پس از یک دور نماز میت در تهران، یک نماز میت در قم و تشییع جنازه در تهران و قم، جسد علی رازینی و محمد مقیسه در قم به خاک سپرده شدند. تصاویر نشان میدهد تعداد پرشماری از محافظان و نیروهای امنیتی در مراسم حضور داشتند.
دوشنبه اول بهمن ۱۴۰۳، جسد علی رازینی و محمد مقیسه، دو قاضی بلندپایه قوه قضاییه جمهوری اسلامی در قم به خاک سپرده شد. جنازه این دو، ابتدا در تهران و ضلع شرقی دیوان عالی کشور واقع در خیابان داور به سمت میدان ارک تشییع شد.
در تهران، مقامات قوه قضاییه از جمله غلامحسین محسنی اژهای، رییس قوه، محمدجعفر منتظری، رئیس دیوان عالی و محمد موحدی آزاد دادستان کل کشور در این مراسم شرکت کردند.
محسنی اژهای، پس از این مراسم در جمع قضات دیوان عالی کشور گفت: «محمد مقیسه در طول ۴۰ سال در مراحل سخت هیچ لغزشی نداشت و دارای صراحت لهجه بینظیری بود.»
او افزود: «الحمدالله کارکنانی مانند مقیسه در قوه قضاییه زیاد داریم.»
علاوه بر مقامات قوه قضاییه، سایر مقامات از جمله عباس عراقچی، وزیر امورخارجه و محمد مخبر، معاون اول رییس جمهوری در دوره تصدی ابراهیم رئیسی و مشاور و دستیار فعلی رهبر جمهوری اسلامی نیز حضور داشتند.
در تصاویری که رسانههای رسمی منتشر کردند، تعداد زیادی محافظ در اطراف مقامات شرکت کننده بدیده میشوند.
یکشنبه شب ۳۰ دیماه ۱۴۰۳، علی خامنهای رهبر جمهوری اسلامی شخصا بر جنازه این دو قاضی نماز خواند و پس از آن نیز در اظهاراتی از آنها تجلیل کرد.
در قم
تشییع جنازه مقیسه و رازینی از مسجد «امام حسن عسگری» قم، در ۵۰۰ متری حرم معصومه آغاز شد. این دو در مقبره «شهید مفتح» حرم معصومه قم به خاک سپرده شدند.
حجره شماره ۲۲ «صحن امام رضا» در حرم قم، از گذشته محل دفن چهرههای شناخته شده حوزههای علمیه بود و پس از خاکسپاری محمد مفتح و دو پاسدار همراهش در آن در سال ۱۳۵۸، به مقبره «شهید مفتح» مشهور شد.
در قم نیز نماز میتی به امامت هاشم حسینی بوشهری، امام جمعه قم و رئیس جامعه مدرسین، قدیمیترین تشکل اصولگرایان برگزار شد.
پیش از خاکسپاری، جسد این دو قاضی به دور ضریح حرم معصومه گردانده شد، سنتی که عموما برای چهرههای حوزههای علمیه و مقامات جمهوری اسلامی انجام میشود.
مقیسه، از قضات سابق دادگاه انقلاب جمهوری اسلامی بود که برای تعداد زیادی از زندانیان سیاسی از دهه ۶۰ برای مدت حدود ۳۰ سال، احکام سنگین از جمله اعدام صادر کرده بود.
رازینی نیز از دهه ۶۰ به بعد در بالاترین جایگاههای قضائی، نقش پررنگی در سیاستگذاری و عملکرد قوه قضائیه داشت.
این دو صبح ۲۹ دیماه، در یک حمله مسلحانه در محل دیوان عالی کشور کشته شدند.
خامنهای در بیانیهای پس از مرگ این دو، رازینی را «عالم مجاهد» و محمد مقیسه را «قاضی شجاع» خواند و «شهادت» آنها را تبریک گفت.
او افزود: «رازینی در گذشته نیز در معرض سوء قصد بدخواهان قرار گرفته و سالها رنج جانبازی را تحمل کرده بود.»
مسعود پزشکیان، رییس دولت در جمهوری اسلامی نیز ضمن تسلیت، در پیامی نوشت «راه و مسیر روشن این قضات پرتلاش و با سابقه با قوت تداوم خواهد یافت.»
او از نیروهای امنیتی و انتظامی خواست آمران و عاملان قتل رازینی و مقیسه شد.
