حسن خمینی، نوه رهبر پیشین جمهوری اسلامی، درباره پدربزرگ خود گفت: «گرچه این نام برای ما عزیز است و عکسش در قاب چشمهای ما است؛ اگر کسی بر دیوارها نگذارد؛ در جان و روح ما است.» او افزود: «شک نکنید، قرنهای آینده از این بزرگوار بیش از آنچه ما میگوییم، خواهند گفت.»
خمینی درباره حملات اسرائیل و آمریکا در جنگ اخیر گفت: «کسانی که نقش دولت در جنگ ۱۲ روزه را کمرنگ جلوه دادند بی انصافی کردند.» او اضافه کرد: «تمام مدیرانی که امام سر کار آورده، پیرمردهایشان ۳۰ و چند ساله و فرماندهان جنگ ۲۰ ساله هستند، اگر زیر ۲۰ سال نبودند.»
شکدم در این مصاحبه که پنجشنبه ۲۷ آذر منتشر شد، گفت در مجموع هفت تا هشت بار به ایران رفته و هر بار حدود یک هفته در کشور بوده است.
او افزود فعالیتهای رسانهای خود را با مصاحبه در شبکههایی مرتبط با حزبالله آغاز کرده و در ادامه با رسانههایی مانند راشا تودی و پرس تیوی، همکاری داشته است.
این پژوهشگر همچنین از جزییات آشنایی خود با نادر طالبزاده، مجری و چهره رسانهای نزدیک به حکومت، سخن گفت و تاکید کرد که او «مجوز تمام و کمال» حضورش در ایران را فراهم کرد.
شکدم همچنین تصریح کرد با وجود نداشتن کارت خبرنگاری و ورود به ایران بهعنوان گردشگر، بهدلیل اقدامات طالبزاده توانست در جریان کارزار انتخاباتی ابراهیم رئیسی حضور داشته باشد و با او مصاحبه کند.
طالبزاده که سخنانش درباره موضوعاتی از جمله شیوع ویروس کرونا و شلیک سپاه پاسداران به هواپیمای مسافربری اوکراینی واکنشهای گستردهای برانگیخت، اردیبهشت ۱۴۰۱ درگذشت.
او پیش از مرگ در پاسخ به اظهارات شکدم درباره مصاحبه با رئیسی گفته بود: «انجام مصاحبه را مشروط به این کردیم که سوالات از طرف خود ما باشد.»
شکدم: خامنهای اهل زن نیست و به پسربچهها علاقه دارد
شکدم در ادامه مصاحبه با ایراناینترنشنال گفت که خامنهای «اهل زن نیست» و از طالبزاده شنیده که رهبر جمهوری اسلامی به «پسرهای کمسن و سال» تمایل دارد.
این پژوهشگر به تشریح فضای دیدار خود با رهبر جمهوری اسلامی پرداخت و افزود در فاصلهای نزدیک از خامنهای قرار داشته، اما با او دست نداده است.
به گفته شکدم، خامنهای در این دیدار تلاش داشت خود را «خدایی در میان مردم» نشان دهد و به همین دلیل، از او پرسیده است که آیا خدا میتواند اقدام به «نسلکشی» و جنایت کند یا نه؟
روایتهای این نویسنده از دوران حضورش در ایران و واکنشهای گسترده به آن، تابستان امسال و پس از چندین سال، مجددا به سرخط خبرها راه یافت.
قوه قضاییه ۲۶ مهر برای مصطفی کواکبیان، نماینده پیشین مجلس، بهدلیل اظهاراتش درباره شکدم، حکم ۱۴ ماه حبس تعلیقی و دو سال منع فعالیت رسانهای صادر کرد.
کواکبیان ۱۹ تیرماه در صدا و سیمای جمهوری اسلامی گفت شکدم «با ۱۲۰ نفر از افراد بسیار مهم مملکت، همخوابگی داشت».
شکدم در آن زمان، در مصاحبه با پادکست «آی فور ایران» ایراناینترنشنال، به سخنان کواکبیان واکنش نشان داد و گفت این اظهارات «درست نیست، ممکن نیست، بهکل غیرواقعی است».
