بر اساس یک پژوهش جدید، زنبورهای عسل با وجود مغزی کوچک توانایی شناسایی الگوهای بصری پیچیده را دارند؛ یافته‌ای که نشان می‌دهد «هوش» از تعامل مغز، بدن و محیط شکل می‌گیرد. این نتایج می‌تواند الهام‌بخش سامانه‌های هوشمندی باشد که با تعامل فعال با محیط، داده‌ها را جمع‌آوری می‌کنند.
پایگاه خبری ساینس دیلی یک‌شنبه دوم شهریور با استناد به یافته‌های پژوهش محققان دانشگاه شفیلد گزارش داد زنبورها هنگام پرواز با حرکات بدنی خود ورودی‌های بصری را به‌گونه‌ای ساماندهی می‌کنند که سیگنال‌های عصبی شفاف‌تر و کارآمدتری ایجاد شود.
این فرآیند به آن‌ها امکان می‌دهد محیط اطراف، از جمله الگوهای پیچیده‌ای مانند شکل گل‌ها یا حتی چهره انسان‌ها را به‌خوبی شناسایی کنند.
دانشمندان با ساخت یک مدل محاسباتی از مغز زنبور نشان دادند همین راهبرد حرکتی-ادراکی، شبکه عصبی زنبور را قادر می‌سازد بدون نیاز به میلیون‌ها نورون فعال، وظایف دشوار را انجام دهد.
کاربردها برای هوش مصنوعی و رباتیک
جیمز مارشال، مدیر مرکز هوش ماشینی دانشگاه شفیلد، گفت: «این پژوهش حاکی از آن است که حتی کوچک‌ترین مغزها می‌توانند با استفاده از حرکت، ادراک خود را غنی کنند.»
او افزود: «این یک سیستم ساده اما فوق‌العاده کارآمد است که می‌تواند الهام‌بخش نسل جدیدی از هوش مصنوعی باشد.»
بر اساس نتایج این مطالعه، ربات‌ها و سامانه‌های هوشمند آینده می‌توانند به‌جای استفاده از ابررایانه‌های پرمصرف، با تکیه بر حرکت و تعامل فعال با محیط، اطلاعات مورد نیاز خود را جمع‌آوری کنند.
چنین رویکردی قادر است به بهبود کارایی در خودروهای خودران، ربات‌های کاوشگر و فناوری‌های یادگیری ماشینی منجر شود.
آزمایش‌ها و تایید مدل
برای آزمایش مدل دیجیتال مغز زنبور، پژوهشگران آن را در برابر وظایفی مشابه با شرایط واقعی قرار دادند.
در یکی از این آزمایش‌ها، مدل باید میان علامت «جمع» و «ضرب» تفاوت قائل می‌شد. هنگامی که مدل همانند زنبورهای واقعی تنها نیمه پایینی الگو را اسکن کرد، دقت تشخیص آن به‌طور چشمگیری افزایش یافت.
این مدل حتی توانست با شبکه‌ای کوچک از نورون‌های مصنوعی، چهره انسان را شناسایی کند؛ موضوعی که از انعطاف‌پذیری پردازش بصری مغز زنبور حکایت دارد.
اهمیت زیستی و فناوری
هادی مبودی، نویسنده اصلی این مقاله، گفت: «زنبورها با مغزی کوچک‌تر از یک دانه کنجد، نه‌تنها جهان را می‌بینند، بلکه با حرکت خود، ادراکشان را شکل می‌دهند. این نمونه‌ای زیبا از پیوند عمل و ادراک برای حل مسائل پیچیده با کمترین منابع است.»
لارس چیتکا، استاد بوم‌شناسی حسی و رفتاری در دانشگاه کویین مری لندن، نیز به یافته‌های این مطالعه پرداخت و افزود: «برای انجام وظایف دشوار بصری، تعداد نورون‌های لازم بسیار کمتر از آن چیزی است که پیش‌تر تصور می‌شد. به همین دلیل، مغزهای کوچک حشرات نیز قادر به محاسبات پیشرفته هستند.»
به گفته پژوهشگران، یافته‌های این مطالعه نشان می‌دهد حیوانات اطلاعات را منفعلانه دریافت نمی‌کنند، بلکه فعالانه آن را شکل می‌دهند.
این اصل می‌تواند مبنای طراحی هوش مصنوعی جدیدی باشد که با بهره‌گیری از تعامل فعال میان ادراک، حرکت و پردازش مغزی، مسائلی پیچیده را با منابع اندک حل می‌کند.