مستند شش قسمتی «نصرت کریمی؛ هنرمند بودن در ایران» که بهصورت آنلاین و رایگان در یوتیوب منتشر شده، روایتی است از تاریخ هنرهای نمایشی در ایران و حتی بیشتر از آن، داستانیست از آنچه بر ایران در قرن اخیر رفته است.
این مستند به تهیهکنندگی و کارگردانی بابک کریمی، روحالله انصاری و مهرداد اسکویی ساخته شده و زندگی نصرت کریمی را از زبان خود او و با همراهی خانواده، دوستان، آشنایان و همکاران روایت میکند.
نصرت کریمی هنرمندیست که نه تنها تاثیری عمیق بر سینمای ایران گذاشت بلکه میتوان او را پدر انیمیشن و فیلم و تئاتر عروسکی در ایران خواند. مردی که از نخستین نسل تحصیلکردگان سینما و سینمای متحرک در خارج از کشور بود و تقریبا تمام بزرگان امروز سینما و تئاتر عروسکی ایران، شاگردان مستقیم یا با واسطه او هستند.
جدای از این، نصرت کریمی از نخستین کسانیست که سینمای نئورئالیستی را در ایران بهروی پرده بود که نسل بعدی سینماگران ایرانی از او الهام گرفتند.
با این حال نصرت کریمی تمام اینها هست و هیچ کدام از اینها نیست.
از تئاتر سعدی و نوشین تا باغی در کن تهران
سفر این مستند شش قسمتی از تئاتر سعدی و عبدالحسین نوشین شروع میشود و در باغی در کن در تهران به پایان میرسد. از مردی جوان و خوشقیافه و فرنگیمآب با سبیل قیطانی تا پیرمردی سپیدمو با کلاه بره که بهزحمت با عصا راه میرود. در تمام این مسیر که بیش از هفتدهه طول کشیده، شما مردی را میبینید که عاشق سینما و تئاتر است و گوشت و پوستش با نمایش و هنر نمایشی درهم آمیخته.
جایی از فیلم، وقتی نصرت کریمی رو به دوربین ساکت نشسته، مهرداد اسکویی از او میپرسد: «خسته شدید؟ از صبح یککله دارید حرف میزنید ....»
و نصرت کریمی پاسخ میدهد: «من تو فیلمبرداری خسته نمیشم ... سینما رو دوست دارم ....»
این جمله، عصاره زندگی هنری نصرت کریمی است؛ آنچه جمهوری اسلامی پس از انقلاب از او ربود.
آرشیوی بینظیر در خدمت مستندسازان
سازندگان مستند «نصرت کریمی؛ هنرمند بودن در ایران»، آرشیوهایی بینظیر را در اختیار داشتهاند.
نصرت کریمی به گواه آنچه میبینیم، وسواسی خاص در نگهداری عکسها، پروندهها، نامهها، فیلمها، کتابها و تمام آنچه به کارش مربوط بوده، داشته است. این آرشیو که با کمک دوستان و آشنایان نصرت کریمی غنیتر هم شده، سرمایهایست که تهیهکنندگان فیلم بهخوبی از آن سود بردهاند.
تقریبا هرچه گفته میشود، مستند به تصویر یا نامه یا فیلمی از کریمی است.
یکی از جالبترین این پروندهها، فیلمنامههای دکوپاژشدهای است که نشان میدهد او تا چه حد سینما را با روش علمی بلد بوده و چقدر در کاری که انجام میداده وسواس داشته است.
سینمای انتقادی
نصرت کریمی احتمالا انتقادیترین فیلمهای سینمای ایران پیش از انقلاب را در دهه ۵۰ خورشیدی ساخته است.
فیلمهای بلند او جدا از ساختار درست سینمایی، هر کدام به یکی از مشکلات اجتماعی ایران میپردازند.
فیلم «درشکهچی» محصول ۱۳۵۰ با شکستن قواعد حاکم بر فیلمفارسی، نوعی جدید از سینما را عرضه کرد که تا پیش از آن در ایران سابقه نداشت. فیلمی درباره مردم و فیلمبرداری شده در محیط طبیعی.
«محلل»، ساختهشده در ۱۳۵۰، فیلمی است که باعث شد کریمی با پیروزی انقلاب بازداشت شود و تا آستانه اعدام برود. نقبیست با زبان کمدی به نفوذ سنتهای خرافی اسلامی در جامعه و نقدی نیشدار به طبقه مذهبی و آخوندها و کسانی که با سوار شدن بر سنت، جامعه را آزار میدهند.