حمایت شکدم از شاهزاده رضا پهلوی
شکدم با اشاره به اینکه پس از جنگ ۱۲ روزه، برخی این پرسش را مطرح میکنند که چرا اسرائیل اقدام گستردهتری انجام نمیدهد و برای «نجات ایران» وارد عمل نمیشود، گفت: «اسرائیل قرار نیست بیاید و ایرانیان را نجات بدهد. ایرانیان خودشان میتوانند این کار را انجام دهند.»
او خطاب به ایرانیان افزود: «شما یک رهبر دارید. شاهزاده رضا پهلوی که وارث مشروع تاج و تخت ایران است. پشت سر او بایستید. بروید و آزادی خودتان را پس بگیرید.»
این پژوهشگر با تمجید از عملکرد شاهزاده رضا پهلوی تاکید کرد: «رهبری تنها تصمیمگیری و تحمیل آن بر مردم نیست، بلکه به معنی خدمت به مردم است. فکر میکنم شاهزاده همین کار را انجام میدهد. او در خدمت ایرانی و ایرانیهاست.»
رسانهها پس از آن که شکدم در سال ۱۴۰۰ برای نخستین بار به بیان خاطرات خود از ایران پرداخت، گزارش دادند در مجموع ۱۸ مقاله از او در وبسایت خامنهای منتشر شده بود.
دفتر خامنهای در آن زمان اعلام کرد شکدم بین سالهای ۹۴ تا ۹۶ «از طریق برخی فعالان رسانهای علاقهمند به انقلاب اسلامی، مطالب و یادداشتهایی را در موضوعات مرتبط با ارزشهای اسلام و انقلاب اسلامی ارسال کرده که برخی از آنها در این رسانه منتشر شد».
این نهاد افزود شکدم پس از سال ۹۶ «هیچگونه ارتباطی» با وبسایت خامنهای نداشته است.
تجربه یهودستیزی در یمن
شکدم با اشاره به اینکه در اواخر دوران نوجوانی با همسر پیشین خود آشنا شد و همراه او به یمن رفت، گفت تجربه مواجهه با یهودستیزی در یمن و مشاهده نفوذ جمهوری اسلامی در این کشور، نگاهش را دگرگون کرد.
او با مسئول دانستن رهبر جمهوری اسلامی در شکلگیری و تقویت گروههایی چون حماس، حزبالله و حوثیها، افزود همین موضوع باعث شد که «به سراغ مقصر» برود.
این پژوهشگر در پاسخ به پرسشی درباره ارتباط احتمالی خود با موساد گفت: «این را باید از خود موساد بپرسید.»
اندیشکده استیمسون، فعال در حوزه روابط و امنیت بینالملل، ۲۴ مهر در تحلیلی نوشت در پی برقراری صلح در غزه، جمهوری اسلامی پشتیبانی تسلیحاتی خود را از حوثیهای یمن افزایش داده و این گروه احتمالا از ظرفیت نظامی خود علیه اسرائیل استفاده خواهد کرد.
بر اساس این تحلیل، خامنهای با درک محدودیتهای حزبالله و شبهنظامیان شیعه عراق، حوثیها را مناسبترین گزینه برای خط مقدم رویارویی با اسرائیل دانسته است.
زینب سلیمانی و «دلالی محبت»
شکدم در پاسخ به پرسشی درباره دیدار با فرزندان مقامهای جمهوری اسلامی و افراد نزدیک به حکومت گفت در آن زمان با دو نفر به نام «زینب» آشنا شده که این دیدارها عمدتا در مراسم مذهبی، از جمله اربعین، و در کربلا انجام گرفته است.
او با نام بردن از زینب سلیمانی، دختر قاسم سلیمانی، فرمانده پیشین نیروی قدس سپاه پاسداران، افزود برخی او را «بزرگترین دلال محبت در ساختار جمهوری اسلامی» توصیف کردهاند.
به گفته این پژوهشگر، زینب سلیمانی در معرفی و ساماندهی ازدواج برای نیروهای وابسته به گروههایی مانند حزبالله نقش دارد و این فعالیتها در چارچوب یک شبکه سازمانیافته انجام میشود.
شکدم همچنین به دیدار کوتاه خود با زینب مغنیه، دختر عماد مغنیه، از فرماندهان ارشد حزبالله، پرداخت و گفت که او در این ملاقات به کشته شدن پدرش اشاره کرده است.
