عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی، که برای شرکت در اجلاس منطقه‌ای دیپلماسی اقتصادی به شیراز سفر کرده بود، در آستانه دور پنجم مذاکرات با نماینده آمریکا، در گفت‌وگویی با صداوسیمای جمهوری اسلامی بار دیگر خطوط قرمز تهران را ترسیم کرد.
به گفته منابع مطلع، این مصاحبه با هماهنگی دبیرخانه شورای‌عالی امنیت ملی و کمیته مذاکرات رفع تحریم‌ها صورت گرفته و هدف آن ارسال پیام‌هایی روشن پیش از ورود به گفت‌وگوهای حساس بوده است.
عراقچی در این گفت‌وگو به‌صراحت گفت:«طرف آمریکایی به غنی‌سازی در ایران اعتقادی ندارد و اگر این هدف آنها باشد، اساسا توافقی در کار نخواهد بود.»
او در ادامه افزود: «اگر آمریکا می‌خواهد برنامه غنی‌سازی اورانیوم ایران را پایان دهد، توافق هسته‌ای وجود نخواهد داشت.»
به‌نظر می‌رسد که این مصاحبه با اهداف مشخصی صورت گرفته است تا بر روند مذاکرات تاثیر بگذارد. بخشی از اصلی‌ترین اهداف این اقدام عراقچی را می‌توان چنین برشمرد:
۱. زمینه‌سازی رسانه‌ای و سیاسی: نحوه بیان عراقچی و محورهای مطرح‌شده در مصاحبه نشان می‌دهد تهران تلاش دارد روایت خود را در افکار عمومی و رسانه‌های بین‌المللی تثبیت کند. این تاکتیک در راستای فشار غیرمستقیم بر طرف مقابل برای پذیرش خواسته‌های ایران ارزیابی می‌شود.
۲. ارسال پیام مستقیم به آمریکا: مصاحبه عراقچی را می‌توان در قالب «دیپلماسی عمومی» یا «مذاکره از طریق رسانه» تحلیل کرد. پیام آشکار به طرف آمریکایی این است که جمهوری اسلامی حاضر نیست از حق غنی‌سازی خود عقب‌نشینی کند و چنین خواسته‌ای را پایان مذاکرات می‌داند.
در روزهای اخیر، منابع ایران‌اینترنشنال گزارش داده‌اند که دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی با صدور بخشنامه‌ای انتشار تحلیل‌ها و اخبار مذاکرات از منابع خارجی را ممنوع کرده و مقرر شده است تنها وزارت امور خارجه منبع رسمی اطلاع‌رسانی باشد. مصاحبه عراقچی نیز در همین چارچوب و با هدف مدیریت انتظارات داخلی، چه در سطح عامه مردم و چه در سطح نخبگان سیاسی و رسانه‌ای انجام شده است.
۴. کاهش سطح انتظارات از مذاکرات: از نکات مهم مصاحبه، اذعان به این واقعیت بود که واشینگتن خواستار توقف کامل غنی‌سازی در ایران است. این موضع، مطابق با اظهارات اخیر سخنگویان کاخ سفید و وزارت امور خارجه آمریکا، فضای مذاکرات را بهشدت محدود کرده است.
در صورت عدم انعطاف در این موضوع، احتمال شکست مذاکرات بالا رفته و این شکست میتواند به التهاباتی در بازار ارز، طلا و بورس تهران منجر شود. عراقچی با تکرار جمله آشنای مقامهای جمهوری اسلامی که «ما سالها با تحریم زندگی کردهایم»، در واقع به دنبال کاهش سطح انتظارات عمومی از نتیجه مذاکرات رم بوده است.
۵. زمینه‌سازی برای مقصرنمایی در صورت شکست مذاکرات: براساس گزارش نشریه آمریکایی اکسیوس، منابع اطلاعاتی اسرائیل اخیراً ارزیابی خود را تغییر داده‌اند و معتقدند مذاکرات هسته‌ای ممکن است بهزودی شکست بخورد. ظاهراً تهران نیز چنین احتمالی را جدی گرفته است.
مصاحبه عراقچی در این زمینه بهمنزله یک “بیمه رسانه‌ای” تلقی می‌شود؛ ابزاری برای ثبت موضع رسمی ایران در افکار عمومی و فراهمکردن زمینه برای مقصر جلوه دادن طرف مقابل در صورت شکست مذاکرات. همچنین میتواند عراقچی را از تیغ انتقادات احتمالی در داخل کشور مصون نگاه دارد.
نکته پایانی
منابع نزدیک به جمهوری اسلامی طی روزهای اخیر به ایران‌اینترنشنال گفتهاند که در صورت شکست مذاکرات، «طرح جایگزین» مشخصی برای کنترل بحران و اداره کشور وجود ندارد. به همین دلیل، مقامات جمهوری اسلامی میکوشند فضای گفت‌وگو همچنان حفظ شود، حتی اگر پیشرفتی حاصل نشود.
جمعه، دوم خرداد، تا حدود زیادی مشخص خواهد شد که آیا دو طرف در مسیر توافق حرکت خواهند کرد یا اینکه رم به ایستگاه پایانی دیدارهای عراقچی–ویتکاف تبدیل می‌شود و مسیر جدیدی در قبال برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی آغاز خواهد شد که یا به تشدید فشار حداکثری میانجامد و یا به اقدامی نظامی.