این فیلم با نقد تند مرتضی مطهری، روحانی متعصب نزدیک به روحالله خمینی همراه شد و همین نقد، پایه پروندهسازیهای بعدی برای کریمی بود.
فیلم «خانه خراب»، محصول ۱۳۵۴ حتی نقدی گزندهتر به آن چیزی است که موجب انقلاب در ایران شد: اقتصاد افسارگسیخته نفتی، گرانی و نسبت میان سنت و مدرنیته در جامعهای که نمیداند کجای این دوگانه ایستاده است. فیلمی پیشگویانه که وقوع انقلاب و از هم گسیختگی جامعه را پیشبینی میکند.
انقلاب ۵۷ و سرنوشت نصرت کریمی
نصرت کریمی در دوران اوج کاری خود بود که انقلاب شد. به زندان افتاد. حکم قطع دست راست و اعدام برایش صادر شد و خوششانس بود که احکامش اجرا نشدند. با اینحال تا زمانی که زنده بود اجازه فعالیت سینمایی و نمایشی نیافت.
پس از انقلاب، غرق در بیکاری، جلوههایی دیگر از هنر خلاقانهاش بروز کردند. از آن جمله، شروع به پرورش کاکتوس در حیاط خانهاش کرد. کاکتوسهایی پیوندی که هر کدام خود مجسمهای طبیعی بودند.
در مقطعی کوتاه برای تدریس تئاتر عروسکی به دانشگاه بازگشت اما پس از سه ترم از دانشگاه اخراج شد.
در دهه ۷۰، بدون نام، تیزرهای عروسکی برای شرکت گاز و اداره آلودگی هوا تولید کرد که بهسرعت در جامعه مورد توجه قرار گرفت و عروسکهایش به شخصیتهایی محبوب تبدیل شدند؛ گرچه آن هم کاری موقتی بود.
دست آخر نصرت کریمی ماند و صورتکهایش. مجسمههایی کوچک، ساختهشده از موم و گِل و سفال.
نصرت کریمی هرچه از سینما، تئاتر و بازیگری آموخته بود روی این صورتکها پیاده کرد و این صورتهای گلی کوچک، تبدیل به نمادی از ناتوانی سرکوب جمهوری اسلامی شدند.
در یکی از سکانسهای مستند، احتمالا ضبط شده در اواسط دهه ۷۰، نصرت کریمی همچنان امیدوارانه از امکان کار کردنش میگوید. از اینکه دعوت شده تا عنوانهای کتاب درسی را تهیه کند. این تصویر امیدوارانه بلافاصله با بریدههای روزنامه و نامههایی از مخالفت با او و حذفش همراه میشود که نشان میدهد این امیدواریهایی که از سر صداقت، کودکانه مینمایند، تا چه حد خیالی بودهاند.
نصرت کریمی پس از انقلاب فقط یک فیلم عروسکی با نام «مهمان ناخوانده» در سال ۱۳۶۴ برای کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان ساخت که خودش در فیلم میگوید قرار نبود ساخته شود.
این فیلم بدون نام کریمی و با عنوان «کار گروهی» روی پرده رفت.
ردپای این فیلم که از روی یک نمایش صحنهای ساخته شد را میتوان به وضوح در آثار عروسکی بعدی تلویزیونی در ایران دید که امروز تبدیل به حافظه جمعی ایرانیان شدهاند.
او وقتی انقلاب شد ۵۰ ساله بود و همچنان میتوانست چند فیلم دیگر بسازد و اگر اجازه کار مییافت احتمالا به مهمترین فیلمساز اجتماعی ایران تبدیل میشد.
اما چشمه جوشان خلاقیت نصرت کریمی گرچه در قفس تنگنظری حاکمان جمهوری اسلامی اسیر شده بود، از حرکت نایستاد. این خلاقیت خودش را در صورتکهای گلی، در عروسکهای تبلیغاتی، در کتابهایی که نوشت و فراتر از این، در زیست هنرمندانهاش نشان داد.
آنچه نصرت کریمی برای عموم مردم ساخت یا بازی کرد بین سالهای ۱۳۵۰ تا ۱۳۵۵ و تا زمان پخش سریال «داییجان ناپلئون» بود.
کریمی در همین مدت کوتاه چنان تاثیر عمیقی از خود بر جای گذاشت که امروز پس از نیمقرن، اکثریت مردم او را میشناسند بدون آنکه بدانند چه دورهای طولانی را در شاخههای مختلف هنرهای نمایشی از گریم گرفته تا طراحی دکور، لباس، تولید انیمیشن و فیلمهای عروسکی و نوشتن فیلمنامه و فیلمسازی، طی کرده است.
