مطالب بیشتر
بریتانیا، فرانسه و آلمان در نامهای به شورای امنیت سازمان ملل متحد اعلام کردهاند که در صورت لزوم آماده هستند تا برای جلوگیری از دستیابی جمهوری اسلامی به سلاح هستهای، مکانیسم ماشه را فعال کنند تا همه تحریمهای بینالمللی علیه تهران از سر گرفته شود.
سفیران بریتانیا، آلمان و فرانسه در سازمان ملل، روز ششم دسامبر در نامهای به شورای امنیت نوشتند: «ایران باید فعالیتهای هستهای خود را کاهش دهد تا فضای سیاسی مساعدی برای پیشرفت معنادار مذاکرات و راهحلهای دیپلماتیک ایجاد شود.»
سه کشور اروپایی در این نامه تاکید کردهاند: «ما مصمم هستیم از همه ابزارهای دیپلماتیک، از جمله مکانیسم ماشه، در صورت لزوم و برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هستهای استفاده کنیم.»
مکانیسم ماشه به سازوکاری گفته میشود که در متن قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت آمده است و بر اساس آن، اگر جمهوری اسلامی از اجرای تعهدات برجامی خود سر باز زند، امکان بازگرداندن تمامی تحریمهای شورای امنیت سازمان ملل متحد را فراهم میآورد که از سال ۲۰۰۶ وضع و اعمال شده بود و با توافق اتمی موسوم به برجام به حالت تعلیق درآمده است.
این بند اجازه میدهد که تمامی تحریمهای سازمان ملل علیه ایران به صورت خودکار بازگردند، بدون آنکه اعضای شورای امنیت برای جلوگیری از آن حق استفاده از حق وتو داشته باشند.
با این حال، فعال کردن مکانیسم ماشه تنها تا ۱۸ اکتبر سال آینده ممکن است زیرا قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت که در سال ۲۰۱۵ صادر شد، اعتباری ۱۰ ساله دارد و در اکتبر ۲۰۲۵ منقضی میشود.
رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی هفته گذشته به رویترز گفت که جمهوری اسلامی «به طور چشمگیری» غنیسازی اورانیوم با خلوص ۶۰ درصد را افزایش داده است. این میزان از غنیسازی بسیار نزدیک به غنیسازی با خلوص ۹۰ درصد است که برای ساخت سلاح هستهای مورد نیاز است.
کشورهای غربی می گویند که در هیچ برنامه غیرنظامی به غنیسازی اورانیوم با چنین غلظتی نیاز نیست و هیچ کشور دیگری بدون تولید بمب هستهای این کار را انجام نداده است. با این حال، جمهوری اسلامی تلاش برای ساخت سلاح هستهای را انکار میکند؛ هرچند در ماههای اخیر مقامات جمهوری اسلامی با صراحت بیشتری از ضرورت تغییر دکترین هستهای جمهوری اسلامی سخن میگویند.
طرفهای اروپایی توافق هستهای ایران (برجام) در ماه های اخیر و بهویژه پس از حمایت نظامی جمهوری اسلامی از روسیه در جنگ اوکراین مواضع سختگیرانه تری در قبال تهران اتخاذ کرده اند.
نامه سه کشور اروپایی تازهترین اقدام این سه کشور برای مقابله با فعالیتهای فزاینده هستهای جمهوری اسلامی است و در شرایطی به شورای امنیت ارسال شده که تهران در ماههای اخیر با شکستهای استراتژیک و بزرگی از جمله ضربات بیسابقه به گروههای نیابتی خود در غزه و لبنان و برکنار بشار اسد در سوریه مواجه شده است.
آلمان، فرانسه و بریتانیا ماه گذشته پیشنویس قطعنامهای را به شورای حکام آژانس بینالمللی ارائه کردند. در این قطعنامه که به تصویب اکثریت اعضای شورای حکام رسید، از ایران خواسته شده است که با آژانس همکاری و به سوالات این نهاد وابسته به سازمان ملل پاسخ دهد.
جمهوری اسلامی در واکنش به تصویب این قطعنامه بر شدت فعالیتهای هستهای خود افزود و از جمله شمار زیادی از سانتریفیوژهای جدید را فعال کرد.
پس از آن، معاونان وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی و سه کشور هستهای اواخر ماه گذشته میلادی در ژنو با یکدیگر مذاکره کردند اما گفته شد که این مذاکرات نتیجهای در بر نداشته است.
نامه سه کشور اروپایی و تاکید بر آمادگی برای فعال کردن مکانیسم ماشه پس از آن به شورای امنیت ارسال شد که جمهوری اسلامی و روسیه نامههای جداگانهای به این شورا نوشتند.
