ترامپ اعلام کرد لیزا مکماهون، از روسای تیم انتقالی خود را به عنوان وزیر آموزش و پرورش آینده تعیین کرده است. ترامپ با اشاره به «درک عمیق» مکماهون از آموزش و پرورش و کسبوکار گفت که او آمریکا را در این زمینه در رتبه اول جهان قرار خواهد داد.
به گفته مقامهای ستاد انتخاباتی ترامپ، مکماهون ممکن است برخی از سیاستهای حمایتی دولت بایدن از دانشآموزان کوییر را متوقف کند.
بلومبرگ در گزارش خود هشدار داده که این جابهجایی نظارتنشده نفت میتواند منجر به یک فاجعه زیستمحیطی منجر شود. ناوگان اشباح، اصطلاحی است که برای اشاره به کشتیهای حامل نفت تحریمشده ایران به کار میرود.
بنا بر این گزارش، ۶۵ کیلومتری شرق شبهجزیره مالزی، بزرگترین نقطه تجمع نفتکشهای ناوگان تاریک در جهان قرار دارد. کشتیهایی قدیمی، که اغلب تحت پرچمهای مصلحتی و بدون بیمه فعالیت میکنند، روزانه به اینجا میآیند تا محمولههای خود را دور از چشمهای کنجکاو منتقل کنند.
این همان راهی است که میلیاردها دلار نفت تحریمشده ایران هر ساله به چین میرسد، حتی با وجود اینکه این کشور، رسما بیش از دو سال است که حتی یک قطره از ایران وارد نکرده است.
تحلیل بلومبرگ از نزدیک به پنج سال تصاویر ماهوارهای از شروع سال ۲۰۲۰ تا ۴ اکتبر ۲۰۲۴ از این منطقه نشان میدهد با وجود تحریمهای ایالات متحده، صنعت سایه وسیعی مبتنی بر نفت ایران در این بخش از جهان در حال توسعه است.
بر اساس تحلیل بلومبرگ، در ماههای اخیر احتمالا دستکم دو برابر بیشتر از سال ۲۰۲۰ در این منطقه بین کشتیها نفت جابهجا میشود، اما تخمین دقیق مقدار نفتی که از طریق این کانال جابهجا میشود، غیرممکن است.
۲۰ میلیارد دلار درآمد نفت تحریمشده
بلومبرگ نوشته با فرضیات محافظهکارانه درباره اندازه نفتکشها، دادهها نشان میدهد که حدود ۳۵۰ میلیون بشکه نفت در نه ماه نخست سال جاری در این منطقه دست به دست شده است.
به این ترتیب با در نظر گرفتن قیمت متوسط نفت در سال ۲۰۲۴ و تخفیف اعمالشده بر نفت تحریمشده، مبلغ پرداخت شده بیش از ۲۰ میلیارد دلار است، هرچند بلومبرگ تاکید میکند ارزش واقعی احتمالا بسیار بیشتر از این مقدار است.
بلومبرگ بر اساس گفته هفت نفر آشنا با موضوع که در صنعت نفت، کشتیرانی یا امنیت دریایی فعالیت میکنند گزارش داده بیشتر این نفت قاچاق از ایران میآید و کشتیهایی هم که بلومبرگ در گزارش خود بررسی کرده به محمولههای ایرانی مرتبط بودند.
بنا بر این گزارش، برای تهران که به درآمد نیاز دارد و در نتیجه تحریمها به شدت با کمبود خریدار مواجه است، قمار دریای چین جنوبی وسیلهای برای بقا است. در همین حال برای چین، که به تحریمهای اعمالشده ایالات متحده پایبند نیست، این شبکه پیچیده از واسطهها و کشتیهای متعلق به شرکتهای صوری، به پالایشگاههای کوچک این کشور امکان میدهد به نفت ارزان دسترسی پیدا کنند.
این وضعیت و ناوگان تاریک، تهدید مستقیمی برای تلاشهای غرب برای کاهش درآمدهای تهران، مسکو و کاراکاس است و نشان میدهد که چرا تحریمها به سختی اجرا میشوند.
ناوگان در حال رشد
وزارت خارجه چین، بدون اظهار نظر مشخص درباره انتقال نفت ایران به چین، به بلومبرگ گفت تجارت این کشور با ایران اصولی و در چهارچوب قانون است و باید مورد احترام و حفاظت قرار گیرد.
