگ جهانی دوم بین سال‌های ۱۹۴۷ تا ۱۹۴۹ به دنیا آمدند، تا پایان سال ۲۰۲۴ همگی دست‌کم ۷۵ ساله شده‌اند و به گروه سنی «سالمندان مرحله پایانی» پیوسته‌اند.
این امر فشار مضاعفی بر نظام مراقبت سلامت این کشور وارد می‌کند.
بر اساس آخرین داده‌های وزارت بهداشت ژاپن، تعداد نوزادان متولد شده در سال ۲۰۲۴ برای نهمین سال متوالی کاهش یافته و با افت پنج درصدی، به رکورد کم‌سابقه ۷۲۰ هزار و ۹۸۸ نفر رسیده است.
چالش فزاینده نظام سلامت ژاپن
در نتیجه این شرایط، بخش پرستاری با بحران جدی در تامین نیروی انسانی مواجه است، به‌گونه‌ای که تا دسامبر ۲۰۲۴، به ازای هر ۴.۲۵ موقعیت شغلی در این حوزه تنها یک متقاضی وجود داشته است.
این نسبت به‌مراتب بدتر از نرخ کلی ۱.۲۲ متقاضی به‌ازای هر موقعیت شغلی در سطح کشور است و به‌روشنی از کمبود شدید نیروی کار در بخش پرستاری حکایت دارد.
با وجود تلاش‌های دولت ژاپن برای رفع این مشکل از طریق جذب نیروی کار خارجی، شمار کارگران خارجی فعال در این بخش در سال ۲۰۲۳ تنها حدود ۵۷ هزار نفر بوده است.
این رقم کمتر از سه درصد از کل نیروی کار این حوزه را تشکیل می‌دهد و به هیچ‌وجه پاسخگوی نیاز فزاینده به مراقبان سالمندان نیست.
ژاپن و چالش تامین نیروی انسانی برای مراقبت از سالمندان
طبق داده‌های وزارت بهداشت، کار و رفاه ژاپن، این کشور با توجه به کاهش جمعیت در سن کار، تا سال ۲۰۴۰ به حدود ۲ میلیون و ۷۲۰ هزار نیروی کار در بخش مراقبت و پرستاری نیاز خواهد داشت.
این رقم ۲۸ درصد بیشتر از تعداد نیروی فعال در این بخش در سال ۲۰۲۳ است.
تاکاشی میاموتو، یکی از مدیران مجموعه مراقبت از سالمندان ژنکوکای، در مصاحبه با رویترز گفت: «ما به‌سختی می‌توانیم وضعیت موجود را مدیریت کنیم و در ۱۰ تا ۱۵ سال آینده، وضعیت بسیار بدتر خواهد شد. فناوری بهترین شانس ما برای جلوگیری از این بحران است.»
فناوری به کمک می‌آید
مجموعه ژنکوکای فعالانه فناوری‌های جدید را در خدمات خود به کار گرفته، اما استفاده از ربات‌ها تاکنون محدود بوده است.
در یکی از مراکز این مجموعه در توکیو، رباتی به اندازه یک عروسک با چشمان درشت به یک مراقب کمک می‌کند تا با خواندن آهنگ‌های پاپ و هدایت سالمندان در تمرینات کششی ساده، به آن‌ها روحیه دهد.
این در حالی است که مراقبان انسانی مشغول رسیدگی به سایر وظایف ضروری هستند.
یکی از کاربردی‌ترین فناوری‌های مراقبت پرستاری در حال حاضر، حسگرهای خواب هستند که زیر تشک سالمندان قرار می‌گیرند و با پایش وضعیت خواب آن‌ها، نیاز به گشت‌زنی‌های شبانه مراقبان انسانی را کاهش می‌دهند.
اگرچه ربات‌های انسان‌نمای متعددی مانند اپتیموس از شرکت تسلا برای آینده‌ای نزدیک در حال توسعه هستند، اما سوگانو معتقد است ربات‌هایی که بتوانند به‌طور ایمن با انسان‌ها تعامل فیزیکی داشته باشند، نیازمند سطح بالاتری از دقت و هوشمندی هستند.
به گفته سوگانو که ریاست انجمن رباتیک ژاپن را نیز بر عهده دارد، ربات‌های انسان‌نما در سراسر جهان در حال توسعه هستند، اما به ندرت با انسان‌ها تماس مستقیم دارند.
آن‌ها معمولا تنها کارهای خانه یا برخی وظایف در کارخانه‌‌ها را انجام می‌دهند. زمانی که پای انسان‌ها به میان می‌آید، مسائلی مانند ایمنی و نحوه هماهنگی حرکات ربات با ویژگی‌های منحصر به فرد هر شخص، اهمیت پیدا می‌کند.
ربات ایرِک قادر است به فرد برای نشستن یا پوشیدن جوراب کمک کند، تخم مرغ بپزد، لباس‌ها را تا کند و برخی کارهای مفید دیگر را در خانه انجام دهد. با این حال، سوگانو انتظار ندارد که ایرِک تا حدود سال ۲۰۳۰ برای استفاده در مراکز مراقبت پرستاری و پزشکی آماده شود.
قیمت اولیه این ربات بیش از ۱۰ میلیون ین (۶۷ هزار دلار) خواهد بود.
تاکاکی ایتو، یکی از مراقبان در مرکز ژنکوکای، به آینده پرستاری رباتیک خوش‌بین است.
او معتقد است اگر ربات‌های مجهز به هوش مصنوعی بتوانند شرایط زندگی و ویژگی‌های شخصی هر سالمند یا بیمار را درک کنند، ممکن است آینده‌ای برای ارائه مستقیم مراقبت پرستاری توسط آن‌ها وجود داشته باشد.
ایتو افزود: «اما فکر نمی‌کنم ربات‌ها بتوانند تمام جنبه‌های مراقبت پرستاری را درک کنند. آینده‌ای که در آن ربات‌ها و انسان‌ها با همکاری یکدیگر مراقبت پرستاری را بهبود می‌بخشند، آینده‌ای است که من به آن امیدوارم.»
