مغازهداران و بازاریان چندین شهر کردنشین ایران، چهارشنبه سوم بهمن در پی فراخوان احزاب کرد برای اعتراض به صدور احکام اعدام وریشه مرادی و پخشان عزیزی، اعتصاب کردند و مغازههای خود را بسته نگه داشتند. احزاب کردستان ایران برگزاری موفق این اعتصابات را پاسخ قاطع مردم به حاکمیت خواندند.
تصاویر منتشر شده در رسانههای اجتمای نشان میدهند کسبه بازارهای شهرهای کُردنشین سنندج، سقز، دیواندره و مریوان در استان کردستان، مهاباد و بوکان در استان آذربایجانغربی و کرمانشاه در استان کرمانشاه، روز چهارشنبه از باز کردن مغازههای خود امتناع کردند.
بر اساس گزارشها، در برخی از شهرها خطوط اینترنت دچار اختلال شدهاند.
تصاویر رسیده به ایراناینترنشنال نشان میدهند ماموران روی کرکره شماری از مغازههایی که به اعتصاب پیوستهاند، با رنگ قرمز کلمه «پلمب» را نوشتهاند.
آژانس خبری کُردپا نیز از فضای امنیتی حاکم بر شهر سقز در روز چهارشنبه خبر داد و نوشت که «دهها مغازه از سوی نیروهای امنیتی پلمب شدهاند».
همزمان با این اعتصابات، مازیار طاطایی، یکی از وکلای پخشان عزیزی، اعلام کرد که دیوان عالی کشور در پی ثبت درخواست اعاده دادرسی برای حکم اعدام موکلش، با توقف اجرای حکم این زندانی سیاسی موافقت کرده است.
شش حزب و جریان سیاسی کردستان ایران در بیانیهای برگزاری موفقیتآمیز این اعتصابات را تبریک گفتند و این اقدام هماهنگ را «پاسخ قاطع» مردم به جمهوری اسلامی خواندند.
این احزاب خاطرنشان کردند موفقیت این اعتصابات در حالی است که برگزارکنندگان آن شاهد تهدید، ارعاب و انتشار اخبار کذب بودند.
حزب دموکرات کردستان ایران، حزب حیات آزاد کردستان (پژاک)، حزب آزادی کردستان (پاک)، حزب کومهله کردستان ایران، حزب دمکرات کردستان ایران و سازمان کردستان حزب کمونیست ایران از جمله گروههای امضاکننده این بیانیه هستند.
این شش حزب یکشنبه ۳۰ دیماه در بیانیهای مشترک از مردم سراسر کردستان خواستند با هدف جلوگیری از اعدام پخشان عزیزی و وریشه مرادی، سوم بهمن در یک اعتصاب سراسری پیشگیرانه، بازارها و مراکز کار و تحصیل را تعطیل کنند.
جمعی از دانشجویان و ائتلافی از زنان کرد نیز در بیانیههایی جداگانه، احکام صادر شده علیه پخشان عزیزی و وریشه مرادی، زندانی سیاسی محبوس در زندان اوین را محکوم و از فراخوان اعتصاب حمایت کردند.
در همین حال، کمپین آزادی وریشه مرادی، در بیانیهای با اشاره به انتشار خبر توقف اجرای حکم پخشان عزیزی پس از برگزاری اعتصاب عمومی کردستان و اعتصاب غذای بند زنان زندان اوین، اعلام کرد هنوز هیچ تغییری در پرونده وریشه مرادی صورت نگرفته و خطر اجرای حکم او همچنان به قوت خود باقی است.
شیرین عبادی، برنده جایزه نوبل صلح در اینستاگرام خود نوشت: «از تمام جریانهای سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، مدنی و صنفی میخواهم با این اعتصاب همراه شوند.»
وریشه مرادی ۲۰ آبان با حکم ابوالقاسم صلواتی و پخشان عزیزی دوم مرداد با حکم ایمان افشاری در دادگاه انقلاب تهران به اعدام محکوم شدند.
