اتحادیه اروپا در تازهترین حلقه از زنجیره تحریمهای خود علیه روسیه، اعلام کرد که حریم هوایی کشورهای عضو این اتحادیه به روی همه هواپیماهای روسی بسته خواهد شد و رسانههای دولتی روسی هم حق فعالیت در این کشورها را نخواهند داشت.
اورزولا فن در لاین، رییس کمیسیون اروپا، روز یکشنبه هشتم اسفندماه با اعلام این تحریمها از تصمیم اروپا به تامین مالی برای خرید و تحویل تسلیحات و سایر تجهیزات نظامی به اوکراین خبر داد.
یک منبع کمیسیون اروپایی به رویترز گفت این کمیسیون قصد دارد ۴۵۰ میلیون یورو از بودجه اتحادیه اروپا را برای تسلیحات و ۵۰ میلیون یورو دیگر را برای اقلامی مانند تجهیزات پزشکی هزینه کند.
فن در لاین در اظهاراتش گفت: «ما یک بار دیگر تحریمهای خود را علیه کرملین و همدستش بلاروس تقویت میکنیم. حریم هوایی اتحادیه اروپا را برای روسها میبندیم و نمیگذاریم شبکههای راشا تودی، اسپوتنیک و همچنین شرکتهای تابعه آنها دروغهای خود را برای توجیه جنگ پوتین و تفرقهافکنی منتشر کنند.»
روسیه اقدامات خود در اوکراین را «عملیات ویژه» میخواند و میگوید برای اشغال سرزمینی طراحی نشده است، بلکه برای از بین بردن تواناییهای نظامی همسایه جنوبیاش و از بین بردن آنچه که «ملیگرایان خطرناک» توصیف میکند، طراحی شده است.
جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، در بیانیهای با اشاره به حمایت تسلیحاتی اروپا از اوکراین، گفت: «یک تابو دیگر سقوط کرد، تابویی که اتحادیه اروپا در جنگ سلاح ارائه نمیکرد.»
او گفت: «مهم است بر این مساله تاکید کنیم که نیروهای هستهای روسیه در حالت آماده باش قرار گرفتهاند.»
ولادیمر پوتین، رییسجمهوری روسیه، روز یکشنبه هشتم اسفندماه، در نشستی با مقامهای ارشد خود به وزیر دفاع و رییس ستاد کل ارتش روسیه دستور داد تا نیروهای هستهای این کشور را در «وضعیت ویژه ماموریت رزمی» قرار دهند.
پوتین در اظهارات تلویزیونی خود علاوه بر اظهارات مقامات کشورهای عضو ناتو، به تحریمهای مالی سخت علیه خودش و کشورش اشاره کرد و گفت: «کشورهای غربی نه تنها اقدامات غیر دوستانه علیه کشور ما در حوزه اقتصادی انجام میدهند، بلکه مقامهای ارشد کشورهای عضو ناتو در مورد روسیه اظهارات تهاجمی انجام دادهاند.»
دستور پوتین برای وضعیت آمادهباش تسلیحات هستهای، این نگرانی را ایجاد کرده است که بحران فعلی ممکن است چه با برنامهریزی یا چه با محاسبات اشتباه، به جنگ هستهای تبدیل شود و مقامهای ارشد کشورهای غربی ضمن محکوم کردن این دستور، آن را بسیار خطرناک و غیرقابل قبول آن خواندند.
ینس استولتنبرگ، دبیرکل ناتو، در مصاحبه با شبکه سیانان دستور پوتین برای آمادهباش نیروهای هستهای روسیه را خطرناک دانست و گفت: «این دستور نشان میدهد که وضعیت چقدر جدی است و چرا ما واقعا باید کنار هم باشیم.»
دبیرکل ناتو افزود این اقدام پوتین «لفاظیهای تهاجمی او در چند هفته گذشته را تشدید میکند.»
در پنتاگون، یک مقام ارشد نظامی آمریکا که نخواست نامش فاش شود، دستور هستهای پوتین را تشدیدکننده بحران خواند و به خبرگزاری رویترز گفت: «او نیروهایی را وارد بازی میکند که اشتباه محاسباتی میتواند اوضاع را بسیار بسیار خطرناکتر کند.»
این مقام آمریکایی افزود که دستور پوتین برای آمادهباش نیروهای هستهای روسیه، تاثیری در تصمیم آمریکا برای ارائه کمکهای نظامی به اوکراین ندارد و این حمایتها همچنان ادامه خواهد داشت.
