روزنامه اسرائیلی هاآرتص گزارش داده رونن بار، رییس شینبت، سازمان امنیت داخلی اسرائیل، پنج ماه پیش از حمله حماس در ۷ اکتبر ۲۰۲۳، به بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر این کشور هشدار داده بود که باید برای حمله اولیه و یک سلسله ترورهای هدفمند از سمت حماس در غزه آماده باشند.
در نخستین واکنش، دفتر نخستوزیری اسرائیل، گزارش هاآرتص را «اخبار جعلی» خواند و گفته «حقیقت کاملا برعکس آن است.»
بر اساس گزارش هاآرتص، این دو مقام در اواخر ماه مه ۲۰۲۳، پس از انجام عملیات «سپر و پیکان» علیه جهاد اسلامی فلسطین در غزه، دیدار کردند.
به نوشته هاآرتص، بار در این دیدار به نتانیاهو گفت این عملیات «تنها اولین دور از نبرد با محور شیعه» است و در ادامه تاکید کرده «ما باید برای حمله اولیه و یک سلسله ترورهای هدفمند آماده شویم. چالش بعدی ما حماس است و گریز از یک جنگ در غزه ممکن نخواهد بود.»
در جریان عملیات «سپر و پیکان»، حماس بهطور فعال وارد جنگ نشد و در نتیجه، دامنه آن حملات محدود باقی ماند. طی این عملیات، اسرائیل چندین فرمانده ارشد جهاد اسلامی را در حملات هوایی از بین برد و جهاد اسلامی حدود ۱۵۰۰ راکت به سمت اسرائیل شلیک کرد تا اینکه آتشبسی با میانجیگری مصر برقرار شد.
هاآرتص گزارش داده که در جریان آن دیدار، نتانیاهو در پاسخ به هشدار بار، تاکید کرده «موازنه قوی وحشت» علیه حماس، موجب بازدارندگی آن شده است.
اختلاف بر سر برآورد تهدید حماس
بر اساس این گزارش، بار به نتانیاهو هشدار داده اسرائیل شاید به عنوان واکنشی به یک عملیات بزرگ در کرانه باختری، بهزودی ناچار به تصمیمگیری درباره آغاز یک عملیات علیه حماس خواهد شد.
اما نتانیاهو پاسخ داده بود: «موازنه وحشت علیه حماس قوی است» و حماس از زمان عملیات «نگهبان دیوارها» در سال ۲۰۲۱، از درگیریهای اسرائیل با جهاد اسلامی دور مانده است.
با این حال، صبح روز ۷ اکتبر ۲۰۲۳، نیروهای حماس از نوار غزه به جنوب اسرائیل حمله کردند، بیش از ۱۲۰۰ نفر را کشتند و ۲۵۱ نفر را به گروگان گرفتند و د ر پیامد آن جنگی شعلهور شد که با گذشت ۱۷ ماه از آن تاریخ هنوز ادامه دارد.
واکنش دفتر نخستوزیری به گزارش هاآرتص
دفتر نتانیاهو در واکنش به تایید کرد که چنین ملاقاتی انجام شده، اما مدعی شد که بار در آن جلسه گفته است «حماس به حفظ ثبات در نوار غزه تمایل دارد و تمرکز این گروه اکنون بر فشار بر اسرائیل در کرانه باختری است.»
بنا بر اعلام دفتر نخستوزیری، بار پیشنهاد کرده بود که «هیچ اقدامی انجام نشود» یا حداکثر تعداد کارگران فلسطینی ورودی به اسرائیل کاهش یابد.
در مقابل، نتانیاهو دستور داده بود ارتش و نیروهای امنیتی برای وارد آوردن ضربهای سنگین به حماس آماده شوند و تاکید کرده بود که «ترورهای هدفمند رهبران تروریستی، مانند آنچه در عملیات سپر و پیکان انجام شد، عنصر اصلی بازدارندگی اسرائیل است.»