پخشان عزیزی، مددکار اجتماعی، ۱۳ مرداد ۱۴۰۲ در تهران بازداشت و پس از تحمل نزدیک به پنج ماه حبس انفرادی و شکنجه، اواخر آذر همان سال به بند زنان اوین منتقل شد.
عزیزی دوم مرداد سال جاری با حکم افشاری، رییس شعبه ۲۶ دادگاه انقلاب تهران، به اتهام «بغی» به اعدام محکوم شد.
حکم اعدام این زندانی سیاسی کُرد ۱۹ دی در شعبه ۳۹ دیوان عالی کشور تایید شد و به گفته برادرش، برای اجرا به دایره اجرای احکام فرستاده شده است.
تایید حکم اعدام عزیزی و صدور حکم اعدام مرادی در هفتهها و ماههای گذشته با اعترضات گسترده داخلی و بینالمللی همراه شده است.
عزیزی یکی از دهها زندانی سیاسی محکوم به اعدام در ایران است که حکم اعدامش بدون در نظر گرفتن اسناد نشاندهنده بیگناهی او، تایید شده است.
سایت حقوق بشری هرانا ۱۷ دی ماه در گزارشی با استناد به بررسیهای اخیر خود نوشت در حال حاضر دستکم ۵۴ زندانی در زندانهای سراسر کشور با اتهامات سیاسی یا امنیتی زیر حکم اعدام هستند.
روبیو در پاسخ مکتوب به پرسش سناتور تد کروز، با اشاره به برجام نوشته است: «من معتقدم به سود منافع امنیت ملی ماست که شورای امنیت سازمان ملل تحریمهایی را که بر اساس برجام تعلیق شده بودند، دوباره اعمال کند.»
روبیو در ادامه با اشاره به تبعیتش از دونالد ترامپ نوشته است: «من رهنمودهای رییسجمهور را اجرا خواهم کرد و با متحدانمان همکاری میکنم تا اطمینان حاصل کنیم با فعال شدن مکانیسم ماشه، بازگردانی تحریمها (اِسنپبک) اتفاق بیفتد.»
نامه روبیو منتشر نشده است و کروز تنها بخشهایی از آن را در جلسه تایید صلاحیت الیس استفانیک، گزینه ترامپ برای نمایندگی آمریکا در سازمان ملل، قرائت کرد.
مثلث مخالف ایران
روبیو، کروز و استفانیک، همگی از حامیان سرسخت اسرائیل و مخالفان تهران بهشمار میآیند و نشان دادهاند که قصد دارندجمهوری اسلامی را برای کاهش حمایت از گروههای مسلح متحد خود و جلوگیری از پیشبرد برنامه هستهایاش تحت فشار بگذارند.
استفانیک گفت: «مقابله با ایران یک اولویت اصلی است. این اقدام در دوره اول ریاستجمهوری ترامپ موفقیتآمیز بود.»
مکانیسم ماشه در توافق برجام
اگر هر یک از طرفهای برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) تشخیص دهند که ایران به تعهداتش عمل نمیکند، «اسنپبک» از تعلیق تحریمهای سازمان ملل علیه جمهوری اسلامی، به لحاظ فنی میتواند بهشکل خودکار اعمال شود.
با اسنپبک، تحریمهایی که بر اساس برجام لغو شده بودند، از تعلیق خارج شده و پس از ۳۰ روز دوباره اعمال خواهند شد، مگر اینکه پنج عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل بهصورت اجماعی رای دهند که تحریمها همچنان لغوشده باقی بمانند.
ترامپ با این استدلال که لغو تحریمها به ایران منابع مالی میدهد تا خود و همپیمانان منطقهایاش مانند حماس و حزبالله را مجهز کند، در سال ۲۰۱۸ آمریکا را از توافق برجام خارج کرد.
