دوشنبه ۲۱ مهر، بازگشت گروگانهای اسرائیلی و زندانیان فلسطینی صحنههایی عاطفی درون مرزهای اسرائیل، غزه و کرانه باختری آفرید.

رئیم، دیدار ماتان زنگوکر پس از دو سال اسارات در غزه با مادرش.

رئیم، نیمرود کوهن، گروگان اسرائیلی در آغوش خانوادهاش.

رامالله، یک فلسطینی آزاد شده از زندانهای اسرائیل در آغوش عزیزانش.

رامالله، خانواده یک فلسطینی آزادشده از زندانهای اسرائیل از او استقبال میکنند.

خبرگزاری رویترز گزارش داده که گروه حماس، پس از اجرای آتشبس در غزه، در تلاش است تا با کشتن و سرکوب مخالفان نیروهای خود را به خیابانها بازگرداند و کنترل غزه را در دست بگیرد.
دو منبع امنیتی در منطقه به رویترز گفتند این اقدامات پس از موافقت موقت آمریکا با ایفای نقش پلیس از سوی گروه حماس برای حفظ امنیت غزه شدت گرفته است.
در پی جنگی که پس از حملات ۷ اکتبر ۲۰۲۳ آغاز شد و تلفات سنگینی بر حماس وارد کرد، نیروهای این گروه از روز جمعه بهتدریج در غزه ظاهر شدهاند. با این حال، بنا بر گزارشها، حماس محتاطانه عمل میکند تا در صورت فروپاشی ناگهانی آتشبس غافلگیر نشود.
نیروهای گردانهای قسام، شاخه نظامی حماس، دوشنبه ۲۱ مهر هنگام تحویل آخرین گروگانهای اسرائیلی زنده، در غزه مستقر شدند.
در طرح صلح ترامپ بر خلع سلاح کامل حماس تاکید شده و اسرائیل بهصراحت کرده که خواهان خلع سلاح کامل و نابودی حماس است. مسئله خلع سلاح حماس یکی از بزرگترین چالشهای طرح رییسجمهوری آمریکا برای ایجاد صلح پایدار در خاورمیانه است.
رویترز همچنین ویدیوهایی از دهها نیروی حماس را در مقابل بیمارستانی در جنوب غزه منتشر کرده که در آنها از جمله فردی با بازوبند «یگان سایه» دیده میشود؛ یگانی که منابع حماس میگویند مامور حفاظت از گروگانها بوده است.
یک منبع امنیتی در غزه گفت: «از زمان آغاز آتشبس، نیروهای حماس ۳۲ نفر از اعضای یک باند وابسته به یک خانواده در شهر غزه را کشتهاند، در حالی که شش نفر از نیروهای خودشان نیز کشته شدهاند.»
ساعاتی بعد، ویدیویی در شبکههای اجتماعی منتشر شد که نشان میداد چند مرد نقابدار، برخی با سربند سبز شبیه به حماس، هفت مرد را پس از واداشتن به زانو زدن در خیابان با مسلسل تیرباران میکنند.
مردم در صحنه فریاد «اللهاکبر» سر دادند و قربانیان را «همکار دشمن» خواندند. رویترز نتوانست صحت زمان و مکان این ویدیو را تایید کند.
ماه گذشته نیز مقامات حماس از اعدام سه نفر به اتهام همکاری با اسرائیل خبر داده بودند.
حماس و ایفای نقش موقت پلیس؟
بر اساس طرح ترامپ برای غزه، این منطقه باید بدون سلاح و بدون حضور حماس، تحت نظارت یک کمیته فلسطینی و با پشتیبانی یک ماموریت بینالمللی برای آموزش و تجهیز نیروی پلیس فلسطینی اداره شود.
اما ترامپ هنگام سفر خود به خاورمیانه گفت که حماس برای مدتی موقت اجازه یافته است نقش پلیس را در غزه ایفا کند.
