سامانه چرخش آب‌های جهانی در خطر فروپاشی
پژوهش‌های اخیر منتشر شده در مجله نیچر ژئوساینس نشان می‌دهد سیستم حیاتی چرخش بزرگ آب اقیانوسی، «با سرعتی نگران‌کننده»، در حال کند شدن است.
چرخش بزرگ آب اقیانوسی، شبکه‌ای پیچیده از جریان‌های دریایی است که نقشی حیاتی در تنظیم اقلیم جهانی ایفا می‌کند. این سیستم با جابه‌جایی مداوم آب‌های اقیانوس‌ها، در توزیع گرما در سراسر کره زمین و تنظیم الگوهای آب و هوایی، نقشی کلیدی دارد.
بر اساس گزارش اِرث دات کام، پژوهش‌های اخیر منتشر شده در مجله نیچر ژئوساینس نشان می‌دهد کند شدن این سیستم، می‌تواند پیامدهای گسترده‌ای برای اقلیم جهانی، الگوهای بارندگی و دمای سطح زمین داشته باشد.
گردش اقیانوسی اطلس (AMOC)
گردش اقیانوسی اطلس یا گردش واژگونی نصف‌النهاری اقیانوس اطلس، بخش مهمی از چرخه جهانی آب است. این سیستم از خلیج مکزیک آغاز می‌شود؛ جایی که آب گرم و شور به سمت شمال و در امتداد ساحل شرقی آمریکا جریان می‌یابد و به سوی اروپا حرکت می‌کند.
در اقیانوس اطلس شمالی، این آب سرد و متراکم شده و به اعماق فرو می‌رود. این فرورفتگی باعث کشیده شدن آب گرم بیشتر به سمت شمال می‌شود و چرخه‌ای پیوسته را شکل می‌دهد که نقش مهمی در تنظیم اقلیم جهانی دارد.
تاثیر چرخش آب اقیانوس اطلس بر زندگی انسان
گردش اقیانوسی اطلس (AMOC) نقش مهمی در تعدیل آب و هوای اروپای غربی دارد.
این سیستم با تنظیم دمای جهانی و پایدارسازی الگوهای آب و هوایی، اثر مستقیمی بر کشاورزی و زیست‌بوم‌ها می‌گذارد.
پژوهش‌های اخیر نشان می‌دهد قدرت این چرخش در هزار سال گذشته به پایین‌ترین حد خود رسیده‌است.
به گفته پژوهشگران، گرمایش جهانی عامل اصلی این تضعیف است.
ذوب شدن یخ‌های گرین‌لند و یخچال‌های طبیعی کانادا نیز در این روند نقش دارد.
اهمیت حیاتی چرخش آب اقیانوس اطلس
بر اساس یافته‌های پژوهشگران، با افزایش دمای جهانی به دو درجه سانتی‌گراد، قدرت چرخش آب در اقیانوس اطلس به یک‌سوم میزان آن در ۷۰ سال پیش کاهش خواهد یافت. این تضعیف می‌تواند تغییرات گسترده‌ای در اقلیم جهان از جمله افزایش دما در نیم‌کره جنوبی، سرمای شدیدتر زمستان در اروپا و ضعیف شدن بادهای موسمی در نواحی استوایی نیم‌کره شمالی ایجاد کند.
تغییر در این گردش آبی، فراتر از تاثیر بر اقیانوس‌ها، می‌تواند زندگی میلیون‌ها انسان را از طریق تغییر الگوهای بارندگی و دما تحت تاثیر قرار دهد.
تاثیر ذوب یخ‌ها بر گردش‌های اقیانوسی
از زمان انقلاب صنعتی، دمای زمین ۱/۵ درجه سانتی‌گراد افزایش یافته و قطب شمال با سرعتی چهار برابر بقیه کره زمین گرم می‌شود. این گرمایش سبب ذوب شدن یخ‌های قطبی، یخچال‌های طبیعی و لایه یخی گرین‌لند شده‌است. از سال ۲۰۰۲، گرین‌لند پنج هزار و ۹۰۰ میلیارد تن یخ، حجمی معادل پوشش یخی به ضخامت هشت متر بر روی ایالت تگزاس، از دست داده است.
