بدن پس از ۵۰ سالگی؛ نمایش قدرت و زیبایی ۵۰۰ زن در یک پروژه عکاسی
۵۰۰ زن استرالیایی بالای ۵۰ سال در یک پروژه عکاسی برهنه هنری-اجتماعی مشارکت کردند تا کلیشه‌های رایج را درباره پیری و زیبایی زنان به چالش بکشند.
پروژه «بدن پس از ۵۰ سالگی» که در واکنش به نگاه تبعیض‌آمیز جامعه به بدن زنان سالمند شکل گرفته، تلاش می‌کند تصویری واقعی‌تر از زیبایی و تنوع بدن‌های زنان در سنین بالا ارائه دهد.
به گزارش گاردین، این پروژه که از سال ۲۰۱۸ آغاز شده، به جنبشی برای مقابله با خودسانسوری و پذیرش تغییرات طبیعی بدن تبدیل شده است.
پونچ هاکس، عکاس ۷۷ ساله و جین اسکات، مدیر هنری ۶۲ ساله، این پروژه را در استودیویی در ملبورن با استقبالی فراتر از انتظار آغاز کردند؛ به طوری که زنان از ایالت‌های مختلف برای شرکت در آن سفر می‌کردند.
شرایط مشارکت محدود به سن بالای ۵۰ سال و هویت زنانه بوده است. به شرکت‌کنندگان این اختیار داده شده که درباره نمایش چهره‌شان در عکس تصمیم بگیرند؛ هر چند پیشاپیش از احتمال انتشار تصاویر در فضای مجازی مطلع شده بودند.
حدود یک‌سوم زنان تصمیم گرفتند با چهره‌ای آشکار در عکس‌ها حضور یابند.
تجربه‌ای از درون دوربین
هاکس از لحظه مواجهه با تصویر خود می‌گوید: «وقتی پشت کامپیوتر نشستم و فایل را در فتوشاپ باز کردم، بلافاصله متوجه شدم که این تجربه متفاوت از آنچه انتظار داشتم خواهد بود. سریع برنامه را بستم اما این رویارویی، چالشی عمیق برای من ایجاد کرد.»
تجربه شخصی و رویکرد منحصربه‌فرد هاکس در مواجهه با حساسیت موضوع، عنصری کلیدی در موفقیت پروژه بود.
او در هر جلسه عکاسی، ابتدا خود در نقش مدل ظاهر می‌شد، در ظاهر برای تنظیم نور و پس‌زمینه اما در واقع برای درک عمیق‌تر احساسات زنانی که باید در برابر دوربین برهنه می‌شدند.
این همدلی عملی که با چالش‌های عاطفی خود هاکس همراه بود، به ایجاد فضایی امن برای شرکت‌کنندگان کمک کرد.
رهایی از زنجیرهای شرم
جین اسکات، لحظات عاطفی عمیقی را در جلسات عکاسی به یاد می‌آورد: «بسیاری از زنان با تردید و شک به استودیو می‌آمدند اما شگفت‌آور این که هیچ‌کدام انصراف ندادند.»
به گفته او، داستان‌های پشت این عکس‌ها بعضا تکان‌دهنده بودند: «زنانی که مخفیانه در پروژه شرکت می‌کردند، برخی با مخالفت همسران یا دخترانشان روبه‌رو شده‌بودند و حتی زنی که ۲۰ سال از ترس و شرم، بدنش را از همسرش پنهان کرده بود ... اما جادوی واقعی زمانی رخ می‌داد که این زنان، پس از ساعتی همراهی و حمایت، با شانه‌هایی افراشته و لبخندی از سر رضایت استودیو را ترک می‌کردند. گویی که باری از دوششان برداشته شده است.»
به نوشته گاردین، با این روایت‌ها، «بدن پس از ۵۰ سالگی» نشان داد که فراتر از یک پروژه عکاسی، جنبشی برای رهایی زنان از بند خودسانسوری و بازیابی اعتماد به نفس است.
از یک ایده تا ۵۰۰ داستان
در سال ۲۰۲۱، هاکس و اسکات در استودیویی در ملبورن، پروژه «۵۰۰ قوی» را آغاز کردند. استقبال چنان چشمگیر بود که به سرعت صف انتظار شکل گرفت و زنان حتی از ایالت‌های دیگر برای شرکت در این پروژه سفر می‌کردند.