کارشناسان امنیت دریایی به بلومبرگ گفتهاند نتیجه فعالیت گسترده یک گروه متنوع از کشتیها، که بدون نظارت نفت جابهجا میکنند، میتواند یک نشت فاجعهبار زیستمحیطی باشد و فقط مسئله زمان است.
در همین حال، صاحبان کشتیهای قانونی، نگران خطرات ناشی از تعداد زیادی کشتیهای بدون بیمه و فعال در ناوگان تاریک هستند که از طریق آبراهههای شلوغ با فرستندههای خود که اغلب خاموش است، عبور میکنند.
این امر، شناسایی آنها را مثلاً در شب یا در هوای طوفای بسیار سخت میکند و خطر برخورد را افزایش میدهد.
از زمان تهاجم به اوکراین و اقدامات متعاقب غرب برای محدود کردن درآمدهای انرژی روسیه، ناوگان تاریک جهانی بهطور چشمگیری گسترش یافته است و فعالیت در نقاط کلیدی انتقال فراساحلی از جمله در امتداد سواحل یونان، خلیج عمان و درست فراتر از این نوار نازک آب بین مالزی و اندونزی، افزایش یافته است.
بلومبرگ گزارش داده در اینجا گروهی که به ایران خدمت میکند رشد کرده است. مانند همتایان خود در جاهای دیگر، آنها به دنبال اجتناب از بنادر و آبهای سرزمینی هستند که نظارت یا رصد در آنها تهاجمیتر است.
فروش نفت ایران به نام نفت مالزی
بر اساس دادههای گمرک چین، این کشور از اواسط سال ۲۰۲۲ حتی یک قطره نفت از ایران وارد نکرده است. اما در عالم واقع، برآوردهای تحلیلگران و دانشگاهیان و دادههای ردیابی کشتیها نشان میدهد شرکتهای چینی نزدیک به ۹۰ درصد از صادرات نفت ایران را خریداری میکنند که این مقدار نزدیک به ۱۰ درصد از واردات نفت چین است.
شواهد دیگر این قاچاق وسیع نفت را تائید میکند. در نه ماه اول امسال، واردات نفت از مالزی که بخش زیادی از این نفت جابهجا شدهی ایران به نام آنجا ثبت میشود، تقریبا هشت برابر این میزان در همان دوره در سال ۲۰۱۸، درست قبل از اعمال مجدد کامل تحریمهای ایالات متحده علیه ایران، بوده است.
بر اساس دادههای گمرک چین، این کشور در سال ۲۰۲۳، روزانه بیش از ۱٫۱ میلیون بشکه نفت از مالزی وارد کرده است، در حالیکه تولید نفت خام مالزی روزانه تنها ۵۰۸ هزار بشکه است.
ناوگان تاریک به طور کامل از ابهامات بهره میبرد. کشتیها نفت را حمل میکنند، محمولهها را منتقل میکنند و در صورت لزوم، با کمک واسطهها و تعمیرکاران، تدارکات و خدمه دریافت میکنند.
بلومبرگ مینویسد با شروع به کار ترامپ انتظار میرود فشار بر تهران افزایش یابد و دولت ترامپ با وضع تحریمهای سختتر برای ایران و هر کسی که با آنها تجارت میکند، هزینهها را افزایش میدهد، موانع را بالا میبرد و تجارت را بیشتر به سمت کشتیهای قدیمی و سایهدار سوق میدهد، اما بعید است که مانع از رفتن نفت به چین شود.
بنا بر این گزارش، نقطه شروع افزایش نظارت خواهد بود: قانون دریایی مستلزم آن است که کشتیهایی که درگیر انتقال کشتی به کشتی هستند، کشورهای ساحلی را از قصد خود مطلع کرده و از روشهای توافقشده پیروی کنند.
دولت بریتانیا روز دوشنبه ۲۸ آبانماه ۱۴۰۳ اعلام کرد شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی «ایرانایر» را به فهرست تحریمهای خود اضافه کرده است و کار مسدود کردن داراییهای آن را آغاز میکند.
حدود یک ماه قبل، در ۲۴ مهرماه نیز اتحادیه اروپا و دو ماه قبل هم ایالات متحده، ایرانایر را تحریم کرده بودند.
پس از تحریم اتحادیه اروپا، مقصود اسعدی سامانی، دبیر انجمن شرکتهای هواپیمایی از پایان پروازهای ایرانی به اروپا پس از اعمال تحریم از سوی اتحادیه اروپا خبر داد و افزود: «تنها ایرلاینی که در کشورمان به اروپا پرواز داشت، ایرانایر بود که زین پس هیچ هواپیمای ایرانی به اروپا پرواز نخواهد داشت.»