ترامپ شامگاه چهارشنبه ۲۶ آذر در سخنرانی خود گفت: «پس از آن که در دوره نخست ریاستجمهوریام ارتش ایالات متحده را بازسازی کردم و با تقویتهایی که اکنون نیز در حال انجام است، امروز قدرتمندترین ارتش جهان را در اختیار داریم.»
او افزود: «من قدرت آمریکا را احیا کردم، طی ۱۰ ماه، هشت جنگ را حل و فصل کردم، تهدید هستهای ایران را از بین بردم، به جنگ غزه پایان دادم و برای نخستین بار در سه هزار سال، صلح را به خاورمیانه آوردم و آزادی گروگانها، چه زنده و چه جانباخته، را تضمین کردم.»
ترامپ تاکنون بارها اعلام کرده در پی حملات ایالات متحده به سایتهای نطنز، فردو و اصفهان در جریان جنگ ۱۲ روزه، برنامه هستهای جمهوری اسلامی نابود شده است.
با این حال، برخی ناظران معتقدند هرچند این حملات خسارتهای جدی بر جای گذاشت، اما نتوانست برنامه هستهای حکومت ایران را منهدم کند و از همین رو، گمانهزنیها درباره سرنوشت ذخایر اورانیوم غنیشده تهران همچنان ادامه دارد.
انتقاد از بایدن و سیاستهای مهاجرتی پیشین
ترامپ در ادامه سخنرانی خود، به دفاع از سیاستهای داخلی پرداخت و مسئولیت مشکلات موجود را متوجه جو بایدن، توافقهای تجاری پیشین، سیاستهای مهاجرتی و «یک سیستم فاسد» کرد.
رییسجمهوری آمریکا گفت: «۱۱ ماه پیش، من یک وضعیت آشفته را به ارث بردم و در حال اصلاح آن هستم. زمانی که به قدرت رسیدم، تورم در بدترین سطح خود طی ۴۸ سال گذشته قرار داشت و بهگفته برخی، حتی در کل تاریخ کشور ما بیسابقه بود .... این وضعیت در دوران یک دولت دموکرات رخ داد.»
او ادامه داد: «بیش از ۶۰ درصد رشد [نرخ] بازار اجاره ناشی از مهاجران خارجی بود. همزمان، مهاجران غیرقانونی شغلهای آمریکاییها را گرفتند و بخشهای اورژانس بیمارستانها را پر کردند و از خدمات درمانی و آموزشی رایگان استفاده کردند که هزینه آن را شما، مالیاتدهندگان آمریکایی، پرداخت کردید.»
به گفته ترامپ، آمریکا برای نخستین بار در ۵۰ سال گذشته شاهد «مهاجرت معکوس» است و مهاجران در حال بازگشت به کشورهای خود هستند.
در پی حمله مرگبار اخیر به نیروهای گارد ملی در واشینگتن، کاخ سفید سیاستهای سختگیرانه مهاجرتی خود را تشدید کرده است. رحمانالله لکنوال، شهروند افغانستان، به دست داشتن در این تیراندازی متهم شده است.
ترامپ هفتم آذر مهاجرت را «بزرگترین عامل تخریب آمریکا» خواند و گفت در دولت او «مهاجرت از تمامی کشورهای جهان سوم» بهطور دائم متوقف خواهد شد.
موضع ترامپ در قبال بیمه خدمات درمانی
ترامپ در سخنرانی خود خبر داد به مناسبت بنیانگذاری ایالات متحده در سال ۱۷۷۶، پیش از کریسمس، مبلغ ۱۷۷۶ دلار به هر سرباز آمریکایی پرداخت میکند.
او همچنین از طرح جمهوریخواهان برای پرداخت مستقیم پول نقد به مردم بهمنظور جبران هزینه بیمه درمانی حمایت کرد.
این طرح که بهجای یارانههای قانون خدمات درمانی مقرونبهصرفه (اوباماکر) پیشنهاد شده، تاکنون نتوانسته حمایت لازم را در کنگره به دست آورد.