استودیو به موزه‌ای زنده از روایت‌های زنانه تبدیل شده بود. شرکت‌کنندگان با ابتکار خود، اشیایی را که برایشان معنادار بود به استودیو می‌آوردند تا در عکس‌های برهنه، همراهشان باشد. انتخاب‌هایی شخصی که هویت و داستان زندگی آن‌ها را بازتاب می‌داد.
از کارگر جنسی با زنجیرهایش تا نجار با ابزار کارش و حتی زنی با یک تفنگ، هر یک به شیوه خود روایتی منحصربه‌فرد از زندگی‌شان را به تصویر کشیدند.
تلاش برای گسترش پروژه به سوی تنوع حقیقی
در آغاز، هاکس و اسکات به دنبال نمایش تنوع بدن‌های مختلف بودند. آنان بعدها تلاش کردند با مراجعه به جوامع گوناگون، زنانی با معلولیت و پیشینه‌های قومی متفاوت را نیز در پروژه مشارکت دهند.
گرچه موفق شدند تعدادی از زنان بومی و آسیایی را جذب کنند اما در جلب مشارکت برخی جوامع، از جمله جامعه آفریقایی و مسلمانان، با چالش روبه‌رو شدند.
هاکس و اسکات پس از ثبت حدود ۳۰۰ پرتره، تصمیم گرفتند افق‌های جدیدی را بیازمایند.
با گسترش پروژه به شهرهای کوچک‌تر، تفاوت‌های معناداری در نگرش زنان به برهنگی و بدن خود آشکار شد.
کشف جالب پروژه این بود که زنان در مناطق روستایی و شهرهای کوچک‌تر اغلب رابطه‌ای راحت‌تر با بدن خود داشتند.
این تفاوت می‌تواند نشان‌دهنده تاثیر فشارهای اجتماعی و معیارهای سخت‌گیرانه‌تر در محیط‌های شهری بر تصویر بدن زنان باشد.
مسن‌ترین پرتره
یکی از برجسته‌ترین لحظات پروژه، مشارکت مسن‌ترین شرکت‌کننده، زنی ۹۳ ساله بوده است.
او که همراه دختر و خواهرزاده‌اش به استودیو آمده بوده، با اعتماد به نفسی خیره‌کننده و تنها با یک چسب زخم کوچک در عکاسی شرکت کرده است.
جالب آن که دخترش، با وجود داشتن شرایط سنی، جرات مشارکت پیدا نکرده.
این تضاد نشان‌دهنده آن است که پذیرش بدن لزوما به سن مرتبط نیست و می‌تواند بازتابی از تجربیات شخصی و نگرش‌های فردی باشد.
بازتاب‌های اجتماعی پروژه
واکنش‌های اجتماعی به عکس‌های برهنه طیف گسترده‌ای را در بر می‌گیرند.
در حالی که بسیاری از شرکت‌کنندگان در این پروژه، این تجربه را «رهایی‌بخش» توصیف کرده‌اند و هر بار که نمایشگاه بر‌پا شده است، مشتاقانه برای یافتن تصویر خود رفته‌اند، برخی واکنش‌های منفی نیز وجود داشته است.
به گزارش گاردین، برچسب‌خوردن نادرست تصاویر در فضای مجازی و واکنش‌های منفی در محیط‌های دانشگاهی نشان می‌دهد جامعه هنوز در پذیرش تصویر غیرجنسیت‌زده از بدن زنان مسن با چالش‌های جدی روبه‌رو است.
به گفته هاکس، در جامعه‌ای که پیری مردان را به «پیرمردهای دوست‌داشتنی» و زنان را به «جادوگران پیر» تقلیل می‌دهد، برهنه شدن مقابل دوربین نیازمند شجاعتی خارق‌العاده است. این شجاعت جمعی، نه تنها به بازتعریف معیارهای زیبایی کمک می‌کند بلکه راه را برای گفت‌وگوهای عمیق‌تر درباره جایگاه زنان سالمند در جامعه معاصر هموار می‌سازد.
اسکات معتقد است تغییر نگرش جامعه نیازمند مواجهه بیشتر با واقعیت است.
او تاکید می‌کند که پروژه «بدن پس از ۵۰ سالگی» فراتر از یک پروژه هنری، به جنبشی برای تغییر اجتماعی و مبارزه با تابوهای مرتبط با بدن زنان سالمند تبدیل شده است.