ایرانایر در اروپا چه میکند؟
هواپیمایی جمهوری اسلامی، در واقع همان هواپیمایی ملی ایران یا به اختصار«هما» است. این شرکت پس از انقلاب به نفع جمهوری اسلامی مصادره شد و نام آن به هواپیمایی جمهوری اسلامی تغییر یافت، هرچند در رسانهها آن را «ایرانایر» مینامند.
این شرکت در حال حاضر یک دفتر در محله «همرسمیت» واقع در غرب لندن، یک دفتر در منطقه گران قیمت «شانزهلیزه» پاریس، همچنین سه دفتر در آلمان و در شهرهای فرانکفورت، هامبورگ و کلن در اختیار دارد. دو دفتر هم در ایتالیا در رم، پایتخت و میلان، دومین شهر پر جمعیت ایتالیا دارد.
ایرانایر همچنین دفاتری در وین، پایتخت اتریش و آمستردام، پایتخت هلند، دارد. سازمان هواپیمایی کشوری از سال ۱۴۰۲، انتشار آمار سالانه را متوقف کرده است.
لندن- طبق آخرین گزارش سالانه این سازمان، در سال ۱۴۰۱ از مبداء ایران ۱۶۷ پرواز مسافری به مقصد لندن و برعکس انجام شده است. در پرواز تهران به لندن، ۲۵ هزار و ۳۴۸ مسافر با ۵۱۷ هزار و ۲۶۲ کیلو بار و در پرواز لندن به تهران، ۲۲ هزار و ۲۶۸ مسافر با ۷۴ هزار و ۱۷۵ کیلو بار حمل شده است.
پاریس- پروازهای ایران به مقصد فرودگاه شاردو گل پاریس انجام شدند. در سال ۱۴۰۱، جمعا ۹۶ پرواز از تهران به پاریس و ۹۳ پرواز از پاریس به تهران انجام شده است. در پروازهای رفت ۱۷ هزار و ۱۹۰ مسافر با بار ۸۳ هزار و ۶۲۰ کیلو و در پروازهای برگشت ۱۳ هزار و ۲۱۰ مسافر با بار ۱۷۴ هزار و ۳۸۵ کیلو حمل شدند.
آلمان- از تهران پروازهایی به مقاصد کلن، هامبورگ و دوسلدورف آلمان انجام میشد. پروازهای ایرانی، جمعا ۷۴ پرواز با ۱۲ هزار و ۲۱ نفر و بار ۱۰۸ هزار و ۳۲۴ کیلوگرم به هامبورگ داشتند. ۷۳ پرواز هم از مبداء هامبورگ به تهران با ۱۰ هزار و ۳۵۵ مسافر و با بار ۱۶۴ هزار و ۶۹۸ کیلوگرم انجام شده است.
در سال ۱۴۰۱، جمعا ۵۴ پرواز از تهران به مقصد کلن با نه هزار و ۲۸۴ مسافر و بار ۱۰۴ هزار و ۱۸۵ کیلوگرم انجام شده است. ۴۸ پرواز هم در مسیر برگشت از کلن به تهران هشت هزار و ۸۳۱ مسافر را با بار ۱۱۷ هزار و ۳۷ کیلوگرم حمل کردند.
سه پرواز هم از مبداء تهران به دوسلدورف با ۱۸۶ مسافر و دو هزار و ۵۴۸ کیلوگرم بار و سه پرواز از دوسلدورف به تهران با ۶۹ مسافر بدون بار انجام شده است.
ایتالیا- شرکتهای ایرانی به رم، میلان و ریمینی در ایتالیا پروازهایی داشتند. در سال ۱۴۰۱، جمعا ۳۷ پرواز از مبداء تهران با چهار هزار و ۲۵۹ مسافر و بار ۱۴ هزار و ۹۶۱ کیلوگرم انجام شده است. ۳۷ پرواز هم از رم به تهران با دو هزار و ۴۵۰ مسافر و بار شش هزار و ۹۷۸ کیلوگرمی انجام شده است.
از تهران به میلان ۸۶ پرواز با ۱۴ هزار و ۸۹۴ مسافر و بار ۷۳ هزار و ۵۰۹ کیلوگرمی انجام شده است. در مسیر بازگشت ۹۲ پرواز با نه هزار و ۲۱۹ مسافر و بار ۳۷۴ هزار و ۷۳۰ کیلوگرمی در سال ۱۴۰۱ انجام شده است.