رییسجمهوری آمریکا تاکید کرد: «میخواهم پول مستقیما به دست مردم برسد تا خودشان خدمات درمانیشان را بخرند. تنها بازندگان این طرح شرکتهای بیمه خواهند بود.»
ترامپ همچنین از قصد خود برای اجرای «قاطعانهترین برنامههای اصلاحات مسکن در تاریخ آمریکا» در سال ۲۰۲۶ خبر داد.
سکوت ترامپ درباره ونزوئلا
خبرگزاری رویترز ۲۷ آذر نوشت برخلاف انتظارها، تمرکز ترامپ بر سیاست خارجی در سخنرانی اخیرش بسیار محدود بود؛ موضوعی که در سال نخست بازگشت او به قدرت در کانون توجه قرار داشت.
بر اساس این گزارش، ترامپ تنها اشارهای کوتاه به جنگ غزه داشت و هیچ سخنی از جنگ اوکراین یا تنشهای فزاینده با ونزوئلا به میان نیاورد.
طی ماههای اخیر، حملات ارتش آمریکا به قایقهای مظنون به قاچاق مواد مخدر در آبهای آمریکای لاتین به کشته شدن نزدیک به ۱۰۰ نفر انجامیده است.
ایالات متحده، حکومت نیکولاس مادورو، رییسجمهوری ونزوئلا، را مسئول هدایت شبکههای قاچاق مواد مخدر در منطقه میداند.
آمار رسمی سازمان ملل از پناهندگان و پناهجویان ایرانی از سال ۱۹۸۰ میلادی، برابر با ۱۳۵۹، آغاز شده است. کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد تا پیش از آن سال هیچ عددی برای پناهجویان یا پناهندگان ایرانی منتشر نکرده است. این مرکز از سال ۱۹۵۱ آمارگیری از پناهندگان را آغاز کرده است.
تا پیش از استقرار جمهوری اسلامی در سال ۱۳۵۸، به جز دانشجویان بورسیه و مهاجران قانونی ایرانی، حتی یک مورد پناهندگی ثبت نشده است؛ اگرچه روایتهای شخصی از معدود اعضای حزب توده وجود دارد که از ایران به شوروی سابق گریخته بودند. مانند عطاالله صفوی، عضو سابق حزب توده، که پس از گریختن به شوروی به اردوگاههای کار اجباری سیبری فرستاده شد.
دهه اول: دوران جنگ، رهبری خمینی و نخستوزیری موسوی
موج اول پناهندگی ایرانیان از سال ۱۳۵۹ آغاز شد. اندکی پس از استقرار جمهوری اسلامی، ایرانیان همچنان میتوانستند با پاسپورت حکومت پیشین، به سادگی مهاجرت کنند. در این دوره تعداد زیادی از ایرانیان به طور قانونی به ایالات متحده سفر کردند.
از سال ۱۳۵۹، ثبت پناهجویان ایرانی با ۴۴ نفر آغاز شد.
۱۰ سال نخست از ۱۳۵۹ تا ۱۳۶۸، همزمان با جنگ ۸ ساله ایران و عراق، دوران ریاست جمهوری علی خامنهای و نخستوزیری میرحسین موسوی بود. در این دوره، روحالله خمینی رهبری جمهوری اسلامی را بر عهده داشت.
در مجموع این ۱۰ سال بیش از ۳۱۲ هزار ایرانی پناهنده شدند. سال ۱۳۶۴ با ثبت بیش از ۸۸ هزار پناهنده، بالاترین نرخ پناهندگی را در این ۱۰ سال به خود اختصاص داده است.
دهه دوم: دوران «سازندگی»، آغاز رهبری خامنهای
سال ۱۳۶۸، رهبری خامنهای در جمهوری اسلامی آغاز شد. همزمان، اکبر هاشمی رفسنجانی ریاستجمهوری را برعهده گرفت. این دوره در ادبیات سیاسی رسمی، به دوران «سازندگی» مشهور است. تورم در پایان دوره ریاستجمهوری او، نسبت به سال اول، ۴۷۸ درصد بود. همچنان رکورد نرخ تورم سالانه در اختیار دولت هاشمی رفسنجانی با بیش از ۴۹ درصد است.
روند پناهندگی ایرانیان در این دوره شدت گرفت.
