در پی افزایش تنشها پس از مانورهای مشترک چین و روسیه در اطراف ژاپن و کرهجنوبی، آمریکا برای نخستینبار طی هفتههای اخیر دو بمبافکن هستهای خود را همراه با جنگندههای ژاپنی بر فراز دریای ژاپن به پرواز درآورد؛ اقدامی که توکیو آن را نمایش قدرت مشترک توصیف کرد.
خبرگزاری رویترز نوشت وزارت دفاع ژاپن پنجشنبه ۲۰ آذر اعلام کرد دو بمبافکن راهبردی بی-۵۲ آمریکا که توان حمل سلاح هستهای دارند، روز چهارشنبه همراه سه جنگنده اف-۳۵ و سه جنگنده اف-۱۵ نیروی دفاعی ژاپن بر فراز دریای ژاپن پرواز کردند، اقدامی که بهگفته توکیو پاسخی مستقیم به مانورهای اخیر چین و روسیه در منطقه است.
بر اساس بیانیه رسمی، ژاپن و آمریکا در این عملیات «بر عزم قاطع خود برای جلوگیری از هرگونه تلاش یکجانبه برای تغییر وضعیت موجود با زور» تاکید کرده و «آمادگی رزمی مشترک» را به نمایش گذاشتهاند.
این نخستین نمایش حضور نظامی آمریکا از زمان آغاز رزمایشهای گسترده چین در هفته گذشته بوده است.
این پرواز تنها یک روز پس از آن انجام شد که بمبافکنهای راهبردی چین و روسیه بر فراز دریای چین شرقی و غرب اقیانوس آرام عملیات مشترک انجام دادند.
همزمان ناو هواپیمابر چین نیز رزمایشی جداگانه برگزار کرد که به گفته توکیو موجب شد ژاپن جنگندههای خود را بر فراز آبهای اطراف به پرواز درآورد.
ژاپن میگوید برخی جنگندههایش با «تابش امواج راداری» هدفگیری شدهاند. ادعایی که چین بهشدت رد کرده و گفته است جنگندههای ژاپنی با نزدیکشدن به ناو هواپیمابر، عملیات هوایی چین را مختل کردهاند.
واشینگتن در واکنش، اقدامات چین را «مخرب و ناسازگار با ثبات منطقه» توصیف و تاکید کرد اتحاد آمریکا و ژاپن «تزلزلناپذیر» است.
ژاپن و کرهجنوبی هر دو میزبان بخش قابلتوجهی از نیروهای آمریکاییاند و ژاپن بزرگترین مجموعه نیروهای ایالات متحده در خارج از آمریکا را در اختیار دارد.
چهارشنبه شب، وزارت دفاع تایوان اعلام کرد که جنگندههای جی-۱۶ و بمبافکنهای اچ-۶ چین بار دیگر پس از عبور از جنوب تایوان، تمرینهای دوربردی را در غرب اقیانوس آرام انجام دادهاند.
ارتش کرهجنوبی نیز اعلام کرده روز سهشنبه پس از ورود هواپیماهای چینی و روسی به «منطقه شناسایی دفاع هوایی» این کشور، جنگندههای خود را به پرواز درآورده است. این منطقه خارج از حریم هوایی رسمی قرار دارد و برای هشدار زودهنگام طراحی شده است.
خبرگزاری رویترز و نشریه تایمز اسرائیل روز چهارشنبه ۱۹ آذر گزارش دادند که دو منبع آگاه گفتهاند دولت آمریکا در حال انجام گفتوگوهای پیشرفتهای است تا بررسی کند آیا باید آژانس امدادرسانی سازمان ملل برای آوارگان فلسطینی و نسلهای بعدی آنان، آنروا، مشمول تحریمهای مرتبط با تروریسم شود یا نه.
این بحثها در حالی انجام میشود که وزارت خارجه آمریکا نسبت به پیامدهای حقوقی و انسانی چنین اقدامی ابراز نگرانی کرده است.
آنروا در غزه، کرانه باختری، لبنان، اردن و سوریه به میلیونها فلسطینی خدمات آموزشی، درمانی، اجتماعی، امدادرسانی و اسکان ارائه میدهد.
مقامهای ارشد سازمان ملل این نهاد را «ستون فقرات» عملیات امدادی در غزه توصیف کردهاند؛ جایی که جنگ دو ساله میان اسرائیل و حماس بحران انسانی گستردهای ایجاد کرده است.
اما اسرائیل و مقامهای آمریکایی آنروا را به همکاری با حماس متهم میکنند؛ اتهاماتی که این سازمان قاطعانه رد کرده است.
اسرائیل اسنادی منتشر کرده که برخی کارکنان آنروا را متهم میکند در حمله هفت اکتبر ۲۰۲۳ مشارکت داشته یا در گروگانگیری نقش ایفا کردهاند. اسرائیل همچنین مدارس آنروا را متهم میکند که سالها «تروریسم را ستایش» و «حق موجودیت اسرائیل» را رد کردهاند.