بنا بر این بیانیه، او همچنین تاکید کرده بود که باید برای ترور رهبران ارشد حماس، از جمله محمد الضیف و یحیی سنوار آمادهسازیهای لازم انجام شود.
تشدید اختلافات و احتمال برکناری بار
هاآرتص در گزارش خود اشارهای نکرد که چگونه به اطلاعات مکالمه میان این دو مقام اسرائیلی در ۲۱ مه ۲۰۲۳ دست یافته است، اما این گزارش در شرایطی منتشر شد که گمانهزنیهایی درباره برنامه نتانیاهو برای برکناری بار از ریاست شین بت مطرح شده است.
نخستوزیر اخیرا بار و دیوید بارنئا، رییس موساد، را از هدایت تیم مذاکرات درباره توافق آتشبس و گروگانها در غزه کنار گذاشته است. این تصمیم باعث شده که جناح راستگرای کابینه، نتانیاهو را تهدید به ترک دولت و سرنگونی آن کند.
سهشنبه، دفتر نخستوزیری با انتشار بیانیهای بهشدت از بار انتقاد کرد و گفت یافتههای تحقیق داخلی درباره ناکامیهای شین بت در جلوگیری از حمله ۷ اکتبر، که بار دستور تهیه آن را داده بود، «به هیچ سوالی پاسخ نمیدهد.»
بر اساس این بیانیه ، بار «بهطور کامل در مقابله با تهدید حماس شکست خورده است» و در ۷ اکتبر نیز «تصویر اطلاعاتی را به اشتباه تحلیل کرده» و سطح تهدید را اشتباه ارزیابی کرده است.
در تحقیقات شینبت به برخی ناکامیها اشاره و گفته شده که این سازمان در صورت اتخاذ تدابیر مناسب، میتوانست حمله را خنثی کند. اما در عین حال، بیشتر مسئولیت را متوجه دیگران دانسته و مدعی شده است که دولتهای متوالی اسرائیل، سیاستهای کافی برای مقابله با حماس اتخاذ نکردهاند.
بر اساس یافتههای این تحقیق داخلی، از جمله این سیاستهای ناکافی، عدم حمله به رهبران این گروه است که به گفته شین بت، این سازمان برای آن فشار میآورد.
یک منبع نزدیک به نتانیاهو هم اعلام کرد: «نتیجهگیریهای تحقیق شین بت، متناسب با ابعاد شکست عظیم این سازمان و رییس آن نیست.»
گزارش هاآرتص در شرایطی منتشر شده است که جنگ لفظی و افشاگریهای استراتژیک میان نخستوزیر و رییس سازمان امنیت داخلی شدت گرفته و آنطور که تایمز اسرائیل گزارش داده حتی گمانهزنیهایی درباره احتمال برکناری بار به دست نتانیاهو مطرح شده است.
اما رونن بار اعلام کرده تا زمانی که تمامی گروگانها آزاد نشوند و کمیسیون دولتی تحقیق درباره شکستهای مرتبط با حمله حماس تشکیل نشود، از سمت خود کنارهگیری نخواهد کرد.
با این حال، گزارشها حاکی از آن است که نتانیاهو در حال بررسی تبعات برکناری بار است و ممکن است این اقدام طی هفتههای آینده انجام شود.
خبرگزاری رویترز دوشنبه، ۱۳ اسفند، گزارش داد که طرح چشمانداز مصر برای غزه، قرار است سهشنبه در نشست اتحادیه عرب ارائه شود اما مصر مشخص نکرده که آیا این پیشنهاد قبل یا بعد از هرگونه توافق صلح دائمی در نوار غزه اجرا میشود.
در همین حال، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا اعلام کرد استیو ویتکاف، فرستاده آمریکا در خاورمیانه، در روزهای آینده به این منطقه سفر خواهد کرد تا یا مرحله نخست توافق آتشبس میان اسرائیل و حماس را تمدید کند یا روند ورود به مرحله دوم را تسهیل نماید.