«دیپلماسی را در آغوش بگیرید»
امیر سعید ایروانی، سفیر جمهوری اسلامی در سازمان ملل، دوشنبه ۱۹ آذر، در نامهای به شورای امنیت سازمان ملل متحد از سه کشور اروپایی خواسته بود تا «سیاست ناکارآمد و شکست خورده فشار و رویارویی خود را کنار بگذارند».
او در این نامه نوشت که کشورهای غربی «باید دیپلماسی را در آغوش بگیرند و بر بازسازی اعتماد ضروری برای حل بنبست کنونی تمرکز کنند.»
واسیلی نبنزیا، سفیر روسیه در سازمان ملل متحد، نیز روز سهشنبه در نامهای به شورای امنیت گفت که سه کشور اروپایی حق استفاده از مکانیسم ماشه برای بازگرداندن تحریمهای سازمان ملل علیه جمهوری اسلامی را ندارند.
آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد روز سهشنبه در گزارش دوسالانه خود درباره اجرای قطعنامه ۲۲۳۱ به شورای امنیت هشدار داد که با توجه به وخامت اوضاع در سراسر خاورمیانه، «نیازی مبرم به یک راهحل صلحآمیز برای مساله هستهای ایران» وجود دارد.
فعال شدن مکانیسم ماشه، همچنین تحریمهای تسلیحاتی جمهوری اسلامی را بازمیگرداند، تهران را از توسعه موشکهای بالستیک با قابلیت حمل سلاح هستهای بازمیدارد و تحریمهای هدفمند علیه دهها فرد و نهاد را احیا میکند.
«موافقت با نظارت آژانس»
در همین حال، روزنامه وال استریت ژورنال روز چهارشنبه به نقل از چند مقام رسمی گزارش داد که جمهوری اسلامی که سال گذشته دسترسی یکسوم از تیم بازرسان آژانس بینالمللی انرژی اتمی به مراکز هستهای را قطع کرد، اکنون با همکاری بیشتر، امکان دسترسیهای گستردهتر برای بازرسان این نهاد وابسته به سازمان ملل فراهم خواهد کرد.
لورنس نورمن، گزارشگر ارشد این رسانه، در شبکه اجتماعی ایکس با اعلام این خبر نوشته دسترسیهای جدید به منظور «اطمینان از این داده شده است که افزایش تولید ۶۰ درصدی اورانیوم از سوی تهران، منجر به انحراف مواد شکافپذیر یا یک جهش ناگهانی به سطح استفاده تسلیحاتی نرسد.»
به گزارش نورمن، در چارجوب توافقات انجام شده بین آژانس و مقامات ایران، علاوه بر اجازه «بازرسیهای بیشتر آژانس از فردو» چند بازرس دیگر هم به تیم آژانس اضافه شده و به آنها اجازه دسترسی و نظارت میدهند.
این توافقات نشانه تغییر رویکرد آشکار تهران در این باره محسوب میشود، چرا که جمهوری اسلامی سال گذشته دسترسی نزدیک به یکسوم بازرسان آژانس بینالمللی انرژی اتمی به تاسیاسات و مراکز اتمی ایران را با این اتهام که آنها انگیزههای سیاسی دارند، ممنوع کرد.
چند روز پس از آنکه دونالد ترامپ، رییسجمهوری منتخب ایالات متحده کاش پاتل را بهعنوان نامزد خود برای ریاست افبیآی معرفی کرد، کریستوفر ری، رییس فعلی افبیآی، چهارشنبه ۲۱ آذر گفت که در اوایل سال آینده از سمت خود کنارهگیری خواهد کرد.
به این ترتیب، کریستوفر ری دومین رییس متوالی افبیآی خواهد بود که از سوی دونالد ترامپ کنار گذاشته میشود. ترامپ در سال ۲۰۱۷ و در دور اول ریاست جمهوریاش جیمز کومی را به دلیل تحقیقات افبیآی در مورد تماسهای ادعایی بین روسیه و کارزار انتخاباتی خود اخراج و کریس ری را جایگزین او کرد.
اکنون با معرفی کاش پاتل بهعنوان رییس جدید افبیآی، کریستوفر ری نیز قبل از پایان دوره ۱۰ ساله ریاست خود بر این نهاد مجری قانون، از ریاست آن کنار میرود.
او چهارشنبه در جلسهای با کارمندان افبیآی درباره استعفای خود گفت: «به نظر من، این بهترین راه برای جلوگیری از کشاندن دفتر به درگیریهای عمیق تر است و ارزشها و اصولی را تقویت میکند که برای نحوه انجام کار ما بسیار مهم هستند.»