شش پرواز هم با ۳۷۰ مسافر و دو هزار و ۴۵۳ کیلو بار از تهران به ریمینی در ایتالیا و ۱۱ پرواز از ریمینی به تهران با ۲۲۰ مسافر بدون بار انجام شده است.
وین- شرکتهای هواپیمایی داخلی ۵۱ پرواز از وین پایتخت اتریش، به تهران با شش هزار و ۶۷۲ مسافر و بار ۴۳ هزار و ۶۰۱ کیلوگرمی از وین، داشتند. در مقابل هم ۵۱ پرواز از تهران با هفت هزار و ۷۱۰ مسافر و بار ۹۵ هزار و ۵۳۵ کیلو به وین انجام شده است.
بلگراد- صربستان عضو اتحادیه اروپا نیست، اما شرکتهای هواپیمایی ایرانی پروازهایی هم به بلگراد داشتند. جمعا شش پرواز از تهران به بلگراد با ۱۴ مسافر و شش پرواز از بلگراد به تهران با ۱۱ مسافر.
نقل و انتقال پول ایرانایر و آقای قرایی
احتمالا به دلیل تحریمها، از گذشته مسافرانی که از خدمات ایرانایر در اروپا استفاده میکردند از طریق واسطهها به ایرانایر پول پرداخت میکردند.
در گزارش حسابرس از ایرانایر مربوط به سال ۱۴۰۱، در بند ۳-۲ اظهارنظر مشروط حسابرس آمده است «اورکس» و «یورپا تراول» در لندن، «ایر گلوبال» فرانسه، سوئد و آلمان، «آدینه تراول» در میلان و فرانکفورت، «آقای قرایی» در وین، انجام امور مالی و نقل انتقال پول بابت خرید بلیط و «برخی معاملات» را انجام میدادند، اما صورت عملکرد این اشخاص حقیقی و حقوقی به حسابرس ارائه نشده است.
حسابرس مجددا در بند ۲۸-۵ یادآوری میکند مبلغ دو میلیون دلار کانادا، چک توقیف شده و ۱۷۹ هزار پوند، که عمدتا مربوط به وجوه فروش بار توسط نمایندگی در شعبه لندن بوده است، مسدود شده است. همچنین ۸۶ میلیارد وجه هم که ناشی از نقل و انتقال ارزی بین شعب از طریق اشخاص حقیقی و حقوقی و سفارتخانهها بوده، تعیین تکلیف نشده اند.
در سال ۱۴۰۲، هیچ اشارهای به درآمد یا نقل و انتقال وجوه در لندن نشده است اما همچنان وجوه تعیین تکلیف نشدهای از سوی شرکت بار فرانکفورت، دمام و ایرن گلوبال آلمان و سوئد به چشم میخورد.
لطمه اقتصادی؟
شرکت ایرانایر مانند بسیاری از شرکتهای بزرگ ایرانی، در سالهای اخیر عملا دیگر سوددهی سابق را ندارد. جمع سود ناخالص این شرکت در پایان سال مالی منتهی به ۲۹ اسفند ۱۴۰۲، چیزی حدود ۱/۸ هزار میلیارد تومان بوده است؛ که در مقیاس شرکتهای بزرگ ایرانی، رقم قابل توجهی به شمار نمیرود.
کل مسافران خارجی هما در سال ۱۴۰۲ که شامل سفرهای زیارتی (به جز حج) و پرواز به کشورهای همسایه مثل ترکیه و امارات متحده عربی است، ۴۶۷ هزار و ۷۷۳ نفر بوده، تعداد مسافران ایرلاینهای کشورهای همسایه مثل ترکیشایرلاین، دهها میلیون نفر است.
درآمد ایرانایر از محل جابجایی این نیم میلیون مسافر سفرهای خارجی در سال ۱۴۰۲ حدود ۴/۵ هزار میلیارد تومان و درآمد از محل جابهجایی بار خارجی چیزی حدود ۴۸۹ میلیارد تومان بوده است.
با توجه به تعداد کم پروازهای خارجی به مقصد اروپا، به نظر نمیرسد توقف این پروازها از نظر مالی، تاثیر چندانی روی ایرانایر داشته باشد. اما از آنجا که مالک این شرکت دولت جمهوری اسلامی است، چنین اقدامی تاثیراتی سیاسی خواهد داشت.