اکنون که واشنگتن از این توافق خارج شده است، نمیتواند بهتنهایی روند اسنپبک را آغاز کند، اما قول داده است در گفتوگو با متحدان اروپایی خود، به آنها برای این اقدام فشار بیاورد.
روسیه و چین که رابطهشان با غرب چندان دوستانه نیست، در سالهای اخیر روابط خود با ایران را تقویت کردهاند و بعدی به نظر میرسد برای تامین نظر آمریکا با ایران مقابله کنند.
بنابراین فعالسازی اسنپبک بر عهده یکی از سه کشور اروپایی عضو توافق، موسوم به تروئیکای اروپایی Eشامل فرانسه، بریتانیا و آلمان خواهد افتاد. بر اساس گزارشها، این قدرت اروپایی در حال حاضر درباره گامهای آتی برای نجات توافق، با ایران در حال مذاکرهاند.
بریتانیا اعلام کرده که احتمالا در نهایت با استفاده از مکانیزم ماشه، تحریمهای سازمان ملل علیه حمهوری اسلامی را فعال کند و دلیل آن را پیشرفت ایران در غنیسازی اورانیوم عنوان کرده است، پیشرفتی که ایران را به ساخت بمب اتمی نزدیکتر میکند.
اگر هیچیک از طرفهای توافق تا اکتبر ۲۰۲۵ موضوع عدم پایبندی ایران به توافق را به شورای امنیت ارجاع ندهد، طبق قطعنامه سازمان ملل که این توافق را نهایی کرد، توانایی فعالسازی مجدد تحریمها (اسنپبک) از بین خواهد رفت.
ایران؛ توافق یا ادامه تنش
ایران سال گذشته اعلام کرد برای دستیابی به یک توافق یا در صورت عدم همراهی طرفهای مقابل برای دامه تنش هم، آمادگی دارد.
عباس عراقچی، وزیر خارجه جمهوری اسلامی، در ماه نوامبر گفت: «ما معتقدیم پنجره دیپلماسی همچنان باز است، اگرچه بهصورت محدود و مشروط به اینکه سایر طرفها اراده واقعی نشان دهند. بدون چنین تعهدی، ما مسیر جایگزینی را دنبال خواهیم کرد.»
سناتور کروز روز سهشنبه با ابراز خشم، دولت قبلی جو بایدن را متهم کرد که به ایران امکان پیشرفت بیشتر هستهای داده و گفت ترامپ باید مانع این پیشرفت شود.
کروز گفت: «زمانی که آیتالله شعار مرگ بر آمریکا سر میدهد، او کاملا به معنای واقعی قصد نابودی دارد و معتقدم اگر بتواند یک سلاح هستهای را بر فراز یک شهر آمریکایی منفجر کند، حتما این کار را خواهد کرد.»
کروز با اشاره به جدی بودن چنین تهدیدی گفت: «من باور ندارم که این تهدیدی باشد که ایالات متحده بتواند تحمل کند و مطمئنم که هم رییسجمهور و هم وزیر خارجه با این نظر موافق هستند.»
روبیو که مدتی طولانی عضو کمیتههای روابط خارجی و اطلاعاتی سنا بوده، اولین گزینه ترامپ برای دولت جدیدش است. او توانست تنها چند ساعت پس از مراسم تحلیف رییسجمهوری از سوی سنا تایید شود.
روبیو ۵۳ ساله، که فرزند مهاجرانی کوبایی است، همچنین مواضعی سخت علیه کوبای تحت حاکمیت کمونیستها و متحدانش، به ویژه دولت نیکلاس مادورو، رییسجمهوری ونزوئلا، دارد.
او در جریان جلسه استماع خود در سنا هشدار داد که ایالات متحده باید دیپلماسی خود را تغییر دهد تا از وابستگی بیشتر به چین جلوگیری کند. روبیو قول داد یک سیاست خارجی قوی با تمرکز بر منافع آمریکا را پیش ببرد.