ورود این حجم عظیم آب شیرین به اقیانوس‌های قطبی، به دلیل چگالی کمتر نسبت به آب شور، الگوی طبیعی جریان‌های عمیق اقیانوس اطلس را مختل می‌کند و جریان خلیج را که عامل معتدل شدن زمستان‌های بریتانیا است، تضعیف می‌کند.
پیامدهای زنجیره‌ای تغییر الگوی چرخش آب اقیانوس اطلس
کاهش سرعت جریان خلیج می‌تواند اروپا را با زمستان‌های سخت‌تری روبه‌رو کند؛ به طوری که آب و هوای مناطقی مانند بریتانیا شبیه مناطق هم‌عرض خود در کانادا شود.
بر اساس مطالعات منتشر شده در نیچر ژئوساینس در سال ۲۰۲۴، ورود آب حاصل از ذوب‌شدن یخ‌ها به اقیانوس اطلس شمالی، سبب سرد شدن موضعی در مناطق زیر‌قطبی و گرم شدن در اقیانوس اطلس جنوبی می‌شود.
پژوهشگران با شبیه‌سازی تاثیر ذوب یخ‌های گرین‌لند و قطب شمال کانادا، نشان داده‌اند چرخش آب در اقیانوس اطلس از نیمه قرن بیستم رو به کاهش گذاشته است.
این یافته‌ها می‌تواند به پیش‌بینی تغییرات آینده این جریان کمک کند.
ارتباط چرخش آب در اقیانوس‌های شمالی و جنوبی
پژوهش‌های جدید نشان می‌دهند پیوند میان اقیانوس‌های اطلس شمالی و جنوبی بسیار قوی‌تر از تصورات پیشین است.
هنگامی که چرخش آب قوی باشد، گرمای زیادی به اقیانوس اطلس شمالی منتقل می‌شود اما با ضعیف شدن این چرخه، سطح اقیانوس در جنوب گرین‌لند به اندازه کافی گرم نشده و پدیده‌ای به نام «چاله گرمایشی» ایجاد می‌شود.
در این شرایط، اقیانوس اطلس جنوبی گرما و نمک بیشتری در خود نگه می‌دارد.
فرصت محدود برای مقابله با بحران
به گفته محققان، چرخش آب در اقیانوس اطلس با سرعت بیشتری در حال تضعیف است.
شبیه‌سازی‌ها نشان می‌دهند تاثیر این تغییرات از اقیانوس اطلس شمالی به جنوبی در کمتر از ۲۰ سال منتقل می‌شود.
پیش‌بینی‌های اولیه نشان می‌داد چرخش آب اقیانوس اطلس تا سال ۲۰۶۰ حدود ۳۰ درصد ضعیف می‌شود اما با در نظر گرفتن ذوب مداوم یخ‌های گرین‌لند که می‌تواند سطح آب دریاها را تا ۱۰ سانتی‌متر افزایش دهد، این تضعیف ممکن است تا سال ۲۰۴۰، یعنی ۲۰ سال زودتر از پیش‌بینی قبلی رخ دهد.
راهکارهای مقابله با بحران
به گفته محققان، درک تازه ما از پیوند میان سامانه‌های زمین نشان می‌دهد که باید بی‌درنگ دست به کار شویم.
تغییر سریع در چرخش آب اقیانوس اطلس می‌تواند تاثیرات گسترده‌ای بر اقلیم جهانی بگذارد و باعث سردتر شدن زمستان‌های اروپا، خشک‌تر شدن مناطق استوایی شمالی و گرم‌تر و مرطوب‌تر شدن تابستان‌های جنوب آمریکا شود.
پژوهشگران هشدار می‌دهند تغییرات چشمگیر اقلیمی در دو دهه گذشته، با ذوب سریع‌تر یخ‌ها شدت می‌یابد: «زمان برای اقدام محدود است. کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای دیگر یک گزینه نیست بلکه ضرورتی حیاتی است. درک تازه ما از پیوند میان سامانه‌های زمین نشان می‌دهد برای جلوگیری از وخیم‌تر شدن اوضاع، باید بی‌درنگ دست به کار شویم.»