جن ساکی، سخنگوی کاخ سفید، در ادامه مصاحبهای درباره آمادهباش نیروهای هستهای روسیه، گفت که ایالات متحده تحریمهایی را که بخش انرژی روسیه را هدف قرار میدهد از روی میز حذف نکرده است. او تاکید کرد که آمریکا میخواهد هر گامی را برای «به حداکثر رساندن تاثیر پیامدهای تحریمها بر رهبر روسیه اتخاذ کند.»
او اظهارات پوتین درباره تهدید ناتو علیه روسیه را رد کرد و گفت پوتین در حال واکنش به یک تهدید خیالی است و روسیه نه تنها در معرض تهدید اوکراین قرار ندارد، بلکه در هیچ نقطهای از سوی ناتو مورد تهدید قرار نگرفته است.
این تحولات سریع در حالی رخ میدهد که نیروهای روسی به کییف، پایتخت اوکراین، نزدیکتر شدهاند و درگیریها خیابانی در خارکیف، دومین شهر بزرگ اوکراین، نیز در جریان است.
همچنین بنادر استراتژیک در جنوب اوکراین تحت فشار نیروهای متجاوز روسی قرار دارند. با این وجود بهنظر میرسد که تهاجم روسیه با مقاومت نیروهای اوکراینی، کندتر پیش میرود.
رابرت هابک، وزیر اقتصاد آلمان، یک روز پس از آنکه صدراعظم این کشور از تعلیق پروژه خط لوله نورد استریم ۲ خبر داد با قاطعیت پاسخ داد: «بله میتواند.»
روزنامه بریتانیایی گاردین در مقالهای تحلیلی به این موضوع پرداخته است.
به باور برخی کارشناسان، حتی پیش از اینکه نیروهای روسی به اوکراین حمله کنند، نورد استریم ۲ تنها بخش کوچکی از یک موضوع بسیار گستردهتر بوده که آلمان برای بحث در مورد آن بسیار کند عمل کرده است. موضوعی که آینده امنیت تامین انرژی آلمان – و در نتیجه اروپا – در گرو آن است.
آلمان پس از فاجعه هستهای فوکوشیما در سال ۲۰۱۱ استفاده از انرژی هستهای در این کشور را ممنوع اعلام کرد و در سال ۲۰۱۹ اعلام کرد نیروگاههای زغالسنگ را نیز از کار خواهد انداخت؛ اقدامی که ناظران را درباره اینکه آلمان چگونه قرار است سیاستهای توسعه انرژی خود را پیش ببرد، در شگفتی فرو برد.
افراد بدبین به ماجرا این پرسش را مطرح میکنند که آلمان بر اساس چه منطقی تا این حد خود را به گاز روسیه وابسته کرد، در حالیکه باید تا جای ممکن خود را از دم و دستگاه صنعتی استبداد پوتین دور میکرد. تا همین اواخر، پاسخ بالاترین مقام دولت آلمان این بود که این یک پروژه اقتصادی است نه سیاسی. این شعار تکراری اکنون در بهترین حالت سادهلوحانه به نظر میرسد، و در بدترین حالت، با توجه به چرخش کنونی وقایع یک اشتباه بزرگ بود که به تامین مالی جنگ پوتین علیه اوکراین کمک کرده است.
هابک ضمن اعتراف به اینکه «روزهای پرتلاطمی در پیش داریم»، وعده داد دولت برای جبران افزایش قابل پیشبینی قیمت بنزین هر جا لازم باشد کمک میکند.
یکی از مشکلات اصلی دولت این است که آیا میتواند به وعده خود برای دستیابی به منابع انرژی تجدیدپذیر عمل کند. آلمان قصد دارد تا سال ۲۰۴۵ به یک کشور کربن-خنثی تبدیل شود و استفاده از گاز طبیعی تا رسیدن به این هدف برای آلمان نقش حیاتی پیدا میکند. اما بر اساس معیارهای بینالمللی، این یک پروژه (تبدیل آلمان به یک کشور کربن-خنثی تا سال ۲۰۴۵) بلندپروازانه است و از طرفی به باور بسیاری از کارشناسان آب وهوایی، منابع گازی برای تامین نیاز کشوری مانند آلمان کافی نیستند.
واردات گاز طبیعی مایع (LNG) به عنوان یکی از گزینهها در نظر گرفته شده است. اما این امر با مشکلات متعددی همراه است؛ از جمله کمبود ترمینال در آلمان که برای واردات گاز مایع ضروری است. از طرفی ذخایر گاز مایع موجود، ضمن گران بودن، نمیتواند به طور کامل جایگزین گاز روسیه شود. مشکل دیگر این است که هماکنون گاز از نروژ وارد آلمان میشود و نمیتوان سطح تولید این منابع را که در حال حاضر ظرفیت تولید آنها به سقف رسیده افزایش داد.
