معاون سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات در ایران گفت هیچ مدرک قطعی و مشخصی برای فعال شدن آتشفشان تفتان در جنوب شرق ایران در دست نیست اما «خاموش بودن کامل» آن هم به شکل مستدل و علمی تایید نشده است.
رضا شهبازی شنبه ۲۶ مهر در واکنش به گزارش‌های بین‌المللی مبنی بر احتمال فعال شدن آتشفشان تفتان، اعلام کرد تاکنون هیچ نشانه‌ای از «فعالیت غیرمعمول یا غیرطبیعی» در گسل‌های پیرامون این آتشفشان مشاهده نشده است.
به گفته او، در زمینه خروج گاز و بخارات نیز «نشانه‌ای از رفتار غیرطبیعی یا غیرمعمول» گزارش نشده است.
شهبازی در مورد تغییر شکل و به‌هم‌خوردگی شکل عمومی مخروط آتشفشان نیز گفت اگر در شیب یا بدنه کوه آتشفشان، تغییراتی مانند بالا یا پایین رفتن زمین یا خم شدن سطح دیده شود، یعنی درون کوه، ماگما (سنگِ مذاب) در حال حرکت یا فعال شدن است.
نشریه نامه‌های پژوهشی ژئوفیزیک، ۲۳ مهر در گزارشی با استناد به داد‌ه‌های ماهواره‌‌ای گزارش داد منطقه‌ای در نزدیکی قله آتشفشان تفتان در فاصله زمانی ۱۰ ماهه بین تیر ۱۴۰۲ تا اردیبهشت ۱۴۰۳، حدود ٩ سانتی‌متر بالا آمده است.
این نشریه احتمال داد این برآمدگی، نشان‌دهنده تجمع فشار گاز «در عمق حدود ۴۶۰–۶۳۰ متری» زمین باشد.
خبرگزاری تسنیم در همین ارتباط نوشت نخستین نشانه‌ها از تغییرات اخیر را محمدحسین محمدنیا، دانشجوی ایرانی، تحت راهنمایی پابلو گونزالس، متخصص آتشفشان در شورای ملی تحقیقات اسپانیا، در سال ۲۰۲۳ شناسایی کرد.
علی سلاجقه، رییس سازمان محیط زیست، خرداد سال گذشته گفته بود آتشفشان‌های این کوه «فعال شده» است و گوگرد از آن خارج می‌شود اما «خطری مناطق اطراف را تهدید نمی‌کند».
همان زمان گزارش‌هایی از تشدید فعالیت آتشفشان تفتان در سیستان و بلوچستان و ویدیوهایی از خروج دود و غبار از دهانه این کوه منتشر شد.
هشدار درباره وضعیت تفتان
گزارش جدید نشریه تخصصی ژئوفیزیک نشان می‌دهد تفتان فعال‌تر از آن چیزی است که پیش‌تر ارزیابی می‌شد.
این نشریه از نیاز فوری به «بازنگری در ریسک‌های آتشفشانی» در منطقه مکران خبر داد.
گونزالس به‌عنوان نویسنده اصلی این گزارش، در گفت‌وگویی با نشریه لایو ساینس، گفت آتشفشان‌ها زمانی منقرض‌شده محسوب می‌شوند که از حدود ۱۱ هزار و ۷۰۰ سال قبل فوران نکرده باشند.
او افزود: «این فشار گاز که باعث بالا آمدن سطح زمین در آن منطقه شده است، سرانجام باید به نوعی آزاد شود؛ یا خشونت‌آمیز یا آرام‌تر.»
با وجود این، به گفته گونزالس، دلیلی برای ترس از فوران فوری وجود ندارد اما لازم است تفتان با دقت بیشتری تحت نظر باشد.
شهبازی با اشاره به این هشدارها درباره تغییرات زمین در نزدیکی قله تفتان گفت: «باید بررسی کنیم که این تغییر شکل تا چه اندازه واقعی و قابل استناد است و آیا بهراستی به دفرمیشن [تغییر شکل] مخروط آتشفشان مربوط می‌شود یا نه.»
معاون سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات اشاره کرد که تفتان، دماوند، بزمان، سبلان و سهند در فهرست آتشفشان‌های نیمهفعال قرار دارند.
او احتمال فعالیت آنها را به دلیل فقدان تغییرات چشمگیر سایر مولفهها، «اندک» خواند اما تاکید کرد: «نباید نسبت به این گزارشها بیتوجه بود و کاملا احساس امنیت کرد.»
شهبازی همچنین خواهان تقویت شبکه پایش آتشفشان‌ها در ایران شد.
آتشفشان تفتان با ارتفاع حدود چهار هزار متر، یکی از بلندترین قلههای جنوب شرقی ایران است که در منطقه‌ای کوهستانی از استان سیستان و بلوچستان و در نزدیکی مرز پاکستان قرار دارد.