در دوره ۱۰ ساله ۱۳۶۹ تا ۱۳۷۸، نزدیک به یک میلیون و ۶۰ هزار ایرانی پناهنده شدند. اوج این پناهندگی در سال ۱۳۷۰ با ۱۳۰ هزار پناهنده ثبت شده است.
در سالهای پس از ۱۳۷۶ که به دوران «اصلاحات» مشهور است، روند پناهندگی ایرانیان برای مدتی کاهش یافت و به زیر ۱۰۰ هزار نفر در سال رسید.
دهه سوم: دوران «اصلاحات» و احمدینژاد
سال ۱۳۷۶، با آغاز ریاستجمهوری محمد خاتمی، امید نسبی در جامعه ایرانی پدید آمده بود.
در سه سال اول دولت موسوم به «اصلاحات»، روند پناهندگی ایرانیان تا حدودی کاهش یافت اما خیلی زود دوباره صعودی شد.
از سال ۱۳۷۹ تا سال ۱۳۸۸، نزدیک به یک میلیون و ۱۰۰ هزار ایرانی، پناهنده یا پناهجو شدند (اگرچه ممکن است برخی از پناهجویان در سالهای بعدی به ردیف پناهندگان منتقل شده باشند).
مانند دولت اصلاحات، از اوایل ریاستجمهوری محمود احمدینژاد نیز، روند پناهندگی ایرانیان به صورت سالانه کاهش یافت.
در دولت احمدینژاد هم پس از دو سال اول، دوباره روند پناهندگی افزایش یافت و سال ۱۳۸۸، همزمان با اعتراضات موسوم به «جنبش سبز»، این روند به اوج خود رسید.
دهه چهارم: اوجگیری چالش انرژی هستهای و برجام
بر خلاف دورههای پیشین، از سال ۱۳۹۲ و آغاز ریاستجمهوری حسن روحانی، روند پناهندگی ایرانیان نه تنها کاهش نیافت، بلکه صعودی باقی ماند.
این روند حتی با تصویب برجام در سال ۱۳۹۴ نیز متوقف نشد.
پس از آغاز ریاستجمهوری دونالد ترامپ در ایالات متحده، روند پناهندگی ایرانیان افزایش چشمگیری یافت.
این دوره با ظهور داعش در سوریه و عراق نیز همزمان است.
در این دوره ۱۰ ساله، حدود یکونیم میلیون ایرانی پناهنده یا پناهجو بودند.
از آبان خونین تاکنون
سال ۱۳۹۹، شرایط اقتصادی ایران ناگوارتر از پیش شد. روند پناهندگی و پناهجویی در سالهای پس از ۱۳۹۸، به جز سال ۱۴۰۱ صعودی بود. در این مورد علاوه بر تحولات سیاسی داخل و خارج ایران، دنیاگیری کرونا نیز رخ داد.
در ایران محدودیتهای مربوط به کرونا از سال ۱۳۹۸ آغاز و در سال ۱۴۰۱ به طور کامل برداشته شد.
در یک دوره شش ساله، یک میلیون و ۲۶۶ هزار نفر به عنوان پناهجو یا پناهنده ثبت شدند.
از هر ۱۵ ایرانی، یک ایرانی در ایران نیست
اطلاعات سازمان ملل متحد نشان میدهد پناهندگی ایرانیان ارتباط مستقیمی با تغییر دولتها در ایران نداشته است.
خروج از ایران، بیشتر یک تصمیم بلندمدت به نظر میرسد که با تغییرات دولتها ارتباطی نداشته است.
آمار مشخص و دقیقی از تعداد کل ایرانیان خارج کشور وجود ندارد. منابع داخلی نظیر رصدخانه مهاجرت، تعداد ایرانیان مهاجر را مجموعا دو میلیون نفر تخمین میزنند. وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی این رقم را چهار میلیون نفر - شامل متولدین ایران و نسل دوم متولد خارج کشور - اعلام کرده است.
با این حال، بر اساس اطلاعات سازمان ملل متحد، از سال ۱۳۵۹ که روند پناهندگی ایرانیان آغاز شد، تاکنون پنج میلیون و ۱۸۳ هزار ایرانی، رنج پناهجویی و پناهندگی را به جان خریدهاند.