اوگفت:«آنها واقعاً میخواهند اوضاع را آرام کنند و در این باره صادق بودهاند. ما هم برای مدتی به آنها اجازه دادهایم.»
پس از آغاز آتشبس، اسماعیل الثوابطه، رییس دفتر رسانهای دولت حماس در غزه، به رویترز گفت این گروه اجازه نخواهد داد «خلاء امنیتی» بهوجود آید و امنیت عمومی و اموال مردم را حفظ خواهد کرد.
حماس همچنین اعلام کرده که درباره خلع سلاح مذاکره نخواهد کرد و تنها در چارچوب تشکیل یک دولت مستقل فلسطینی حاضر به تحویل سلاحهای خود است.
درگیریهای درونغزه و نبرد با خاندانها
در پی طولانی شدن جنگ، حماس با چالشهای داخلی بیشتری از سوی گروههای محلی روبهرو شده است، بهویژه گروههایی که به خاندانهای بانفوذ غزه وابستهاند.
به گفته بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل، اسرائیل پیشتر برخی از این خاندانها را برای مقابله با حماس مسلح کرده است. در شهر غزه، حماس عمدتاً با خاندان دغمش درگیر بوده است.
یک منبع امنیتی به رویترز گفت یکی از مهمترین چهرههای ضدحماس، یاسر ابوشباب است که در منطقه رفح فعال است، جایی که اسرائیل هنوز از آن عقب ننشسته است.
منابع محلی میگویند گروه او با پیشنهاد حقوقهای بالا صدها جنگجو جذب کرده است. حماس او را «همکار اسرائیل» میداند، اما ابوشباب این اتهام را رد میکند.
این منبع امنیتی افزود نیروهای حماس اخیراً «دست راست» ابوشباب را کشتهاند و در تلاشاند خود او را نیز هدف قرار دهند.
حسام العستال، یک چهره ضدحماس دیگر در شهر خان یونس در پیامی ویدیویی گفت: «بهمحض آنکه گروگانها را تحویل دهید، دوران شما در غزه به پایان میرسد.»
ریهام عوده، تحلیلگر فلسطینی، گفت حماس علاوه بر تسویه حساب با رقبا همچنین میخواهد نشان دهد که نیروهای امنیتیاش باید در دولت آینده غزه حضور داشته باشند؛ درخواستی که اسرائیل آن را نمیپذیرد.
برنی سندرز، سناتور دموکرات آمریکا، در واکنش به پایان جنگ غزه و آزادی گروگانها بیانیهای منتشر کرد و در آن بر لزوم هدایت روند بازسازی غزه توسط مردم فلسطین و تعیین آینده خود تأکید کرد.
او در آغاز بیانیه که در شبکه اجتماعی ایکس به اشتراک گذاشت، با استقبال از آزادی «دیرهنگام» گروگانهای اسرائیلی و همچنین آزادی نزدیک به دو هزار فلسطینی از زندانهای اسرائیل، ابراز امیدواری کرد که «آتشبس پابرجا بماند» و مردم منطقه به «صلحی پایدار» دست یابند.
سندرز با «بهحق» دانستن دفاع اسرائیل در برابر «حمله وحشیانه تروریستی حماس»، تصریح کرد که این کشور حق نداشت جنگی تمامعیار علیه کل مردم فلسطین به راه اندازد؛ جنگی که به کشته و زخمی شدن حدود ۱۰ درصد جمعیت غزه ـ عمدتاً زنان، کودکان و سالمندان ـ انجامید.
او همچنین نقش ایالات متحده در این جنگ را برجسته کرد و نوشت: «ما بهعنوان آمریکایی باید با نقش خود در این فصل تاریک روبهرو شویم. ایالات متحده بخش عمدهای از سلاحهایی را تأمین کرد که در این ویرانی هولناک بهکار رفت. در دوران بایدن و ترامپ بیش از ۲۳ میلیارد دلار از مالیات شهروندان آمریکایی صرف حمایت از کارزار وحشیانه نتانیاهو شد. این حمایت نظامی فراگیر با وجود نقض آشکار قوانین ایالات متحده و قوانین بینالمللی ادامه یافت.»