وزیر امور خارجه جدید آمریکا همچنین سهشنبه گفت که پایان دادن به تهاجم روسیه در اوکراین، سیاست رسمی ایالات متحده در دوره ریاستجمهوری ترامپ و بخشی از هدف این دولت برای ترویج صلح خواهد بود.
روبیو درباره جمهوری اسلامی چه گفته است؟
مارک روبیو در جلسه بررسی صلاحیتش در سنا با اشاره به اینکه روحانیون رادیکال حاکم در تهران، نماینده مردم آن سرزمین، تاریخش و دستاوردهایش برای بشریت نیستند، گفت در هیچ کشوری به اندازه ایران بین مردم و حاکمانش اختلاف وجود ندارد.
روبیو در بخشی از سخنرانیاش در این جلسه، با اشاره به سابقه امتیازاتی که به ایران داده شده است، گفت «با هر امتیازی که به رژیم ایران بدهیم، باید پیشبینی کنیم که آنها همچون گذشته، از آن برای تجهیز سیستم تسلیحاتی خود و تلاش برای از سرگیری حمایت خود از حزبالله و سایر نهادهای مرتبط در منطقه استفاده خواهند کرد.»
وزیر امور خارجه پیشنهادی آمریکا در ادامه تاکید کرد که هدف جمهوری اسلامی «تبدیل شدن به قدرت مسلط منطقهای» است و این موضوع «با اقداماتی که آنها انجام دادهاند روشن است.»
روبیو با اشاره به اینکه جمهوری اسلامی اکنون در ضعیفترین وضعیت خود در تاریخ قرار دارد، گفت: «سامانههای پدافند هوایی آنها بهشدت آسیب دیده، هلال شیعی که در پی ایجادش بودند، بهسختی ضربه خورده و ناچار شدهاند از لبنان و سوریه خارج شوند.»
روبیو در ادامه با اشاره به آنچه «وضعیت اسفبار اقتصادی ایران» خواند، به بحران انرژی در ایران هم اشاره کرد و گفت: «اقتصاد آنها به هم ریخته است. آنها اکنون در برخی روزها شش، هشت، نه یا دوازده ساعت خاموشی (قطع برق) دارند. آنها در آستانه قطع یارانههای انرژی هستند که در آن کشور بسیار مهم است.»
او همچنین به برجام و مذاکرات اخیر اروپا با تهران اشاره کرد و یادآور شد که جمهوری اسلامی از چهار سال پیش بازرسیهای آژانس از تاسیسات خود را محدود کرده است.
روبیو گفت: «آنچه تحت هیچ شرایطی مجاز نیست، یک ایران مسلح به سلاح هستهای است. آنچه تحت هیچ شرایطی مجاز نیست، این است که جمهوری اسلامی منابع و توانایی لازم برای شروع مجدد و ادامه حمایت از تروریسم را داشته باشد.»
او گفت در حکومت فعلی ایران دو طرز فکر وجود دارد: «یک گروه میگویند مشکل داریم و باید آن را حل کنیم و گروه دیگر میگویند باید تلاش هستهای و رسیدن به بمب را به سرانجام برسانیم.»
روبیو با اشاره به اینکه ما باید برای برای هر دو سناریو آماده باشیم، گفت «ما با چشمانی باز برای هر ترتیباتی که امنیت و ثبات منطقه را فراهم کند، روی خوش نشان میدهیم.»
او همچنین به تهدیدهای جمهوری اسلامی علیه همسایگانش و بیثبات کردن منطقه اشاره کرد و گفت: «اینها افرادی هستند که در پنج سال گذشته فعالانه و آشکارا برای ترور رییسجمهور منتخب و چندین نفر از اعضای دولتهای قبلی برنامهریزی کردهاند.»
روبیو با جمهوری اسلامی چه خواهد کرد؟
این سخنان و همچنین مواضع پیشین روبیو تاحدودی مشخص خواهد کرد که او در قبال جمهوری اسلامی چه سیاستی را اتخاذ خواهد کرد.