ترامپ و متحدان او پس از اینکه ماموران افبیآی در سال ۲۰۲۲ برای کشف و ضبط اسناد طبقهبندی شدهای که ترامپ آنها را پس از ترک سمت خود حفظ کرده بود، حمله به ری و بهطور کلی افبیآی را شروع کردند.
به گزارش رویترز، متحدان جمهوریخواه ترامپ در این ادعا که افبیآی سیاسی شده است به او پیوستند، اگرچه هیچ مدرکی مبنی بر دخالت جو بایدن، رییسجمهوری دموکرات در روند تحقیقات افبیآی به دست نیامده است.
دونالد ترامپ چهارشنبه پس از آنکه خبر استعفای کریستوفر ری منتشر شد، در شبکه اجتماعی خود تروث سوشیال، امروز را «یک روز بزرگ برای آمریکا» خواند.
متحدان ترامپ نیز از خبر استعفای کریستوفر ری استقبال کردهاند. چارلز گراسی، سناتور جمهوریخواه در شبکه اجتماعی ایکس نوشت:« اصلاحات در افبیآی بهشدت مورد نیاز است. مردم آمریکا شایسته شفافیت و پاسخگویی هستند.»
در مقابل، دموکراتهای سنا روز چهارشنبه از کریستوفر ری به خاطر خدماتش تشکر کردند و برخی از آنها نگرانی خود را در مورد آینده ابراز کردند.
دیک دوربین، رییس کمیته قضایی سنا، گفت: «افبیآی برای امنیت کشور ما و ایمنی خانوادههای ما بسیار مهم است. این کشور بهزودی عصر جدید خطرناکی را با پرسشهایی جدی در مورد آینده خود آغاز خواهد کرد.»
انجمن ماموران افبیآی نیز در بیانیهای گفت که ماموریت این اداره با تغییر رییسجمهوری و دولت او متزلزل نمیشود.
مریک گارلند، وزیر دادگستری و دادستان کل ایالات متحده، هم از کریستوفر ری تمجید کرد و در بیانیهای گفت که مدیر افبیآی مسئول محافظت از استقلال این اداره در برابر «نفوذ نامناسب» در تحقیقات جنایی است و این استقلال، نقشی اساسی در حفظ حاکمیت قانون دارد.»
پاتل که باید ریاستش بر افبیآی از سوی سنا تایید شود هرگز در افبیآی کار نکرده است و تنها در اوایل دوران حرفهای خود سه سال را در بخش ضدتروریسم اداره امنیت ملی وزارت دادگستری گذرانده است.
او وعده داده است که در صورت تایید صلاحیتش، مقر مرکزی افبیآی در واشینگتن را تعطیل کند و نقش این اداره را از نو تعریف کند.
پاتل در بیانیهای به رویترز گفت: «من از روز اول آماده خدمت به مردم آمریکا خواهم بود.»
بریتانیا، فرانسه و آلمان به شورای امنیت سازمان ملل اعلام کردند که در صورت لزوم آماده هستند تا مکانیسم ماشه را برای بازگرداندن تمامی تحریمهای بینالمللی علیه حکومت ایران جهت جلوگیری از دستیابی تهران به سلاح هستهای فعال کنند.
این کشورها تا ۱۸ اکتبر سال آینده، که قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت منقضی میشود فرصت دارند که مکانیسم ماشه را فعال کنند.
این قطعنامه توافق ایران با بریتانیا، آلمان، فرانسه، آمریکا، روسیه و چین را که در ازای اعمال محدودیتهایی بر برنامه هستهای تهران، تحریمها علیه این کشور را لغو کرده بود، تضمین میکند.
هفته گذشته، مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی به رویترز گفت که ایران غنیسازی اورانیوم را تا سطح ۶۰ درصد، که نزدیک به سطح حدود ۹۰ درصدی برای ساخت سلاح هستهای است، بهطور «چشمگیری» تسریع کرده است.
سابرینا سینگ، سخنگوی وزارت دفاع آمریکا، چهارشنبه ۲۱ آذر اظهارات جف ون درو، نماینده جمهوریخواه کنگره، درباره پرواز یک پهپاد متعلق به جمهوری اسلامی در سواحل شرقی آمریکا را قاطعانه رد کرد و گفت این امر مطلقا حقیقت ندارد.
پیشتر، جف ون درو، نماینده جمهوریخواه آتلانتیک سیتی نیوجرسی در کنگره، گفته بود که ممکن است جمهوری اسلامی هواپیماهای بدون سرنشینی را از یک «کشتی مادر» در سواحل شرقی پرتاب کرده باشد.
او در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «آنچه ما کشف کردهایم هشداردهنده است: پهپادهایی که از سمت اقیانوس پرواز میکنند و احتمال با یک کشتی مادر ایرانی مفقودشده مرتبط هستند.»