لئونارد بیرنبام، مدیر عامل بزرگترین شرکت ارائهدهنده گاز و برق آلمان گفت اگرچه منابع انرژی برای زمستان امسال کافی است، اما سال آینده ممکن است با چالشهای بیشتری روبرو باشیم.
او در گفتوگو با رسانههای آلمانی گفت: «اگر واردات گاز روسیه به طور کامل کاهش یابد، تاثیر فوری آن چنان چشمگیر نخواهد بود زیرا فصل سرما رو به پایان است. اما ممکن است در زمستان آینده نتوانیم انرژی مورد نیاز همه مشتریان صنعتی را برآورده کنیم. شاید برخی از آنها مجبور شوند برق خود را قطع کنند.» او در ادامه گفت: « این یک رویکرد آرمانشهری است که فکر کنیم میتوان گاز روسیه را یکشبه با منابع دیگر جایگزین کرد.»
اما فراتر از مرزهای آلمان، راهحل کوتاهمدت بسیار ساده است؛ بسیاری میگویند چرا آلمان تصمیمهایش را تغییر نمیدهد، یا دستکم زمان استفاده از نیروگاههای زغالسنگ را طولانیتر و راکتورهای هستهای را موقتا راهاندازی نمیکند؟
اما این گزینهها در برلین یک خودکشی سیاسی (و از نظر قانونی بسیار غیرعملی و فاجعهبار) تلقی میشوند؛ بهویژه فعالسازی مجدد نیروگاههای هستهای. مخالفت با استفاده از انرژی هستهای از ارزشهای بنیادین حزب سبز بوده است که دو تن از رهبران سابق آن از مقامهای دولت کنونی آلمان هستند و هر دو همواره با خطوط لوله مخالف بودهاند.
تاکنون هیچ شواهدی مبنی بر وجود نگرانی در میان مردم عادی آلمانی وجود ندارد؛ اما شرکتهای تاسیسات گرمایشی میگویند کنجکاوی در مورد پمپهای حرارتی و یافتن جایگزینی برای شیوههای کنونی گرمایش به طور قابلتوجهی افزایش یافته است.
هانس مارتین هنینگ، رییس موسسه سیستمهای انرژی خورشیدی فراونهوفر، به رسانههای آلمان گفت: « کنار گذاشتن گاز طبیعی در کوتاهمدت آسان نخواهد بود. اما در میان مدت تغییر منابع انرژی در بخش گرما باید تسریع شود و تا جاییکه ممکن است باید از پمپهای حرارتی الکتریکی برای رسیدن به بینیازی از گاز طبیعی استفاده شود.»
آندریاس لوشل، اقتصاددان در حوزه انرژی، نیز به رسانهها گفت روسیه حتی پیش از بحران اوکراین، موقعیتش را به عنوان یک تامینکننده گاز ارزان قابل اتکا نابود کرده بود. او گفت: «این اعتماد از بین رفته است. روسیه به پای خود شلیک کرده است.»
همین چند روز پیش، ولادیمیر پوتین از گرهارد شرودر، صدر اعظم پیشین آلمان برای فراهم کردن این معامله «سخاوتمندانه» تشکر کرد. در روزهای اخیر انتقادها علیه گرهارد شرودر صدر اعظم پیشین آلمان که در سال ۲۰۰۵ قرارد نورد استریم ۲ را با روسیه امضا کرد، بالا گرفته است.
بسیاری خواستار بازپسگیری امتیازات او، به اضافه درآمدهای عظیمی که از طریق لابیگری برای شرکتهای نفتی روسی به دست آورده، شدهاند. منتقدان خواستار بستن دفتر کار شرودر که با کارکنانش حدود ۴۰۰ هزار یورو در سال برای پرداختکنندگان مالیات در آلمان هزینه دارد، شدهاند.
در طوماری که در فضای مجازی منتشر شده، آمده: «صدراعظم سابقی که از طریق دولتهای مستبد تامین مالی میشود و خود را به آنها وابسته میکند و با این کار منافع آلمان را به سخره میگیرد، نباید از جیب مالیاتدهندگان آلمانی تامین مالی شود». برخی سیاستمداران خواستار اضافه شدن نام او به فهرست افراد در معرض تحریم شدند.
شرورد در فضای مجازی گفت با اینکه «اشتباهات زیادی» در روابط بین غرب و روسیه «از هر دو طرف» صورت گرفته، اما روسیه نمیتواند مداخله نظامی در اوکراین را با دلیل «تامین منافع امنیتی توجیه کند».
او از دولت روسیه خواست تا هر چه زودتر به رنج مردم اوکراین پایان دهد. او همچنین نسبت به «قطع هرگونه ارتباط سیاسی، اقتصادی و اجتماعی باقیمانده» بین اروپا و روسیه هشدار داد.