پیشتر ترامپ طرحی را برای خارج کردن ساکنان غزه از این منطقه پیشنهاد کرده که مغایر با سیاست دیرینه آمریکا در در زمینه راهحل تشکیل دو کشور اسرائیل و فلسطین است. این طرح ترامپ خشم فلسطینیها و کشورهای عربی را برانگیخت.
پس از انتشار بخشهایی از طرح مصر، حماس اعلام کرد که در غزه از مشروعیت برخوردار است، اما آماده است از مدیریت این منطقه کنارهگیری کند.
بهگزارش العربیه، حماس گفته است که نمیخواهد بخشی از ترتیبات اداری غزه باشد و مانعی برای هرگونه توافق داخلی درباره آینده این منطقه نخواهد بود، مشروط بر اینکه این اقدامات با اجماع ملی همراه باشد.
حماس همچنین درباره طرح بازسازی مصر برای غزه اعلام کرده که هیچ اطلاعات رسمی درباره این طرح دریافت نکرده است و به شایعات و گمانهزنیها پاسخ نخواهد داد.
طرح قاهره به مسائل مهمی مانند اینکه چه کسی هزینه بازسازی غزه را پرداخت خواهد کرد یا جزئیات خاصی در مورد نحوه اداره غزه و همچنین اینکه چگونه یک گروه مسلح به قدرتمندی حماس را میشود کنار زد، نمیپردازد.
بر اساس طرح مصر، یک حکومت موقت در غزه به جای حماس تشکیل خواهد شد و مسئول توزیع کمکهای بشردوستانه و آغاز بازسازی نوار غزه خواهد بود.
در مقدمه این طرح که اهداف آن را تشریح میکند، آمده است: «اگر حماس به عنوان عنصر سیاسی مسلط و مسلح بر روی زمین و کنترلکننده حکومت محلی باقی بماند، بودجه بینالمللی عمدهای برای بازسازی غزه وجود نخواهد داشت».
همزمان، منابع مصری به شبکه العربیه گفتند که طرح بازسازی غزه شامل مدیریت و تأمین امنیت داخلی این منطقه خواهد بود و یک کمیته مستقل عربی - اروپایی بر کل فرآیند نظارت خواهد داشت.
به گفته این منابع، صندوقی ویژه با ارزش اولیه بین ۲ تا ۵ میلیارد دلار برای بازسازی غزه تاسیس خواهد شد که تحت نظارت یک کمیته عربی اداره میشود.
بر اساس این طرح، شرکتهای تخصصی مسئول پاکسازی بقایای جنگ و مینهای غزه خواهند بود و مرحله نخست این طرح شامل بازسازی جادهها و زیرساختهای حیاتی است.
جزییات چارچوب پیشنهادی مصر برای آینده غزه پیشتر گزارش نشده بود.
گروه اسلامگرای فلسطینی حماس که تحت حمایت جمهوری اسلامی است، از سال ۲۰۰۷ بر منطقه ساحلی نوار غزه حکومت میکند. این گروه در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ حمله به اسرائیل را آغاز کرد که منجر به کشته شدن ۱۲۰۰ نفر و آغاز جنگ غزه شد.
مرحله اول آتشبسی که یک ماه و نیم پیش به طور موقت به نبردها پایان داد، شنبه به پایان رسید و هیچ نشانهای از توافق برای گذار به مرحله دوم این آتشبس وجود ندارد.
بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل، دوشنبه ۱۳ اسفند گفت که اگر حماس گروگانهای باقیمانده را آزاد نکند، با پیامدهایی غیرقابل تصور روبهرو خواهد شد.
عبدالعاطی یکشنبه ۱۲ اسفند اعلام کرد مصر بهدنبال جلب حمایت و تامین مالی بینالمللی برای اجرای این طرح است
او افزود: «پس از تصویب این طرح در نشست آتی سران عرب، رایزنیهای فشردهای را با کشورهای اصلی کمککننده آغاز خواهیم کرد.»
وزیر خارجه مصر همچنین بر نقش کلیدی اروپا در منطقه، بهویژه در تامین منابع مالی بازسازی غزه، تاکید کرد.