آمریکا تا مدتها بزرگترین تامینکننده مالی آنروا بود، اما در ژانویه ۲۰۲۴ بودجه آن را قطع کرد؛ پس از آنکه اسرائیل اعلام کرد حدود دوازده نفر از کارکنان این نهاد در حمله حماس نقش داشتند. مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا، نیز در اکتبر امسال آنروا را «زیرمجموعه حماس» خواند.
تایمز اسرائیل مینویسد هنوز مشخص نیست بحثهای داخلی آمریکا بر تحریم کل سازمان متمرکز است یا فقط بر برخی مقامها یا بخشهای مشخص.
یکی از گزینههای مطرحشده در گفتوگوها، قرار دادن آنروا در فهرست «سازمانهای تروریستی خارجی» بوده است؛ اقدامی که میتواند این نهاد را عملاً از نظر مالی منزوی کند. با این حال منابع آگاه میگویند معلوم نیست این گزینه هنوز جدی باشد.
کارشناسان در وزارت خارجه هشدار دادهاند هرگونه اقدام فراگیر علیه کل سازمان میتواند عملیات امدادرسانی به میلیونها آواره را مختل کند و آنروا را که همین حالا هم با بحران مالی شدید روبهروست، به مرز فروپاشی بکشاند.
تایمز اسرائیل میافزاید هنوز هیچ تصمیم نهایی گرفته نشده و مقامهای آمریکایی درباره نوع و دامنه احتمالی تحریمها اختلاف نظر دارند؛ اما هرگونه فشار جدید بر آنروا میتواند پیامدهای گسترده انسانی و سیاسی در غزه و منطقه بههمراه داشته باشد.
عفو بینالملل در گزارش ۱۷۳ صفحهای خود که به تاریخ ۱۱ دسامبر منتشر شد، تاکید کرده است که کشتار گسترده غیرنظامیان در هفتم اکتبر «مصادیق روشن جنایت علیه بشریت» دارد و گروههای مسلح فلسطینی علاوه بر ارتکاب جنایات جنگی، در گروگانگیری، بدرفتاری با گروگانها و عدم بازگرداندن اجساد ربودهشده نیز قوانین بینالمللی را نقض کردهاند.
این سازمان پیشتر تنها درباره «جنایات جنگی» اظهارنظر کرده بود، اما در گزارش جدید خود نتیجه گرفته است که حماس و گروههای همپیمانش از مرحله جنایات جنگی فراتر رفته و وارد سطح «جنایت علیه بشریت» شدهاند؛ مفهومی حقوقی که شامل «حملات گسترده یا سازمانیافته علیه جمعیت غیرنظامی» میشود و محدود به زمان جنگ نیست.
بنابر این گزارش، حمله حماس موجب کشتهشدن ۱٬۲۲۱ نفر شد و در مجموع ۲۵۱ نفر به گروگان گرفته شدند که ۴۴ نفر از آنها هنگام ربودهشدن جان باخته بودند.
از میان ۲۰۷ گروگان زنده، دستکم ۴۱ نفر در اسارت کشته شدند. بهجز جسد یک افسر اسرائیلی، همه گروگانها تحت آتشبس آزاد شدهاند.
عفو بینالملل مجموعهای از اقدامات حماس را در زمره جنایت علیه بشریت قرار داده است؛ از جمله قتل، نابودی جمعی، زندانیکردن، شکنجه، ناپدیدسازی قهری، تجاوز و دیگر اشکال خشونت جنسی.
این سازمان تاکید کرده که تنها در یک مورد امکان گفتوگو با بازمانده خشونت جنسی را داشته و نمیتواند درباره گستره این خشونتها نتیجهگیری قطعی ارائه کند.
در بخش دیگری از گزارش، گردانهای عزالدین قسام، شاخه نظامی حماس «در درجه نخست مسئول» این جنایات معرفی شدهاند. جهاد اسلامی فلسطین، تیپهای شهدای الاقصی و برخی افراد غیرعضو این گروهها نیز به میزان کمتر مسئول دانسته شدهاند.
گزارش همچنین یادآور میشود که دیوان کیفری بینالمللی در سال ۲۰۲۴ برای اسماعیل هنیه، محمد ضیف و یحیی سنوار درخواست صدور حکم بازداشت داده بود، اما پس از کشتهشدن هر سه توسط اسرائیل، این درخواستها پس گرفته شد.
این دیوان پیشتر برای بنیامین نتانیاهو و یوآو گالانت نیز به اتهام «جنایات جنگی» و «جنایت علیه بشریت» حکم بازداشت صادر کرده بود.
عفو بینالملل در عین حال بار دیگر اسرائیل را به «ارتکاب نسلکشی» در جریان عملیات نظامی در غزه متهم کرد؛ ادعایی که اسرائیل آن را «کاملاً دروغ و ساختگی» خوانده است.
بر اساس آمار وزارت بهداشت غزه ــ که سازمان ملل آن را معتبر میداند ــ تاکنون بیش از ۷۰ هزار نفر در حملات اسرائیل کشته شدهاند.