سندرز در پایان این وضعیت را «فاجعه» خواند و تأکید کرد که «این هرگز نباید دوباره تکرار شود.»
این سناتور دموکرات و منتقد سرسخت دونالد ترامپ، در بیانیه خود به نقش ترامپ در پایان جنگ، برقراری آتشبس، آزادی گروگانها و از سرگیری کمکهای حیاتی به مردم غزه اشارهای نکرد.
کاخ سفید متن «اعلامیه ترامپ برای صلح و رفاه پایدار» را که در نشست شرمالشیخ امضا شد در وبسایت رسمیاش منتشر کرد. در این بیانیه بر صلح پایدار، اهمیت همزیستی مسالمتآمیز میان ادیان مختلف در منطقه، ضرورت برچیدن افراطگرایی و رادیکالیسم و حل اختلافات آتی از طریق تعامل دیپلماتیک و مذاکره تاکید شده است.
دونالد ترامپ، رییسجمهوری ایالات متحده، عبدالفتاح سیسی رییسجمهوری مصر، تمیم بن حمد آل ثانی امیر قطر، و رجب طیب اردوغان رییسجمهوری ترکیه، این بیانیه را در نشست غزه در شرمالشیخ که دوشنبه ۲۱ مهر برگزار شد، امضا کردهاند.
در ابتدای این اعلامیه آمده است: «ما امضاکنندگان از تلاشهای صادقانه رییسجمهور ترامپ برای پایان دادن به جنگ در غزه و برقراری صلح پایدار در خاورمیانه حمایت میکنیم و پشت آن میایستیم. ما در کنار هم این توافق را بهگونهای اجرا خواهیم کرد که صلح، امنیت، ثبات و فرصت را برای تمام مردمان منطقه، اعم از فلسطینیها و اسرائیلیها تضمین کند.»
در بخش دیگری از اعلامیه به «محافظت از حقوق بنیادین انسانی، تضمین امنیت و پاس داشتن کرامت» هر دو طرف مناقشه، یعنی فلسطینیان و اسرائیلیها تاکید شده است.
بخشی از این اعلامیه بر اهمیت برچیدن افراطگرایی و رادیکالیسم در همه شکلهای آن متمرکز است و تاکید میکند که امضاکنندگان از طریق ترویج آموزش، فرصتهای برابر و احترام متقابل بهعنوان پایههای صلح پایدار، شرایط رشد افراطگرایی را بر طرف خواهند کرد.


کوین دانگن، فرمانده سابق ناوگان پنجم آمریکا، با اشاره به سابقه جمهوری اسلامی در برهم زدن روندهای صلح خاورمیانه و شکلگیری گروههای حماس و جهاد اسلامی، به فاکسنیوز گفت احتمالا حکومت ایران «بهدنبال نقش تخریبکننده» خواهد بود.
او با بیان اینکه شرایط خاورمیانه امروز تغییر کرده است افزود بعید است جمهوری اسلامی حمایت از تروریسم و گروههای نیابتی خود را قطع کند و قطعا اسرائیل را بهرسمیت نخواهد شناخت.
به گفته دانگن، حکومت ایران «خواهد گفت که حامی تروریسم نیست، اما میدانیم که حقیقت متفاوت است.»

حسین نوشآبادی، مدیرکل پارلمانی وزارت خارجه جمهوری اسلامی گفت: «شرایط برای ورود ایرانیان پناهنده فراهم است و از نظر قانونی و حقوقی، برای بازگشت آنان به کشور به شرط عدم ارتکاب سایر رفتارهای مجرمانه، هیچ مانعی وجود ندارد.» او افزود: «پناهندگی جرم محسوب نمیشود.»






