افزایش نگرانی‌ها از طرح عبور مترو در حریم مسجد جامع عتیق اصفهان
پس از هشدار یونسکو درباره آسیب‌زا بودن عبور مترو از حریم مسجد جامع عتیق اصفهان، علی دارابی، قائم‌مقام وزیر میراث فرهنگی، اعلام کرد رسیدگی به این موضوع در دستور کار شورای تامین و وزارت میراث قرار دارد. این مسجد سال ۱۳۹۰ در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید.
دارابی جمعه ۱۶ خرداد در مصاحبه با خبرگزاری ایلنا درباره وضعیت رسیدگی به پرونده عبور مترو از کنار مسجد جامع عتیق اصفهان گفت: «هیاتی متشکل از کارشناسان میراث فرهنگی و متخصصان بافت‌های تاریخی به اصفهان اعزام شدند و با مهدی جمالی‌نژاد، استاندار اصفهان، هم درباره این موضوع صحبت کرده‌ایم.»
او درباره آخرین وضعیت این پرونده افزود: «وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در دو هفته آینده نظر نهایی خود را درباره عبور خط دو مترو اصفهان از ۲۰ متری مسجد ثبت جهانی شده عتیق، به‌طور رسمی اعلام می‌کند.»
پیش‌تر در ۱۵ خرداد، امیر کرم‌زاده، مدیرکل میراث فرهنگی استان اصفهان، اعلام کرد یونسکو نسبت به پیامدهای احتمالی عبور مترو در نزدیکی مسجد عتیق هشدار داده و خواستار بررسی دقیق‌تر این موضوع شده است.
کرم‌زاده اضافه کرد: «در پی دعوت از ارزیابان و کارشناسان یونسکو برای حضور در شورای عالی میراث فرهنگی هستیم.»
کرم‌زاده با اشاره به برگزاری جلسه شورای عالی فنی میراث فرهنگی طی دو هفته آینده برای بررسی این موضوع، تاکید کرد در صورتی که طرح فعلی مورد تایید قرار نگیرد، مسیر مترو باید از فاصله ۲۰ متری فعلی اصلاح شود و با رعایت فاصله‌ای بیش از ۱۵۰ متر از مسجد جامع عتیق عبور کند.
او با بیان اینکه شرکت مترو بدون رعایت کامل ضوابط و ملاحظات میراث فرهنگی اقدام به برخی عملیات اجرایی کرده، هشدار داد: «اجازه نخواهیم داد مترو با شرایط فعلی از کنار مسجد جامع عتیق عبور کند، مگر اینکه تاییدیه‌های لازم مبنی بر نبود آسیب به بنا ارائه شود.»
نگرانی اصلی کارشناسان و فعالان حوزه میراث فرهنگی تنها به عبور فیزیکی مترو محدود نمی‌شود، بلکه لرزش‌های ناشی از حرکت قطار نیز می‌تواند در بلندمدت به ساختار این بنای تاریخی آسیب برساند و جایگاه آن را در فهرست میراث جهانی یونسکو با تهدید جدی مواجه کند.
عبور پروژه‌های عمرانی و زیرساختی از حریم آثار ثبت‌شده در فهرست میراث جهانی همواره با حساسیت و نظارت جدی یونسکو و نهادهای مسئول در حوزه میراث فرهنگی روبه‌رو بوده، چرا که هرگونه مداخله ممکن است به آسیب‌های جبران‌ناپذیر و حتی خروج این آثار از فهرست جهانی منجر شود.
اهمیت مسجد جامع عتیق اصفهان
به گزارش ایلنا، مسجد جامع عتیق اصفهان که در بافت تاریخی این شهر قرار دارد، یکی از کهن‌ترین و مهم‌ترین مسجدهای ایران است که سیر تحول معماری اسلامی را طی حدود هزار و ۳۰۰ سال به نمایش می‌گذارد.
این مسجد که با نام‌های مسجد جامع اصفهان، مسجد جامع عتیق و مسجد جمعه اصفهان شناخته می‌شود، در سال ۱۳۱۰ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد و در سال ۱۳۹۰ نیز در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت جهانی رسید.
بنای مسجد جامع عتیق اصفهان به سال ۸۴۱ میلادی بازمی‌گردد و از آن به‌عنوان نخستین مسجدی یاد می‌شود که الگوی چهارایوانی کاخ‌های ساسانی را وارد معماری مذهبی اسلامی کرد.
گنبدهای دوجداره این مسجد نیز یکی از نوآوری‌های شاخص در مهندسی معماری اسلامی به شمار می‌روند.
این مسجد نمونه‌ای ارزشمند از ترکیب سبک‌های مختلف معماری اسلامی از دوره‌های عباسی، آل‌بویه، سلجوقی، ایلخانی، تیموری و صفوی است.
با وجود مرمت‌های متعدد صورت‌گرفته بر این بنا، اصالت آن در نوع مصالح به کار رفته، طراحی و کاربری مذهبی حفظ شده است.
این نخستین بار نیست که درباره تهدید تخریب خانه‌ها، بافت‌ها و آثار تاریخی ارزشمند در ایران گزارشی منتشر می‌شود.
در چهار دهه گذشته، بارها تخریب یا آسیب به بناها و بافت‌های تاریخی، به‌ویژه در نتیجه بی‌توجهی نهادهای مسئول جمهوری اسلامی، جنجال‌برانگیز شده است.
در یکی از نمونه‌های اخیر، در شهریور ۱۴۰۲، بهرام نادی، عضو هیات علمی دانشگاه آزاد نجف‌آباد، اعلام کرد در اثر فرونشست زمین، گنبد مسجد جامع اصفهان ترک برداشته و شماری از ستون‌های آن دچار کجی و شکستگی شده‌اند.