نشست اضطراری سران کشورهای عربی سهشنبه ۱۴ اسفند در قاهره برگزار خواهد شد.
در هفتههای اخیر، طرح دونالد ترامپ، رییسجمهوری آمریکا، درباره آینده غزه واکنشهای بسیاری را برانگیخته است.
ترامپ ۱۶ بهمن در نشست خبری مشترک با بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل، در واشینگتن، طرح خود را در خصوص مالکیت ایالات متحده بر نوار غزه و جابهجایی ساکنان آن ارائه کرد.
استیو ویتکاف، نماینده ویژه رییسجمهوری آمریکا در امور خاورمیانه، هشتم اسفند اعلام کرد بهزودی نشستی با حضور سازندگان املاک و شهرسازان خاورمیانه، درباره طرح ترامپ برای در اختیار گرفتن و بازسازی غزه برگزار خواهد شد.
مصر، اردن، عربستان سعودی و شماری از کشورهای عربی ضمن مخالفت با کوچ اجباری فلسطینیها، بر لزوم تلاش برای تحقق راهحل دو کشوری بهعنوان راهکاری جهت پایان دادن به منازعات منطقهای تاکید کردهاند.
ادامه رایزنیهای کشورهای عربی و اسلامی درباره آینده غزه
عبدالعاطی در ادامه اظهارات خود گفت پس از نشست سران عرب در قاهره، نشست اضطراری وزیران امور خارجه کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی نیز در عربستان سعودی برگزار خواهد شد.
او هدف از برگزاری این نشست را بررسی طرح بازسازی نوار غزه عنوان کرد.
وزیر خارجه مصر افزود: «ما اطمینان حاصل خواهیم کرد که نتایج نشست سران عرب به بهترین شکل ممکن به جهان ارائه شود.»
خبرگزاری رویترز ۲۹ بهمن گزارش داد اتحادیه اروپا تمایلی به پذیرش طرح ترامپ درباره غزه ندارد و خواهان بازگشت آوارگان فلسطینی به این باریکه است.
یاییر لاپید، رهبر اپوزیسیون اسرائیل، هفتم اسفند پیشنهاد داد اداره غزه بهمدت هشت سال پس از پایان جنگ، به مصر سپرده شود. بر اساس طرح لاپید، این دوره میتواند تا ۱۵ سال تمدید شود.
وزارت خارجه مصر هشتم اسفند این طرح را «غیرقابل قبول» خواند و اعلام کرد پیشنهاد رهبر اپوزیسیون اسرائیل با رویکرد قاهره در قبال مساله فلسطین مغایرت دارد.
انتقاد مصر از تصمیم اسرائیل برای توقف ورود کمکها به غزه
وزیر خارجه مصر از تصمیم اخیر اسرائیل برای ممانعت از کمکرسانی به نوار غزه انتقاد کرد و گفت استفاده از کمکهای بشردوستانه بهعنوان ابزاری برای «مجازات جمعی» پذیرفتنی نیست.
عبدالعاطی بر عزم قاهره برای تداوم تلاشها بهمنظور آغاز مذاکرات بر سر مرحله دوم آتشبس تاکید کرد و افزود: «مرحله اول با موفقیت به پایان رسیده و اکنون باید به مذاکرات درباره مرحله دوم بپردازیم؛ مرحلهای که نقش کلیدی در تداوم آتشبس دارد.»
دفتر نتانیاهو صبح ۱۲ اسفند در بیانیهای اعلام کرد به دلیل امتناع حماس از پذیرش طرح استیو ویتکاف، فرستاده ویژه آمریکا به خاورمیانه، برای تمدید مرحله اول توافق آتشبس، اسرائیل دیگر اجازه ورود کمکها به نوار غزه را نخواهد داد.
در این بیانیه آمده است در صورت ادامه مخالفت حماس، «پیامدهای بیشتری» در انتظار این گروه خواهد بود.