وبسایت واینت چهارشنبه ۱۹ آذر در گزارشی نوشت که ارتش اسرائیل مرز این کشور با اردن را که سالها «مرز آرام» تلقی میشد، پس از حمله ۷ اکتبر حماس، «جبههای آسیبپذیر» و «تهدیدی مورد حمایت ایران» ارزیابی کرده و برنامهای گسترده برای بازسازی آرایش دفاعی خود در این محور آغاز کرده است.
به نوشته واینت، افسران ارشد ارتش میگویند حمله حماس، برنامه بزرگتر ایران برای استفاده از محور اردن در یک حمله برقآسای زمینی را آشکار کرده است.
طبق این گزارش، ارتش اسرائیل از پاییز گذشته بازپسگیری ۴۶ پایگاه قدیمی دوران جنگ فرسایشی بین اسرائیل و مصر را که پس از توافق صلح ۱۹۹۴ با اردن رها شده بودند آغاز کرده و این مواضع را بار دیگر با سنگر، پناهگاههای بتنی، خطوط دید گسترده و تجهیزات نظارتی مجهز کرده است.
این پایگاهها روی ارتفاعات «غور» قرار دارند و میتوانند عبور احتمالی نیروهای مسلح را از رود اردن رهگیری و متوقف کنند.
واینت میگوید ارزیابی جدید ارتش پس از تشکیل «تیم قرمز» توسط هرتزی هالوی، رییس پیشین ستاد ارتش، انجام شد؛ تیمی که مامور بررسی این بود که آیا ایران میتواند از مسیرهای دیگر—بهویژه شرق—حملهای غافلگیرانه مشابه ۷ اکتبر ترتیب دهد؟
نتیجه این بود که مرز اردن «تقریباً بدون دفاع» رها شده و ساختار کنونی نمیتواند با تهدیدهای جدید مقابله کند.
ارتش اسرائیل اکنون بر دو فرض کلیدی عمل میکند: نخست اینکه ایران همچنان در پی اجرای طرح قاسم سلیمانی برای ایجاد «دو حلقه آتش» علیه اسرائیل است—ترکیبی از موشک و پهپاد و همچنین نفوذ نیروهای زمینی. دوم اینکه حمله حماس، این طرح را زودتر از موعد آشکار کرد و مسیر اردن را به «کریدوری بالقوه برای عبور نیروهای حوثی و شبهنظامیان عراقی» تبدیل کرده است.
به گزارش واینت، فرماندهان اسرائیل احتمال میدهند گروههای مسلح وابسته به حکومت ایران بتوانند با خودروهای سبک از عراق تا مرز اردن یا جنوب سوریه را در چند ساعت طی کنند و پیش از واکنش نیروهای اردنی، خود را به پلهای رود اردن مانند پل آلِنبی (پل ملک حسین) یا پل دامیاه رسانده و تلاش کنند وارد خاک اسرائیل شوند.
روزنامه لبنانی الاخبار نیز گزارش داده نیروهای وابسته به حوثیها و شبهنظامیان عراقی یک اتاق عملیات مشترک در بغداد و اردن ایجاد کردهاند.
در این چارچوب، لشکر تازهتاسیس ۹۶ گلعاد مامور حفاظت از بخش شمالی مرز شده و ماموریت دوم آن، سازماندهی پنج تیپ داوطلبان موسوم به «بریگادهای داوود» است؛ یگانهایی متشکل از افراد بالای ۳۵ سال که از خدمت ذخیره معاف بودهاند، اما میتوانند در دفاع خطی و واکنش سریع محلی نقش کلیدی داشته باشند.
واینت میگوید فراخوان ارتش با استقبال گسترده روبهرو شد و حدود ۱۵ هزار نفر داوطلب شدند.
وزارت دفاع اسرائیل همچنین ساخت یک سد امنیتی ۵۰۰ کیلومتری را آغاز کرده است؛ طرحی با هزینه تقریبی ۵.۵ میلیارد شکل که شامل موانع زمینی، حصار ضدنفوذ، پایگاههای بازپسگرفته شده و شبکههای نظارتی چندلایه است.
به نوشته واینت، این سد از جنوب بلندیهای جولان تا شمال ایلات امتداد خواهد داشت و هدف اصلی آن جلوگیری از هرگونه یورش غافلگیرانه از سوی گروههای مورد حمایت حکومت ایران است.
افزایش تنشها در حالی ادامه دارد که اظهارات ماه گذشته سانائه تاکائچی، نخستوزیر ژاپن، درباره واکنش احتمالی توکیو به حمله فرضی چین به تایوان، با واکنش تند پکن روبهرو شده است.
چین تایوان را بخشی از قلمرو خود میداند و احتمال استفاده از زور برای تصرف آن را رد نکرده است. این جزیره تنها حدود ۱۰۰ کیلومتر از قلمرو ژاپن فاصله دارد و در مسیر خطوط دریایی حیاتی قرار گرفته که برای اقتصاد توکیو اهمیت راهبردی دارد.
ژاپن میگوید در برابر هرگونه فشار نظامی چین یا همکاریهای نظامی پکن و مسکو، با تقویت همکاریهای امنیتی با آمریکا واکنش نشان خواهد داد، اقدامی که به نوشته رویترز، نشانهای از ورود منطقه به مرحله جدیدی از رقابت قدرتهای بزرگ است.