از این رقم، تعداد پناهندگان نزدیک به چهار میلیون و ۱۴۲ هزار نفر است.
در مجموع، تخمین زده میشود علاوه بر چهار میلیون و ۱۴۲ هزار پناهنده، نزدیک به دو میلیون ایرانی نیز از طریق مهاجرت قانونی از کشور خارج شده باشند.
به عبارتی، از هر ۱۵ ایرانی یک نفر خارج از کشور زندگی میکند.
چرا ایرانیان رنج غربت را به جان خریدند؟
مهاجران ایرانی با چالشهای زبان، فرهنگ و آبوهوای متفاوت از یک سو و دوری از خانواده از سوی دیگر مواجه هستند. چرا آنان این رنج را به جان خریدهاند؟
ایراناینترنشنال از چند ایرانی در مشاغل مختلف در داخل ایران و خارج از کشور، سوالاتی یکسان پرسیده است. از جمله این که درآمد یک روز آنان برابر چه اندازه گوشت قرمز در محل زندگیشان است.
ساناز، ۳۸ ساله، ساکن اصفهان است. او در رشته معماری تحصیل کرده و همچنان در ایران زندگی میکند.
او میگوید شاید در ۱۰ سال آینده بتواند به سطحی برسد که در ایران یک مسکن کوچک با کمکهزینه تهیه کند.
ساناز درباره این که آیا حاضر است صاحب فرزند شود، میگوید علاقهمند به داشتن فرزند است اما تا زمانی که زندگیاش به ثبات برسد، نمیتواند مسئولیت فرزند را بر عهده بگیرد.
او میگوید در صورتی که موقعیت مهاجرت داشته باشد، حاضر است ایران را ترک کند.
درآمد ساناز به اندازهای نیست که بتواند در هزینه مسکن خانواده مشارکتی داشته باشد.
امیرحسین، مهندس برق، ۲۵ ساله و ساکن تهران است. ۳۰ درصد از درآمد او صرف مشارکت در هزینه مسکن خانواده میشود.
او درباره آینده میگوید: «از سن کم کار کردهام و توانستم یک موتور قسطی بخرم، اما هیچ آیندهای برای خودم متصور نیستم. فقط ادامه میدهم.»
او میگوید علاقهمند است با وجود سختیها مهاجرت کند.
امیرحسین درباره سختی مهاجرت میگوید: «مهاجران زیادی هستند که از سختی کار میگویند. من در ایران کار میکنم، اما در ایران نمیتوانم شغل مرتبط با رشتهام داشته باشم، چون مشاغل بین کسانی که ربطی به حاکمیت دارند تقسیم شده است.»
او در ادامه میگوید: «با این که در خارج کشور هم باید سخت کار کرد، اما دستکم در خارج از کشور میتوانید شغلی مناسب و مرتبط با رشته خود داشته باشید.»
مهدی ۴۲ ساله که در لندن مدیر بازاریابی یک شرکت در حوزه مخابرات (تلکامز) است، درباره تفاوت محیط کاری در ایران و انگلستان میگوید: «من از نزدیک در جریان فعالیت همکارانم در ایران هستم. فضای حرفهای آنان نسبت به اینجا [انگلستان] بسیار ایدئولوژیک است.»
او هزینه مسکن را به تنهایی تامین میکند و یک خانه در لندن دارد که بهصورت اقساطی تهیه کرده است و ۲۵ درصد درآمد ماهانه خود را صرف اقساط خانه میکند.
او درباره فرزندآوری میگوید یک پسر و یک دختر دارد.
چشمانداز او برای آینده تاسیس یک شرکت خصوصی و ایجاد رفاه بیشتر برای فرزندانش است.
کیوان، سرباز ارتش ایالات متحده است. او شش سال است که از ایران مهاجرت کرده و سه سال پیش ازدواج کرده است.
او میگوید اگر همین شغل را در داخل ایران داشت، احساس شرمندگی میکرد.
کیوان درباره پذیرفته شدن در جامعه جدید میگوید: «من به این سرزمین [ایالات متحده] تعلق دارم. اینجا من را پذیرفته و در کشوری ثروتمند با حکومتی نرمال زندگی میکنم.»