او بعدا همین سخنان را به شبکه فاکس نیوز نیز گفت و به نقل از «منابع بسیار موثق، واجد شرایط و مسئول» افزود: «ایران احتمالا حدود یک ماه پیش یک کشتی مادر را که حامل این پهپادها بود، در سواحل شرقی آمریکا مستقر کرده است.»
ون درو، که عضو کمیته حمل و نقل و زیرساخت مجلس نمایندگان است، گفت: «این پهپادها باید سرنگون شوند.»
اشاره او به پهپادهای بزرگی است که هفتههاست شبها در آسمان نیوجرسی پرواز میکنند و ساکنان را با نمایش نور چشمکزن مرموز خود گیج می کنند.
با این حال سخنگوی پنتاگون تاکید کرد:«هیچ کشتی ایرانی در سواحل ایالات متحده وجود ندارد و هیچ کشتی مادری هم وجود ندارد که پهپاد را به سمت ایالات متحده پرتاب کند.»
اداره هوانوردی فدرال ایالات متحده نیز اعلام کرد که از روز دوشنبه ۱۸ نوامبر، گزارشهایی از فعالیت هواپیماهای بدون سرنشین در نزدیکی شهرستان موریس، در ایالت نیوجرسی، دریافت کرده است. این اداره پرواز هواپیماهای بدون سرنشین بر فراز پایگاه نظامی پیکاتینی آرسنال و باشگاه ملی گلف ترامپ بدمینستر را ممنوع کرده است.
هفته گذشته، اف بی آی و پلیس ایالتی نیوجرسی از مردم خواستند تا هرگونه اطلاعات مربوط به مشاهده هواپیماهای بدون سرنشین در روزهای اخیر را که در چندین منطقه در امتداد رودخانه راریتان پرواز میکنند، گزارش دهند.
در چند هفته گذشته، شاهدان گزارش دادهاند که تعدادی از هواپیماهای بدون سرنشین و یک هواپیمای بال ثابت را مشاهده کردهاند.
پنتاگون گفت که ارزیابی اولیه نشان میدهد که این پهپادها از کشور دیگری به پرواز در نیامدهاند و ارتش ایالات متحده هم آنها را سرنگون نکرده است زیرا تهدیدی برای هیچ یک از تاسیسات نظامی ایجاد نکردهاند.
سابرینا سینگ گفت: «ما هیچ مدرکی نداریم که نشان دهد این فعالیتها از سوی یک نهاد خارجی انجام میگیرد یا کار دشمن است.»
او افزود: «ما به نظارت بر آنچه اتفاق میافتد ادامه خواهیم داد. اما، می دانید، در هیچ نقطهای، هیچ یک از تاسیسات ما تهدید نشدهاند.
حکیم جفریز، رهبر دموکراتها در مجلس نمایندگان در یک کنفرانس مطبوعاتی، در پاسخ به سوالی در مورد کمبود اطلاعات درباره هواپیماهای بدون سرنشین گفت: «ما به میزان بیشتری از شفافیت از سوی مقامات مجری قانون نیاز داریم و اطمینان حاصل خواهیم کرد که این اتفاق در روزها و هفتههای آینده رخ میدهد.»
ارتش آمریکا اعلام کرد مایکل کوریلا، رییس ستاد فرماندهی مرکزی آمریکا (سنتکام)، چهارشنبه به بیروت، پایتخت لبنان سفر کرد و با جوزف عون، فرمانده نیروهای مسلح لبنان، و سرلشکر جاسپر جفرز، رییس مشترک سازوکار اجرای نظارت بر توقف خصومتها بین اسرائیل و لبنان دیدار کرد.
در این دیدار درباره تلاشهای جاری برای پیشبرد توقف پایدار خصومتها بین اسرائیل و لبنان از طریق این سازوکار — که از سوی آمریکا مدیریت میشود و با کمک فرانسه، نیروهای موقت سازمان ملل در لبنان (یونیفیل) و ارتش اسرائیل حمایت میشود — گفتگو شد.
کوریلا که به عنوان بخشی از توافق برای نخستین مرحله عقبنشینی ارتش اسرائیل و جایگزینی نیروهای مسلح لبنان در شهر خیام، در مقر نظارت و اجرای این سازوکار حضور داشت، گفت: «این گام اول مهمی در اجرای توقف پایدار خصومتها است و بنیانی برای پیشرفتهای آینده فراهم میکند.»
کوریلا و عون همچنین درباره وضعیت امنیتی در حال تحول در سوریه، تأثیر آن بر ثبات منطقه و راههای تقویت همکاریهای نظامی بین نیروهای مسلح لبنان و سنتکام گفتگو کردند.
