آیا تا به حال در طول روز احساس کرده‌اید گوشی‌تان زنگ خورده یا لرزیده است اما وقتی آن را چک کرده‌اید، هیچ تماس یا پیامی ندیده‌اید؟ این تجربه که اغلب آن را نادیده می‌گیریم، در واقع پدیده‌ای روانی به نام «سندرم لرزش خیالی» و نشان‌دهنده وابستگی ذهنی ما به گوشی‌های هوشمند است.
در عصر دیجیتال، گوشی‌های هوشمند به بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی ما تبدیل شده‌اند.
این دستگاه‌های کوچک اما قدرتمند، امکاناتی باور‌نکردنی در اختیار ما قرار داده‌اند. از تسهیل ارتباطات گرفته تا دسترسی آسان به اطلاعات.
اما آیا تا به حال فکر کرده‌اید این ارتباط نزدیک با تکنولوژی چه تاثیراتی بر روان ما می‌گذارد؟
سندرم لرزش خیالی چیست؟
به گزارش فربز، تحقیقات روان‌شناختی اخیر پدیده‌ای جدید را به نام «سندرم لرزش خیالی» (Phantom Vibration Syndrome) شناسایی کرده‌اند.
این سندرم زمانی رخ می‌دهد که فرد احساس می‌کند گوشی‌اش در حال لرزیدن است در حالی که هیچ اعلان یا تماسی دریافت نکرده است.
به عبارت دیگر، مغز ما توهمی از لرزش یا صدای اعلان گوشی را ایجاد می‌کند، بدون این که در واقعیت چنین اتفاقی افتاده باشد.
مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۲ در مجله کامپیوترها در رفتار انسان (Computers in Human Behavior) منتشر شد، نشان داد که نزدیک ۸۹ درصد از شرکت‌کنندگان، دست‌کم هر دو هفته یک بار این پدیده را تجربه می‌کنند.
این آمار نشان می‌دهد «سندرم لرزش خیالی» بسیار رایج‌تر از آن چیزی است که تصور می‌کنیم.
علل سندرم لرزش خیالی
محققان توضیحات مختلفی برای این پدیده ارائه کرده‌اند که در بیشتر موارد ریشه در علوم اعصاب دارند.
مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۰ در مجله بی‌اِم‌جی نشان داد مغز ما برای مقابله با حجم زیاد اطلاعات حسی، از فیلترها یا طرح‌واره‌هایی استفاده می‌کند.
این فرآیند که «جست‌وجوی هدایت‌شده فرضیه» نامیده می‌شود، می‌تواند منجر به تفسیر نادرست برخی محرک‌های حسی شود.
مطالعه‌ای دیگر در سال ۲۰۱۳ سندرم لرزش خیالی را بخشی از مجموعه‌ای گسترده‌تر از مسائل مربوط به اضطراب فن‌آوری، موسوم به «iDisorders» طبقه‌بندی کرد.
این نظریه بیان می‌کند که وابستگی بیشتر ما به دستگاه‌های هوشمند می‌تواند منجر به اضطراب و در نتیجه بروز چنین توهماتی شود.
تحقیقی در سال ۲۰۱۵ نشان داد انتظار مداوم برای دریافت پیام، ایمیل یا اعلان جدید می‌تواند باعث ایجاد اضطراب و در نتیجه تجربه ارتعاشات خیالی شود.
تاثیرات گسترده‌تر
اگرچه سندرم لرزش خیالی به خودی خود ممکن است آسیبی جدی به همراه نداشته باشد اما نشان‌دهنده مسالهای بزرگتر یعنی رابطه عمیق و فزاینده ما با فن‌آوری است.
این پدیده نشان می‌دهد دستگاه‌های هوشمند تا چه حد در زندگی روزمره ما ادغام شده‌اند.
علاوه بر سندرم لرزش خیالی، پدیدههای دیگری نیز در ارتباط با استفاده بیش از حد از گوشی‌های هوشمند شناسایی شده‌اند که از جمله این پدیدهها میتوان به «دوماسکرواینگ» یا تمایل به جست‌وجوی مداوم اخبار منفی در شبکههای اجتماعی، «نُموفوبیا» یا ترس از دور بودن از گوشی همراه، پدیده «اضافه بار اعلانها» که باعث استرس ناشی از دریافت حجم زیادی از اعلانها می‌شود و «خستگی دیجیتال» که ناشی از استفاده مداوم از دستگاه‌های دیجیتال است، اشاره کرد.
این پدیدهها نشان‌دهنده تاثیرات گسترده‌تر فن‌آوری بر جامعه و زندگی روزمره ما هستند.
سندرم لرزش خیالی اگرچه به ظاهر بیضرر به نظر میرسد اما زنگ خطری برای توجه بیشتر به رابطه ما با فن‌آوری است.
این پدیده نشان می‌دهد که تکنولوژی چگونه می‌تواند بر ادراک حسی و روان ما تاثیر بگذارد.
به توصیه کارشناسان بهتر است برای کاهش اینگونه اثرات، زمانهایی را برای «دیجیتال دیتاکس» یا پاکسازی دیجیتال در نظر بگیریم و استفاده از گوشی‌های هوشمند را محدود کنیم.
آگاهی از این پدیده می‌تواند به ما کمک کند تا با آرامش بیشتری با آن برخورد کنیم.