تابآوری زیر سرکوب
نصرت کریمی از قربانیان بزرگ جمهوری اسلامی در میان هنرمندان بود. مردی که با سینما و هنرهای نمایشی زندگی میکرد.
مستند نصرت کریمی با تصاویری از دوستیها و یادبودها تمام میشود.
یکی از زیباترین این تصاویر عکسی است که احمد شاملو را روی صندلی چرخدار نشان میدهد در حالیکه نصرت کریمی سپیدمو در آن سوی اتاق با لبخندی بر لب میرقصد. تصویری نمادین از دو مردی که هر دو نابغه بودند و هر دو زیر سرکوب جمهوری اسلامی تاب آوردند.
پزشکیان، اول بهمن ماه، در همایشی به نام «همایش ملی روز هوای پاک»، با اشاره به وعده پرسر و صدای دولتش درباره ممنوعیت مازوتسوزی در نیروگاهها گفت: «قرار بود مازوت اصلا سوزانده نشود و گیر کردیم و اگر نمیسوزاندیم میبایست گاز منازل را قطع میکردیم؛ چون مصرف ما چندین برابر مصرف در خارج از کشور است.»
آبان ۱۴۰۳، خبرگزاریهای رسمی اعلام کردند به دستور رییسجمهوری، مازوتسوزی در سه نیروگاه اراک، اصفهان و کرج متوقف میشود.
فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت پزشکیان در حساب خود در شبکه اجتماعی ایکس، با انتشار پستی نوشت که میتوان برای مدت محدودی، «خاموشی منظم» را جایگزین «تولید سم» برای عموم شهروندان کرد.
علی ربیعی، دستیار پزشکیان نیز در حساب ایکس خود، با ستایش دستور رییسجمهوری، آن را «شجاعانه» توصیف کرد.
این دستور که حامیان دولت تبلیغات گستردهای راجع به آن انجام دادند، در حالی صادر شد که گزارشها نشان میدادند مازوتسوزی ادامه دارد.
۸۰ درصد برق در ایران به وسیله نیروگاههای حرارتی تولید میشود که این نیروگاهها برای این تولید، عمدتا به گاز متکیاند.
از سوی دیگر، از ۱۴۰ نیروگاه بزرگ کشور، تنها ۱۴ نیروگاه امکان مازوتسوزی دارند.
آیا مصرف انرژی ایرانیان چندین برابر خارج کشور است؟
جمهوری اسلامی در سالهای اخیر و به طور خاص از ابتدای سال ۱۴۰۳، با زنجیره بحران انرژی مواجه شده است. زنجیره بحرانی که مقامات جمهوری اسلامی آن را «ناترازی» میخوانند و تقصیر آن را به گردن پرمصرف بودن شهروندان میاندازند.
بر اساس آمارهای موجود، سرانه مصرف انواع انرژی ایرانیان در سال ۲۰۲۲ میلادی، ۴۰ کیلووات ساعت بوده است. این سرانه در قطر ۲۲۶ کیلووات ساعت، در امارات متحده عربی ۱۵۰ کیلووات ساعت، در عربستان سعودی ۸۳ کیلووات ساعت و در روسیه ۶۰ کیلووات ساعت بوده است.
در بین کشورهای غربی نیز سرانه مصرف انواع انرژی مردم آمریکا، ۷۷ کیلووات ساعت، مردم نروژ ۱۰۱ کیلووات ساعت و مردم ایسلند ۱۶۷ کیلووات ساعت است.
بنابراین، اظهارات پزشکیان راجع به «چند برابر» بودن مصرف ایرانیان، بر اساس آمارهای موجود قابل بررسی است.
درباره برق به طور خاص، سرانه مصرف ایرانیان ۳/۶ هزار کیلووات ساعت در سال است؛ این عدد برای قطر ۱۸/۹، برای امارات ۱۷/۲، برای عربستان سعودی ۱۰/۸، برای روسیه ۷/۱، برای آمریکا ۱۲/۴، برای نروژ ۲۲/۴ و برای ایسلند ۴۹/۷ هزار کیلووات ساعت در سال است.
به گفته برخی ناظران، طرح موضوع مازوتسوزی، آدرس غلط جدید جمهوری اسلامی در فصل سرد است.