سناتور تد کروز گفت مارکو روبیو، در پاسخی کتبی به این پرسش که آیا قصد فعال کردن مکانیسم ماشه و بازگرداندن ناگهانی همه تحریمهای سازمان ملل علیه تهران را دارد، گفته است که فعال کردن این مکانیسم به نفع امنیت ملی آمریکاست و اطمینان حاصل خواهد کرد که بازگشت فوری تحریمهای سازمان ملل علیه تهران فورا عملی شود.
سناتور پیشین ایالت فلوریدا در فروردین ۱۳۹۴ خواستار رایگیری برای اصلاحیهای در کنگره آمریکا شد که در آن ایران را برای به رسمیت شناختن اسرائیل تحت فشار میگذاشت.
او در پاییز ۱۳۹۵ صدور مجوز پرداخت ۱/۷ میلیارد دلار به جمهوری اسلامی از سوی باراک اوباما رییسجمهوری وقت آمریکا را ایران را باجدهی به تهران توصیف کرد و گفت این اقدام خطر بیشتری برای آمریکاییهای خارج از کشور ایجاد میکند و گروگانگیران را تشویق میکند.
روبیو همچنین طرحی قانونی به کنگره ارائه داد که از جمهوری اسلامی خواست به وعده اعلام شده خود برای کمک به یافتن محل نگهداری رابرت لوینسون، مامور بازنشسته افبیآی که در اسفند ۱۳۸۵ پس از ورود به هتلی در جزیره کیش ایران ناپدید شد، عمل کند.
مخالف با برجام و از مبتکران قانونگذاری علیه جمهوری اسلامی
روبیو از منتقدان سرسخت برجام از ابتدا تا امروز بوده و از آن با عباراتی همچون «چند تکه کاغذ» و «یک فاجعه آشکار» نامبرده است.
او خواستار افزایش تحریمها علیه جمهوری اسلامی تا زمان توقف برنامه غنیسازی اورانیوم بوده و در سالهای گذشته از احتمال اقدام نظامی برای جلوگیری از دستیابی جمهوری اسلامی به سلاح هستهای هم دفاع کرده است.
در تابستان ۱۴۰۲، روبیو به همراه سناتور مگی حسن و جکی روزن، لایحهای به نام «قانون توقف مخفیکاری در فروش نفت ایران» (SHIP) را تهیه کرد.
این قانون به دنبال تحریم خریدهای غیرقانونی نفت ایران و پاسخگو کردن تسهیلکنندگان این معاملات است.
روبیو هنگام ارائه این قانون به کنگره گفته بود: «در حالی که رژیم تهران همچنان از طریق فروش نفت تحریمی، ثروتاندوزی میکند، باید اطمینان پیدا کنیم که تحریمهای آمریکا علیه تمامی افراد و نهادهای مرتبط با تجارت غیرقانونی نفت ایران به شدت اجرا میشود.»
اجرای دقیق تحریمهای نفتی ایران
در دی ماه ۱۴۰۲، روبیو یک گروه متشکل از سناتورهای جمهوریخواه و دموکرات در کنگره آمریکا را برای ترغیب دولت بایدن به اجرای قوانین موجود علیه فروش غیرقانونی نفت ایران از طریق تحریمها تشکیل داد.
این سناتورها تاکید کردند که اعمال دقیق تحریمهای نفتی ایران در شرایطی که گروههای وابسته به ایران به نیروهای آمریکایی در خاورمیانه حمله میکنند، حیاتی است.
روبیو بارها از سیاستهای دولت جو بایدن در قبال ایران انتقاد کرده و معتقد است که این سیاستها به تقویت مالی جمهوری اسلامی و حمایت آن از تروریسم منجر شده است.
او در تیر ۱۴۰۳ گفت: «در زمان ترامپ، جمهوری اسلامی ورشکسته بود، اما در زمان بایدن برای حمایت از تروریسم پول دارد.»
